Fârâbi Bütüncül Bir Din Dili Teorisi Önermekte Midir?

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 6, 232 - 253, 31.12.2020

Zeynep İnal

Öz

Din dili, başta Tanrı olmak üzere diğer pek çok aşkın içeriği ihtiva eden dini metinlerin dilidir. Bu dilin, felsefi soruşturma sahasına dahil olmasının sebebi, Tanrı hakkında anlamlı bir konuşmanın imkanına dair arayıştır. Dilin metafizik gerçeklikle ilişkisinin incelendiği din dili probleminin temelinde Tanrı’nın, insan ve onun ürünü olan dil ile arasındaki ontolojik farklılık yer alır. Söz konusu bu farklılık, konu üzere yoğunlaşan düşünürleri, mahlukata yüklediğimiz bir takım yüklemleri Tanrı’ya yüklediğimizde bunların ne anlama geldiği ve bunun bir uzantısı olarak, dini öğretilerin, emir ve yasakların nasıl anlaşılması gerektiğine dair cevapları içeren bütüncül bir din dili teorisi oluşturmaya yöneltmiştir. Bütüncül bir din dili teorisinin oluşturulması için yukardaki soruların cevaplarını belirleyen temel olgulardan bir tanesi din; diğeri ise Tanrı tasavvurudur. Farabi, bu iki olgudan ilkini felsefe-din ilişkisi ile; ikincisini ise ilahi basitlik öğretisi ile temellendirerek Tanrı hakkında konuşmanın imkanına dair açıklamalarda bulunmuştur. Bu çalışmada Farabi’nin söz konusu açıklamalarının bütüncül bir din dili teorisi olarak kabul edilip edilemeyeceği tartışılacaktır. Bunun için öncelikle Farabi’nin öncelikle dine bakışı daha sonra Tanrı tasavvuru belirginleştirilecektir. Filozofun bu iki husustaki açıklamalarının birbirleriyle uyumlu olmadığı gösterilmeye çalışılacak ve bu uyumsuzluğun Farabi’nin açıklamalarını bütüncül bir din dili teorisi olarak kabul etmeye engel teşkil ettiği iddia edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Din Dili, Farabi, İlahi Basitlik, Tanrı Tasavvuru

Does Fârâbi Propose A Holistic Theory of Religious Language?

Öz

Religious language is the language of religious texts that contain many transcendent contents, especially contents on God. The reason why this language is included in the field of philosophical inquiry is the search for the possibility of a meaningful conversation about God. The ontological difference between God and the man lies at the root of the problem of religious language, in which the relationship of language with metaphysical reality is examined. This difference has led philosophers to focus on the subject to form a holistic theory of religious language that includes answers to what is meant when certain predicates are attributed to God and hence, how religious teachings, orders, and prohibitions should be understood. One of the basic facts that determine the answers to the above questions on forming a holistic theory of religious language is religion and the other one is the imagination of God. Ninth century philosopher al-Fârâbi made explorations about the possibility of talking about God by grounding the first of these two phenomena on the relation of philosophy and religion and the second on the doctrine of divine simplicity. This study will discuss whether al-Fârâbi's statements can be accepted as a holistic theory of religious language. For this, first, al-Farabi's views on religion and his concept of God will be clarified. Secondly, the study will demonstrate that the philosopher's statements on these two issues are not compatible. It will claim that this incompatibility prevents approving of al-Farabi's statements as a holistic theory of religious language.

Anahtar Kelimeler

Religious language, al-Farabi, Divine Simplicity, Imagination of God

Kaynakça

• Acar, Rahim, Teolojik Dilin Hususiyeti ve Ateist Argümanların Sınırı, Pasifik Ofset, İstanbul, 2013.
• Alper, Ömer Mahir “İslam, Akıl ve Hakikat”, Milel ve Nihal Araştırma Dergisi, (Eylül- Aralık 2010), c.7, S.3, s. 39-72.
• Aydınlı, Yaşar, Farabi’de Tanrı-İnsan İlişkisi, İz Yay., İstanbul, 2000.
• Aydınlı, Yaşar, “Farabi’nin Bilgi Anlayışına Genel Bir Bakış”, Bilimname, S.4, 2004.
• Başdemir, Hasan Yücel, “Gerekçelendirme, Epistemik Seviyeler ve Kesin Bilgi: Farabi ve Chisholm Karşılaştırması” Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010/1, cilt: IX, sayı: 17, s. 39-65.
• Deniz, Gürbüz, “Din, Felsefe ve Mille = Ad-Din, Philosophy and al-Mille”, Diyanet İlmî Dergi, 2016, c. LII, S. 1, s. 65-80.
• Erdoğan, Ömer Faruk, “Farabi’nin Tevhid Anlayışı ve Sıfatlar Meselesi = Fârâbî’s Understanding of Amalgamation and the Problem of Adjectives”, Diyanet İlmî Dergi, 2016, c. LII, S. 1, s. 225-246.
• Farabi, es-Siyaset’ül- Medeniyye, çev.: Mehmet Aydın, Abdülkadir Şener, M. Rami Ayas, 1. Bs. Kültür Bakanlığı Yay., İstanbul, 1980.
• Farabi, Medine’ tül- Fazıla, çev.: Ahmet Arslan, 4.Bs. Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2018.
• Farabi, Kitabu’l-Huruf, çev.: Ömer Türker, 1. Bs., Litera Yay., İstanbul, 2018.
• Farabi, Şerait’ul-Yakin, çev.: Mübahat Türker-Küyel, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara, 1990.
• Farabi, Tahsilu’s-Sa’ada, çev.: Ahmet Arslan, 1. Bs., Vadi Yay., Ankara, 1999.
• Farabi, Tenbih ala Sebili’s- Saade, Farabi’nin İki Eseri (içinde), çev.: Hanifi Özcan, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay., İstanbul, 2005.
• Gemuhluoğlu, Zeynep, “Metaforların Kognitif İçeriklerinin Felsefe ve Şiir Dili Açısından İncelemesi -Farabi, İbn Sina ve Rüşd Örnekleri”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2008/1, sayı: 34, s. 121-144. Keklik, Nihat, İslam Mantık Tarihi ve Farabi Mantığı II, 1926-2017, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İstanbul, 1969.
• Mahdi, Muhsin, “Scıence, Phılosophy, and Relıgıon ın Alfarabı's Enumeratıon of the Scıences”, J. E. Murdoch and E. D. Sylla (eds.), The Cultural Context of Medieval Learning, 113-147. Özkan, Abdussamet "Farabi’de İlahi Basitlik", Mîzânü'l-Hak: İslami İlimler Dergisi / 2 (Nisan 2016), s. 87-100.
• Reçber, Mehmet Sait, “Farabi ve Tanrı’nın Basitliği Meselesi”, Uluslararası Farabi Sempozyumu Bildirileri, Ankara, 7-8 Ekim 2004, 2005, s. 213-227.
• Tokat, Latif, Dinde Sembolizm, 1. Bs. Ankara Okulu Yay., Ankara, 2004.