SOSYO-KOMPARATİSTİK İNCELEME IŞIĞINDA PANAYEV’İN AKRABALAR’INDAN ATILGAN’IN AYLAK ADAM’INA TİPOLOJİK BİR ANALİZ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 18, 30.06.2023

Gülhanım Bihter Yetkin

https://doi.org/10.37999/udekad.1222498

Öz

Karşılaştırmalı edebiyat, birbirinden farklı dillerde ya da aynı dilde kaleme alınmış en az iki yapıtı, tema, motif, düşünce, yapı veya biçim açısından inceleyen, ele alan, ortak, benzer ve farklı yönlerini belirleyen, bu benzerlikler ile farklılıkların sebepleri üzerinde duran inceleme alanına verilen genel addır. Dünya edebiyatında araştırma perspektifi son derece geniş olan söz konusu disiplin, sanatsal incelemelere pek çok element bağlamında malzeme sağlar. Bunlar içerisinde toplumsal kimlikleriyle temsili niteliklere sahip olan tipler önemli bir yere sahiptir. Kendilerinin haricinde kalan değerlerin örneklemi rolünde olan tipler, romancı tarafından tarihsel ve sosyal sorunları ele almak amacıyla ön plana çıkarılırlar. Nitekim bu çalışmada Türk ve Rus edebiyatlarında farklı dönemlerde beliren ancak nitelikleri açısından birebir aynı özellikleri yansıtan “aylak adam” ve “gereksiz insan” tiplemeleri, Yusuf Atılgan’ın Aylak Adam ve İvan Panayev’in Akrabalar eserlerinde çözümlenecektir. Karşılaştırma yönteminden faydalanılan bu incelemede benzerlikleri ve farklılıkları bağlamında iki farklı ulusun edebiyatını ortak paydada buluşturmak hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

karşılaştırma, tip, Yusuf Atılgan, Aylak Adam, İvan Panayev, Akrabalar

Teşekkür

Teşekkür eder, iyi çalışmalar dilerim.

A TYPOLOGICAL ANALYSIS FROM PANAYEV’S RELATIVES TO ATILGAN’S IDLE MAN IN THE LIGHT OF SOCIO-COMPARATISTIC EXAMINATION

Öz

Comparative literature is the generic name which is given to the research area that examines at least two works written in different languages or in the same language in terms of theme, motif, thought, structure or form, which determines their common, similar and different aspects, and focuses on the reasons for these similarities and differences. This discipline, which has an extremely wide field of research in world literature, provides material for literary studies in the context of many elements. Among these, the types with representative qualities with their social identities have an important place. Types that act as examples of values outside of themselves are brought to the forefront by the novelist in order to deal with historical and social problems. As a matter of fact, in this study, the typologies of “idle man” and “unnecessary human”, which appear in different periods in Turkish and Russian literatures, reflecting exactly the same characteristics in terms of their qualities, will be analyzed in the works of Aylak Adam by Yusuf Atılgan and Relatives by Ivan Panayev. In this study, in which the comparison method is used, it is aimed to bring the literature of two different nations together in the context of their similarities and differences.

Anahtar Kelimeler

comparison, Yusuf Atılgan, Idle Man, İvan Panayev, Relatives

Kaynakça

• Acehan, A. (2018). Yenileşme Dönemi Türk Hikâye ve Romanında Aylak ve Aylaklık Kavramı. Route Educational and Social Science Journal, 5(13), 64-86.
• Aktan Küçük, D. (2007). Türk Romanında Aylaklık (1875-1960). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
• Arak, H. (2012). Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi Komparatistin El Kitabı. İstanbul: Hacettepe.
• Atılgan, Y. (2017). Aylak Adam. İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Aydın, K. (2008). Karşılaştırmalı Edebiyat Günümüz Postmodern Bağlamında Algılanışı. İstanbul: Birey.
• Aytaç, G. (1997). Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Demir, F. (2013). Yusuf Atılgan’ın Öykülerinde Bireyin Modernleşme Arzusu. Turkish Studies, 8(13), 761-773.
• Gavrilova, Ye. A. (2018). Transformatsii obraza lişnego çeloveka v sovremennoy russkoy literature. Ministerstvo obrazovaniya i nauki rossiyskoy federatsii, Federalnoye gosudarstvennoye byudjetnoye obrazovatelnoye uçrejdeniye vısşego obrazovaniya “Yujno-uralskiy gosudarstvennıy gumanitarno-pedagogiçeskiy universitet”, Çelyabinsk.
• Gelir, Y. & Tütak, M. (2017). Modernist Bir Yazar Olarak Yusuf Atılgan. Ulakbilge, 5(13), 1091-1108.
• Güngör, B. (2021). Yusuf Atılgan Üzerine. Türk Dili, 42-46. https://www.tdk.gov.tr/wp-content/uploads/2021/06/Bilgin-G%C3%BCng%C3%B6r-_-YUSUF-ATILGAN-%C3%9CZER%C4%B0NE-_-5-.pdf. Gürsoy, Y. (2021). Nadejda Teffi’nin Öykülerinde Olumsuz Anne Tipi. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(40), 527-546.
• Ilıca, S. (2015). Puşkin ve Dekabristler. Avrasya İncelemeleri Dergisi, 4(2), 204-223.
• İoffe, F. M. (Sos.) (1962). İvan İvanoviç Panayev izbrannıye proizvedeniya, gosudarstvennoye izdatelstvo hudojestvennoy literaturı. Moskva.
• Kaplan, M. (1996). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3 Tip Tahlilleri. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Karaman, A. S. (2019). Hakan Günday Romanlarında Aylaklık ve Gündelik Yaşam. İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Kefeli, E. (2006). Karşılaştırmalı Edebiyat: Tanım, Yöntem ve İncelemeler. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4(8), 331-350.
• Koçal, A. (2010). Ahmet Mithat’tan Leyla Erbil’e Türk Edebiyatında ‘Aylak Tipi’nin Kültürel ve Düşünsel Gelişimi. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (21), 209-226.
• Koprivitsa, M. (2021). Personaji lişnih lyudey v istorii russkoy literaturı (v svete sotsialno-istoriçeskih obstoyatelstv Rossii XVIII-XXI vv.). Zbornik Radova Filozofskogo Fakulteta LI, (1), 193-209.
• Moran, B. (2018). Edebiyat üzerine: makaleler röportajlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Nikolskiy, Ye. V. & Valçak, D. (2019). Tip lişnego çeloveka v russkoy i polskoy literaturah («Zbędny Człowıek» Vs. «Bohater Werterowskı»). Libri Magistri, 3(9), 93-123.
• Nikolskiy, Ye. V. (2017). Yişço raz o probleme lişnego çeloveka v russkoy klassiçeskoy literature. Art Logos, 2(2), 7-23.
• Ojegov, S. İ. & Şvedova, N. Yu. (2009). Tolkovıy slovar russkogo yazıka. Rossiyskaya akademiya nauk institut russkogo im. V. V. Vinogradova, Moskva.
• Olcay, T. (2003). Rus Edebiyatında Doğalcı Okul. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Öksüz, G. (2012). ‘Lermontov’un ‘Zamanımızın Kahramanı’ Adlı Romanında Gereksiz İnsan ve Kadın Karakterlerin Önemi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 1(1), 9-17.
• Panayev, İ. (2018). Akrabalar (çev. Duygu İkisivri). İstanbul: Ayrıntı.
• Sakallı, C. (2014). Karşılaştırmalı Yazınbilim ve Yazınlararasılık/Sanatlararasılık Üzerine. Ankara: Seçkin.
• Sazyek, H. (2010). Yusuf Atılgan’ın Aylak Adam’ı: C. Kitaplık, (142), 1-15.
• Sutyagina, T. Ye. (2018). Lişniy çelovek i kayuşçiysya dvoryanin: k voprosu o tipologii geroyev v russkoy literature. Aktualnıye problemı filologii, (16), 204-216.
• Tekin, M. (2009). Roman Sanatı Romanın Unsurları I. İstanbul: Ötüken.
• Tekşan, M. (2011). Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi. İstanbul: Kriter.
• Türk Dil Kurumu (2019). Türkçe Sözlük (Haz. Şükrü Haluk Akalın vd.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uğurlu, S. B. (2008). Yusuf Atılgan’da Baba İmgesi: Psikanalitik bir Yaklaşım. 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi), (4), 1719-1742.
• Yıldırım, İ. M. (2017). “Yusuf Atılgan’ın Romanlarında Kahraman Tipolojisi”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(4), 2493-2502.
• “Panayev İvan İvanoviç – biografiya”, Aphorisme.ru, http://www.aphorisme.ru/about-authors/panaev/?q=6715, (30.03.2022).