Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Yapısal Etkenlerin Rolüne Türkçe-İran Dilleri Özelinde Bir Bakış

Yıl 2018, , 65 - 80, 03.06.2018

İnan Gümüş Pınar Dağ

https://doi.org/10.19171/uefad.430154

Öz

Bilindiği gibi her dil, komşusu olan öteki dillerle çeşitli boyutlarda sürekli olarak ilişki içerisinde olagelmiştir. Dil ilişkileri, toplumların ve kültürlerin birbirleriyle olan etkileşimlerinin bir sonucu olarak görülmektedir. Özellikle ticari, dinsel, kültürel ve siyasal nedenlerle birbirlerini etkileyen toplumların dillerinde de çeşitli benzeşimlerin olması doğaldır. Bu durum, bilgiyi aktaran toplumun, aynı zamanda dilini de çeşitli boyutlarla aktarmış olduğunu gösterir. Türkçe de, tarih boyunca birçok toplulukla ve doğal olarak da birçok dille etkileşim hâlinde olmuştur. Bu etkileşim Türkçe için hem etken hem de edilgen yönüyle ortaya çıkmıştır.

Dil ilişkileri genel olarak sözcük alışverişi biçiminde ele alınmıştır. Sözcük alışverişinin dışında dillerin birbirlerini ses, biçim, anlam ve söz dizimi gibi düzeylerde de etkilemesi söz konusudur. Özellikle söz dizimi düzeyindeki etkilemeler, dil ilişkilerinde ileri düzeyde etkilenme olarak görülmektedir. Bu durum, söz dizimi kopyalaması yapan dilin, kopyaladığı hedef dilin etkisinde geliştiğini gösterir. Türklerin en eski komşularından biri olan İranlıların dilleri de Türkçenin eski dönemlerden beri ilişki içerisinde olduğu dillerdendir. İran dilleri, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı olarak görülse de söz dizimi bakımından bu gruptaki dillerden ayrılmaktadır. Türkçenin genel söz dizimi eğilimine bağlı olarak ÖZNE + TÜMLEÇLER + YÜKLEM biçimindeki diziliş İran dillerini Türkçeye yaklaştıran özelliklerden biridir. Söz dizimi dışındaki kimi seslik, biçimlik ve söz'lük benzeşimlerin varlığı, söz konusu dilleri birbirine yaklaştıran ögeler olarak öne çıkmaktadır.

Yabancılara Türkçe öğretiminde öğrenici kitlenin ihtiyaçlarına uygun bir öğretim yönteminin uygulanması, öğrenme sürecini hızlandıran bir etmen olarak kabul edilmektedir. Bu bağlamda öğrenici kitlenin edinmiş olduğu ve yeterliğini kazandığı dil(ler)in özelliklerinin, hedef dilin öğrenimine sağladığı katkıları belirlemek gerekmektedir. Bu bildiride dil ilişkilerinin dil öğrenme sürecine olan etkisi, Türk-İran dil ilişkilerindeki yapısal etkenlerden birini oluşturan tümce yapısı bağlamında değerlendirilmeye çalışılmıştır. İran dilli öğrenici kitlenin üzerinde gerçekleştirilen çalışma kapsamında söz konusu etkenle ilgili kimi belirlemeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yabancılara Türkçe öğretimi, dil ilişkileri, kopyalama, İran dilleri

A View Specific to Turkish-Iranian to the Role of the Structural Factors in Teaching Turkish as a Foreign Language

Öz

As it is known, every language has been in relationships with other neighbor languages in various traits. Language relations have been seen as a result of the interaction between cultures and societies. It is very natural that there is a variety of assimilations in the language of interacted societies because of especially commercial, religious, cultural, and religious reasons. That shows that a society conveys not only information, but also its language with various traits. Turkish has also been in interactions with many communities and naturally many languages throughout history. The interaction has emerged in both active and inactive way for Turkish.

Language relationships have generally been considered as word transactions. It is the fact that the languages influence each other in sound, style, syntax, and semantic levels other than the word transaction. Especially the influences in the syntax level have been regarded the last point to reach. It shows that the language copying the syntax develops in the effect of the target language it copies. Iranian’s languages, one of the oldest neighbors of Turkish, are one of the languages with which Turkish has been in relationship for ages. Even though Iranian languages are considered to be a branch of Indo-European, they are different from this language group in terms of the syntax. Depending on Turkish general syntax, the sequence “SUBJECT + OBJECTS + PREDICATE” is one of the features which approach Iranian languages to Turkish. Certain the existence of allophonic, stylistic and lexical analogy except syntax is the elements that approximate these languages each other.

It has been accepted that applying an appropriate teaching method for the need of the learner mass in teaching foreigners Turkish is a factor that expedites the learning process. In this context, the contributions of the language(s) property the learner obtains and gains sufficiency to the learning target language should be determined. In the report, the effects of the language relationships on the learning process has been tried to be evaluated in the context of the sentence structure forming one of the structural factors in Turk-Iran language relationships. Some determinations are done about the factors mentioned within the study on Iranian Language learners.

Anahtar Kelimeler

Teaching foreigners Turkish, language relationships, copying, Iranian languages

Kaynakça

• Balcı, M., 2014. Türkçe-Farsça ilişkileri Türkçenin Farsça üzerindeki etkilerine dair bir inceleme. Konya: Çizgi Kitabevi Yay.
• Çalışkan, N. ve Çangal, Ö., 2013. Yabancılara Türkçe öğretiminde dil-ihtiyaç analizi, Bosna-Hersek örneği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 13 (S. 2). 2013, ss. 310-334.
• Eker, S., 2009. Türkçe Farsça ilişkilerine ses, biçim ve tümcebilgisi düzeylerinde eşzamanlı bir bakış. Essays On Turkish Linguistics. (S. Ay, Ö. Aydın vd., Ed.). Wiesbaden. pp. 373-382.
• Eker, S., 2010(a). Orhon Yazıtları: İran dilleri ile ilk temaslar ve benzer birkaç öge üzerine. III. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı, I. Cilt. (Ü. Çelik Şavk, Ed.). s. 322-332.
• Eker, S., 2010(b). Türkçe-Farsça dil ilişkilerinde anlam kopyaları üzerine notlar. Prof. Dr. M. Cihat ÖZÖNDER’in Anısına Sosyoloji Yazıları I. (N. Güngür Ergan, E. Burcu ve B. Şahin, Ed.). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yay., ss. 197-211.
• Ercilasun, A. B., 2013. Türkçenin dünya dilleri arasındaki yeri. Dil Araştırmları Dergisi, S. 12. ss. 17-22.
• Gharakhany, B. M., 2014. Geçmişten günümüze Türkçe ve Farsça arasındaki etkileşimler. III. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi-Bildiriler Kitabı IV. ss. 109-121. https://www.youtube.com/watch?v=uaWA2GbcnJU (Erişim Tarihi: 24.04.2017).
• Johanson, L., 2007. Türkçe dil ilişkilerinde yapısal etkenler. (N. Demir, çev.). Ankara: TDK Yay.
• Karaağaç, G., 2005. Dil, tarih ve insan. Ankara: Akçağ Yay.
• Karaağaç, G., 2008. Türkçe verintiler sözlüğü, Ankara: TDK Yay.
• Karini, J., 2014. Türk-Fars dil ilişkileri, Farsçada iyelik eklerinin kullanımı, Turkish Studies, Volume 9/3. ss. 833-843.
• Take, M. (Yönetmen), 2014. Unsung Hero. Tokyo: Toei Company.
• Togan, A. Z. V., 1981. Umumî Türk tarihine giriş, I. Cilt, İstanbul: Enderun Kitabevi.