Özel Yetenekli Öğrencilerde Bilişim Etiği Öğretimine Yönelik Bir Dijital Oyun Geliştirilmesi ve Uygulanması

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 36 - 54, 30.04.2020

Zeynep Bozok , Enis Geniş , Yunus Emre Avcu

Öz

Bu araştırmada, bilişim etiği öğretimine yönelik geliştirilen dijital oyunla gerçekleştirilen bilişim etiği öğretiminin özel yetenekli öğrencilerin bilişim etiği tutumlarına etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, zayıf deneysel desenlerden, tek grup ön test-son test desene göre modellenmiştir. Çalışma grubunu bir il merkezinde bulunan Bilim ve Sanat Merkezi’nde (BİLSEM) öğrenim gören 12 özel yetenekli beşinci sınıf öğrencisi (7 kız, 5 erkek) oluşturmaktadır. Özel yetenekli öğrencilere bilişim etiği eğitimi verebilmek için iki farklı türde (görsel roman oyunu ve rol yapma oyunu) iki oyun geliştirilmiş ve oyunlar aynı platform içerisinde birleştirilmiştir. Her iki oyunun içeriğinde bilişim etiğinin boyutlarına değinilmiştir. Deneysel işlem olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen dijital oyun, çalışma grubuna 2 hafta boyunca toplamda 6 ders saati uygulanmıştır. Öğrenciler oyunu oynadıktan sonra oyundaki etik konulara ilişkin tartışmalar da yapılmıştır. Veriler, Gerçek Yaşam Durum Senaryolarıyla Bilişim Etiği Ölçeği (GYDSBEÖ) ve yazılı görüş formu ile toplanmıştır. GYDSBEÖ’den elde edilen nicel veriler ilişkili örneklemler t testi kullanılarak, yazılı görüşme formundan elde edilen nitel veriler ise betimsel analiz ile çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda, GYDSBEÖ Senaryo 3’te özel yetenekli öğrencilerin ön test son test puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmazken, senaryo 1, senaryo 2, senaryo 4 ve toplam bilişim etiği tutum puanlarında ön test ve son test puanları arasında son test lehine istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Özel yetenekli öğrencilerin tamamı (N=12) dijital oyunla gerçekleştirilen bilişim etiği öğretiminden keyif aldıklarını, hareket tabanlı oyunları daha çok sevdiklerini ve bilişim etiği konusunda bilinçlendiklerini belirtmişlerdir. Bilişim etiği öğretimi uygulamasının etkisinin farklı araştırma desenleri kullanılarak araştırılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

bilişim etiği, özel yetenekli öğrenci, bilişim etiği öğretimi, dijital oyun

Kaynakça

• Aksal, F. A. (2011). Bilgisayar teknolojilerinin kullanımında etik ve karşılaşılan sorunlar. Eğitim Teknolojileri Araştırma Dergisi, 2(3).
• Arıkan, Y. ve Duymaz, S. (2014). Gerçek yaşam durum senaryolarıyla bilişim etiği ölçeği’ni Türkçe’ye uyarlama çalışması. Ege Eğitim Dergisi, 15(1), 318-337.
• Arıkan, Y. D. ve Duymaz, S. H. (2015). Bilişim etiği öğretimi uygulaması. İlköğretim Online, 14(1), 188-199.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. (18. Basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal Bilimler için veri analizi el kitabı-istatistik, araştırma Deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. (20. Basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. (3. Basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Carbo, T. (2008). Ethics education for information professionals. Journal of Library Administration, 47(3-4), 5-25.
• Çelen, F. K. (2012). Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Kullanımında İlköğretim Öğrencilerinin Etik Olmayan Davranışlara İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Çelen, F. K. ve Seferoğlu, S. S. (2016). Issues in the use of ınformation and communication technologies and unethical behaviors: An overview. Journal of Computer and Education Research, 4(8), 124-153.
• Çelik, B. ve Gündoğdu, K. (2019). Bilişim etiği değerlerine yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi. Ege Eğitim Dergisi, 20(2), 335-350.
• Çelik, B. (2020). Animasyon Destekli Değerler Eğitimi Programının Akademik Başarıya, Derse ve Bilişim Değerlerine Yönelik Tutuma ve Kalıcılığa Etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Dedeoğlu, G. (2006). Bilişim toplumu ve etik sorunlar. Bursa: Alfa Aktüel Yayınları.
• Duymaz, S. H. (2013).Ortaokul Öğrencilerine Yönelik Bilişim Etiği Öğretim Programı. Uygulaması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• Erdem, Z. (2008). Öğretmen Adaylarının Bilişim Teknolojilerini Kullanımlarının Etik Açıdan Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Ersoy, A. (2019). Ahlak felsefesi/Etik. H. F. Odabaşı ve Ş. O. Leymun (Eds)., Bilişim etiği ve güvenliği içinde (3-24). Ankara: Nobel akademik yayıncılık.
• Fidan, M. (2016). Bilişim etiği boyutlarına göre bilişim teknolojileri ve yazılım dersi öğretim programı kazanımlarının incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(4), 1641-1654.
• Gattiker, U. E ve Kelley, H. (1999). Morality and computer: Attitudes and differences in moral judgments. Information Systems Research,10(3), 233–254.
• Gerstein, J. (2014). Teaching Ethics in the Age of Technology. Erişim tarihi: 01.01.2020, https://usergeneratededucation.wordpress.com/2014/03/20/teaching-ethics-in-the-age-of-technology/
• Gökçearslan, Ş., Günbatar, M. S., & Berikan, B. (2015). Ortaokul öğrencilerinde bilişim etiği: gerçek yaşam durumu senaryolarıyla bir değerlendirme. Ege Eğitim Dergisi, 16(2), 254-273.
• Gündüz, T. (2010). Üstün zekâlı çocuklarda ahlâk gelişimi ve eğitimi. İÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 157-177.
• Gürcan, H. İ. (2005). İnternet haberciliğinde etik değerler. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi| Istanbul University Faculty of Communication Journal, 22, 39-46.
• Gürkan, Y. (2015). Üstün Zekâlı Korsanlar, Erişim tarihi: 19.12.2019, https://ustunzekalilar.org/tr/Makaleler/Icerik/227- Ustun-Zekali-Korsanlar
• Hur, J. H., Kim, K. Y., Song, J. B., and Lee, T. W. (2009). The narrative approach to teach information and communication ethics education in elementary school. In Proceedings of the 17th International Conference on Computers in Education (Vol. 6, pp. 960-964).
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Keskin, S. (2006). Üstün ve Özel Yetenekli Öğrencilerin Bilgisayar Dersine Yönelik Tutumları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
• Kılıçer, K. (2013). Teknopedagojik eğitim ve etik. I. Kabakçı Yurdakul (Ed.), Teknopedagojik eğitime dayalı öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı içinde (s.95-127). Ankara: Anı yayıncılık.
• Kılıçer, K. ve Odabaşı, H. F. (2006). Bilgisayar öğretmenliği: Etik bunun neresinde?. 6. Uluslararası Eğitim Teknolojileri Konferansı’nda sunulan bildiri. Yakındoğu Üniversitesi, KKTC.
• Köroğlu, İ. Ş. (2015). Üstün yetenekli dijital yerlilerin sosyal medya kullanımları üzerine nicel bir çalışma. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 40, 266-290.
• Kurnaz, A., Çiftci, Ü. ve Karapazar, H. (2013). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin değer algılarının betimsel bir analizi. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(26), 185-225.
• Kuzu, A. ve Yıldırım, Y. (2008). Bilgisayar ve bilgisayar formatör öğretmenlerinin bilgisayar etiği ile ilgili sorunlara yönelik görüşleri ve çözüm önerileri. 8. Uluslararası Eğitim Teknolojileri Kongresi’nde sunulan bildiri. Eskişehir, Türkiye.
• Leymun, Ş. O. ve Odabaşı, H. F. (2019a). Bilişim etiğinin tarihçesi. H. F. Odabaşı ve Ş. O. Leymun (Eds)., Bilişim etiği ve güvenliği içinde (3-24). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Leymun, Ş. O. ve Odabaşı, H. F. (2019b). Bilişim etiği öğretimi. H. F. Odabaşı ve Ş. O. Leymun (Eds)., Bilişim etiği ve güvenliği içinde (3-24). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ozawa, T. (1996). What is appiled ethics?. Erişim tarihi: 01.12.2019, https://ir.kochiu.ac.jp/dspace/bitstream/10126/1013/1/H045-07.pdf
• Özdemir, A. (2017). Yönetim Bilişim Sistemleri ve Bilgisayar Ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Öğrencilerinin İnternet Teknolojilerinin Etik Kullanım Düzeylerinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aksaray.
• Özmen, F. ve Kömürlü, F. (2011). Üstün zekâlı-yetenekli öğrencilerin bilişim teknolojisiyle ilişkisi. 5. Uluslararası Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Sempozyumu’nda sunulan bildiri. Elazığ, Türkiye.
• Özpınar A., Kazeskeroğlu, E. ve Öz, Ö. (2010, Şubat). Bilgiye erişim, paylaşım ve bilgi teknolojileri alanında etik olmayan davranışlar ve sebepleri. III. Ağ ve Bilgi Güvenliği Sempozyumu’nda sunulan bildiri. Ankara, Türkiye.
• Peslak, A. R. (2006). PAPA revisited: A current empirical study of the Mason framework. Journal of Computer Information Systems, 46(3), 117-123.
• Pieper, A. (1999). Etiğe giriş. (Çev. Atayman, V. ve Gönül, S.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Prensky, M. (2001). Digital natives, digital ımmigrants (dijital yerliler, dijital göçmenler). On the Horizon, 9 (5), 1-6.
• Sevindik, T. (2011). Bilişim ve Etik Ders Notları. Erişim tarihi: 14.12.2019, http://www.yarbis.yildiz.edu.tr/web/userAnnouncementsFiles/dosya2f00c8b17de373c9f729e1440b895329.pdf
• Silverman, L. K. (1994). The moral sensitivity of gifted children and the evolution of society. Roeper review, 17(2), 110-116.
• Söylemez, M. ve Balaman, F. (2015). Bilişimin etik olarak kullanımının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (54), 115-128.
• Tarhan, G. F. (2019). Beşinci Sınıf Bilişim Teknolojileri ve Yazılım Dersi Etik ve Güvenlik Ünitesinin Ters-Yüz Öğrenme ve Oyunlaştırma Yaklaşımları ile Öğretimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
• Türkiye Bilişim Derneği. (2010). Kamu Bilgi İşlem Merkezleri Yöneticileri Birliği Kamu Bilişim Platformu XIII - Bilişim Etiği - Nihai Rapor. Erişim tarihi: 02.01.2020, http://www.tbd.org.tr
• Woodcock, L. (2000). Legal and Ethical Issues in Multimedia: A Technical Perspective. Erişim tarihi: 11.01.2020, http://www.ascilite.org/conferences/coffs00/papers/leone_woodcock.pdf
• Yoon, C. (2011). Ethical decision-making in the Internet context: Development and test of an initial model based on moral philosophy. Computers in Human Behavior, 27(6), 2401–2409.