İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinde Sosyal Duygusal Öğrenme Becerilerinin Zorbalığı Yordama Gücü

Yıl 2010, Cilt: 23 Sayı: 2, 575 - 600, 01.08.2010

Tarık Totan Ömer Faruk Kabakçı

Öz

Anahtar Kelimeler

-

İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinde Sosyal Duygusal Öğrenme Becerilerinin Zorbalığı Yordama Gücü

Öz

Zorbalık günümüz okullarının en büyük sorunlarından biridir. Bu sorun öğrencilerin akademik gelişimlerini olumsuz etkilediği gibi sosyal ve duygusal gelişimlerini de olumsuz yönde etkilemektedir. Bu araştırmanın amacı araştırma katılımcılarında zorbalığın yaygınlığını, zorbalığın cinsiyet ve sınıf düzeyine göre farklılaşma oranını, araştırmadaki zorbalığa dâhil olma oranını daha önceki bir araştırmaya göre farklılaşma olasılığını, ilköğretim ikinci kademedeki öğrencilerde zorbalığa dâhil olmayla zorbalığa katılmamayı sosyal ve duygusal öğrenme (SDÖ) becerilerinin alt boyutları olan iletişim becerileri, problem çözme becerileri, stresle başa çıkma becerileri ve kendilik değerini arttıran becerilerin ne düzeyde yordadığını incelemektir. Araştırmanın katılımcılarını 2008-2009 öğretim yılı güz döneminde İzmir ili Buca ve Konak ilçelerinde altı farklı ilköğretim okulunun ikinci kademesine devam eden %50,50’si kız (n= 276) %49,50’si erkek (n= 271) toplam 547 öğrenci oluşturmuştur. Araştırmada Olweus’un Zorba/Kurban Anketi (Solberg ve Olweus, 2003), Kabakçı (2006) tarafından geliştirilen Sosyal ve Duygusal Öğrenme Becerileri Ölçeği ve kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre erkeklerin kızlara oranla daha yüksek oranda zorba/kurban olma eğiliminde oldukları, zorbalık statülerinin sınıf düzeyi arttıkça zorba olmanın artma eğilimi gösterdiği bulunurken problem çözme becerilerinin ve kendilik değerini artıran becerilerin zorbalığa katılmamada pozitif yönde etkili değişkenler oldukları bulunmuştur

Anahtar Kelimeler

Zorbalık, Sosyal ve Duygusal Öğrenme, Önleyici Rehberlik, İkili Lojistik Regresyon.

Kaynakça

• Atik, G., 2006. The Role of Locus of Control, Self-Esteem, Parenting Style, Loneliness, and Academic Achievement in Predicting Bullying among Middle School Students. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aşıcı, H. ve Aslan, S., 2010. Ergenler Okul Zorbalığı ile Algılanan Benlik Belirginliği Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. International Online Journal of Educational Sciences, 2(2), 467-485.
• Austin, S. ve Joseph, S., 1996. Assessment of Bully/Victim Problems in 8 to 11 Year-Olds. British Journal of Educational Psychology, 66(4), 447-456.
• Aysan, F., 1998. Lise Öğrencilerinin Stres Yaşantılarında Kullandıkları Başaçıkma Stratejilerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Blake, S., Bird, J. ve Gerlach, L., 2007. Promoting Social and Emotional Development in Schools. A Practical Guide. Londra: Paul Chapman Publishing.
• Bogenç, A., 1998. Grupla Psikolojik Danışmanın Suçlu Gençlerin Kendine Saygı Düzeylerine Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Burke, R. W., 2002. Social and Emotional Education in the Classroom. Kapa Delta Pi Record, 38(3), 108-111.
• CASEL, 2009. Social and Emotional Learning And Bullying Prevention. İnternetten 09.09.2009 tarihinde www.http://casel.org/downloads/2009_bullyingbrief.pdf adresin- den alınmıştır.
• Cesur, M. O., 2008. Üniversite Hazırlık Sınıfı Öğrencilerinin Yabancı Dil Öğrenme Stratejileri, Öğrenme Stili Tercihi ve Yabancı Dil Akademik Başarısı Arasındaki Açıklayıcı ve Yordayıcı İlişkiler Örüntüsü. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Champion, K., Vernberg, E., ve Shipman, K., 2003. Nonbullying Victims of Bullies: Aggression, Social Skills, and Friendship Characteristics. Applied Developmental Psychology, 24, 535-551.
• Chiaki, K. ve Shelley, H., 2009. Bullying and Stress İn Early Adolescence. Journal of Early Adolescence, 29(3), 333-356.
• Cohen, J., 2001. Social and Emotional Education: Core Concepts and Practices. İçinde J. Cohen (Ed.), Caring Classrooms İntelligent Schools the Social Emotional Education of Young Children. New York: Teacher College Press.
• Dölek, N., 2002. Öğrencilerde Zorbaca Davranışların Araştırılması ve Önleyici Bir Program Modeli. Yayınlanmamış Doktora Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Elias, M. J., 2003. Academic and Social-Emotional Learning. Geneva: International Academy of Education and the International Bureau of Education.
• Elias, M. J., ve Tobias, S. E., 1996. Social Problem Solving İnterventions in the Schools. New York: The Guilford Press.
• Elias, M. J., Zins, J. E., Weisberg, R. P., Frey, K. S., Greenberg, M. T., Haynes, N. M., Kessler, R., Schwab-Stone, M. E ve Shriver, T. P., 1997. Promoting Social and Emotional Learning. Guideline for Educators. Virginia: Association for Supervision and Curriculum Development.
• Field, A., 2005.Discovering Statistics Using SPSS. (2. Baskı). London: Sage Publications Inc.
• Fox, C. L. ve Boulton, M. J., 2003. Evaluating the Effectiveness of a Social Skills Training (SST) Programme for Victims of Bullying. Educational Research, 45(3), 231-247.
• Fox, C. L. ve Boulton, M. J., 2005. The Social Skills Problems of Victims of Bullying: Self, Peer and Teacher Perceptions. British Journal of Educational Psychology, 75(2), 313-328.
• Garson, D. G., 2009a. Sampling. Statnotes: Topics in Multivariate Analysis. [Ders notu]. İnternetten 22.02.2009 tarihinde http://faculty.chass.ncsu.edu/garson/PA765/sampling. htm adresinden alınmıştır.
• Garson, D. G., 2009b. Logistic Regression. Statnotes: Topics in Multivariate Analysis. [Ders notu]. İnternetten 22.02.2009 tarihinde http://faculty.chass.ncsu.edu/garson/PA765/ logistic.htm adresinden alınmıştır.
• Green, V. A., 2008. Bullying. İçinde Neil J. Salkind (Ed.) Encyclopedia of Educational Psychology. California: SAGE Publications, Inc.
• Green, S. B., ve Salkind, N. J., 2008. Using SPSS for Windows and Macintosh. Analyzing and Understanding Data (5. Baskı). New Jersey: Pearson Education Inc.
• Greeff, P., 2004. The Nature and Prevalence of Bullying During the İntermediate School Phase. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Free State Üniversitesi, Psikoloji Bölümü, Bloemfontein.
• Griffin, R. S. ve Gross, A. M., 2004. Childhood Bullying: Current Emprical Findings and Future Directions for Research. Aggression and Violent Behaviour, 9(4), 379-400.
• Gökler, R., 2007. İlköğretim Öğrencilerinde Akran Zorbalığının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Hair, J. F., Black, W. B., Babin, B. J., Anderson, R. E., ve Tatham, R. L., 2006. Multivariate Data Analysis (6. Baskı). New Jersey: Prentice Hall.
• Heydenberk, W. ve Heydenberk, R., 2007. More than Manners: Conflict Resolution in Primary Level Classrooms. Early Childhood Education Journal, 35(2), 119-126.
• Jankauskiene, R., Kardelis, K., Sukys, S., ve Kardeliene, L., 2008. Associations Between School Bullying and Psychosocial Factors. Social Behavior and Personality, 36(2), 145-162.
• Kabakçı, Ö. F., 2006. İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Sosyal Duygusal Öğrenme Becerileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kabakçı, Ö. M. ve Korkut, F., 2008. 6-8. Sınıftaki Öğrencilerin Sosyal- Duygusal Öğrenme Becerilerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Eğitim ve Bilim, 33(148), 77-86.
• Kapçı, E. G., 2004. İlköğretim Öğrencilerinin Zorbalığa Maruz Kalma Türünün ve Sıklığının Depresyon, Kaygı ve Benlik Saygısıyla İlişkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 37(1), 1-13.
• Kaukiainen, A., Salmivalli, C., Lagerspetz, K., Tamminen, M., Vauras, M., Mäki, M. ve Poskiparta, E., 2002. Learning Difficulties, Social İntelligence, and Self-Concept: Connections to Bully-Victim Problems. Scandinavian Journal of Psychology, 43, 269-278.
• King, J. E., 2008. Binary Logistic Regression. İçinde J. W. Osborne (Ed.), Best Practices in Quantitative Methods. California: Sage Publications Inc.
• Kocayörük, A., 2000. İlköğretim Öğrencilerinin Sosyal Becerilerini Geliştirmede Dramanın Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kusché, C. A., ve Greenberg, M. T., 2001. Paths in Your Classroom: Promoting Emotional Literacy and Alleviating Emotional Distress. İçinde J. Cohen (Ed.), Caring Classrooms İntelligent Schools the Social Emotional Education of Young Children. New York: Teacher College Press.
• Lee, C., 2004. Preventing Bullying in Schools. A Guide for Teachers and Other Professionals. Londra: Paul Chapman Publishing.
• Leech, N. L., Barrett, K. C., ve Morgan, G. A., 2005. SPSS for İntermediate Statistics: Use and İnterpretation (2. Baskı). New Jersey: Lawrence Erlbaum Ass.
• Lopes, P. N., ve Salovey, P., 2004. Toward a Broader Education: Social, Emotional, and Practical Skills. İçinde J. E. Zins, R. P. Weissberg, M. C. Wang ve H. J. Walberg (Ed.), Building Academic Success on Social and Emotional Learning What Does the Research Say? New York: Teacher College Press.
• Meyers, L. S., Gamst, G., ve Guarino, A. J., 2006. Applied Multivariate Research. Design and İnterpretation. California: Sage Publications Inc.
• Mckenzie, M., 2004. Seeing the Spectrum: North American Approaches to Emotional, Social, and Moral Education. The Educational Forum, 69(1), 79-90.
• Murphy, A. G. ve Banas, S. L., 2009. Character Education. Dealing with Bullying. New York: Infobase Pub.
• Neft, D. I., 2006. Social and Emotional Profiles of Bullies and Victims: Implications for School-Based Prevention Programs. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Rutgers Üniversitesi, New Jersey.
• O’Moore, M. ve Kirkham, C., 2001. Self-Esteem and İts Relationship to Bullying Behavior. Aggressive Behaviour, 27(4), 269-283.
• Olafsen, R. N. ve Viemerö, V., 2000. Bully/Victim Problems and Coping with Stress in School among 10- To 12-Year-Old Pupils in Âland, Finland. Aggressive Behavior, 26, 57–65.
• Oliver, C. ve Candappa, M., 2003. Tackling Bullying: Listening to the Views of Children and Young People. Londra: Thomas Coram Research Unit Institute of Education.
• Olweus, D., 1994. Bullying at School: Long-Term Outcomes for the Victims and Effective School Based İntervention Program. İçinde L. R. Huesmann (Ed.), Aggressive Behavior: Current Perspectives. New York: Pleum Press.
• Olweus, D., 2005. Bullying at School. What We Know and What We Can Do. Oxford: Balckwell Publishing Ltd.
• Osborne, J. W. ve Overbay, A., 2008. Best Practices in Data Cleaning: How Outliers and “Fringeliers” Can İncease Error Rates and Decrease the Quality and Precision of Your Results. İçinde J. W. Osborne (Ed.), Best Practices in Quantitative Methods. California: Sage Publications Inc.
• Öner Koruklu, N., 1998. Arabuluculuk Eğitiminin İlköğretim Düzeyindeki Bir Grup Öğrencinin Çatışma Çözme Davranışlarına Etkisinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Paterika, L. ve Houndoumadi, A., 2001. Bullying Among Primary School Children in Athens, Greece. Educational Pscyhology, 21(2), 167- 175.
• Pasi, R. J., 2001. Higher Expectations Promoting Social Emotional Learning and Academic Achievement in Your School. New York: Teacher College Press.
• Patti, J. ve Lantieri, L., 1999. Waging Peace in Our Schools Social and Emotional Learning Through Conflict Resolution, İçinde J. Cohen (Ed.), Educating Minds and Hearts Social Emotional Learning and the Passage into Adolescence. New York: Teachers College Press.
• Pekel, N., 2004. Akran Zorbalığı Grupları Arasında Sosyometrik Başarı Durumlarının İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Pişkin, M., 2002. Okul Zorbalığı: Tanımı, Türleri, İlişkili Olduğu Faktörler ve Alınabilecek Önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 3(2), 531-562.
• Pişkin, M., 2003. Okullarımızda Yaygın Bir Sorun: Akran Zorbalığı. VII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi Bildiri Özetleri. Malatya: İnönü Üniversitesi.
• Pişkin, M. ve Ayas, T., 2005. Zorba ve Kurban Lise Öğrencilerinin Utangaçlık, İçedönüklük, Dışadönüklük ve Özsaygı Değişkenleri Bakımından İncelenmesi. VIII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde Sunulmuş Bildiri (21-23 Eylül). Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi, İstanbul.
• Reiter, S., ve Lapidot-Lefler, N., 2007. Bullying among Special Education Students With İntellectual Disabilities: Differences in Social Adjustment and Social Skills. Intellectual and Developmental Disabilities, 45(3), 174-181.
• Rigby, K., 2002. New Perspectives on Bullying. Londra: Jessica Kingsley Publishers.
• Rigby, K., 2007. Bullying in Schools and What to do about İt. Victoria: Acer Press.
• Rigby, K. and Slee, P.T., 1991. Bullying among Australian School Children: Reported Behavior and Attitudes Toward Victims. Journal of Social Psychology. 131(5), 615-627.
• Tabachnick, B. G., ve Fidell, L. S., 2007. Using Multivariate Statistics (5. Baskı). Boston: Pearson Inc.
• Teglasi, H. ve Rothman, L. A., 2001. Classroom-Based Program to Reduce Aggressive Behavior. Journal of School Psychology, 39(1), 71–94.
• Tıpırdamaz Sipahi, H., 2008. İzmir İli Bornova İlçesinde İlköğretim 6. ve 7. Sınıf Öğrencilerinde Akran Zorbalığı, Etkileyen ve Eşlik Eden Faktörler. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Toblin, R. L., Schwartz, D., Gorman, A. H. ve Abou-ezzeddine, T., 2005. Social-Cognitive and Behavioral Attributes of Aggressive Victims of Bullying. Applied Developmental Psychology, 26, 329-346.
• Totan, T., 2007. Okulda Zorbalığı Önlemede Eğitimcilere ve Ebeveynlere Öneriler. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 190-202.
• Totan, T., 2008. Ergenlerde Zorbalığın Anne, Baba ve Akran İlişkileri Açısından İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Twemlow, S. W., Fogany, P., Sacco, F. C., Gies, M. L. ve Hess, D., 2001. Improving the Social and İntellectual Climate in Elementary Schools by Addressing Bully-Victim-Bystander Power Struggles. İçinde Jonathan Cohen (Ed.). Caring Classrooms/İntelligent Schools. The Social Emotional Education of Young Children. New York: Teacher College Press.
• Schwab, A. J., 2007a. Logistic Regression. Basic Relationship [Ders notu]. İnternetten 09.09.2009 tarihinde http://www.utexas.edu/courses/schwab adresinden alınmıştır.
• Schwab, A. J., 2007b. Logistic Regression. Complete Problems. Outlier and İnfluential Cases, Split-Sample Validation, Sample Problems. [Ders notu]. İnternetten 09.09.2009 tarihinde http://www.utexas.edu/ courses/schwab adresinden alınmıştır.
• Seals, D. ve Young, J., 2003. Bullying and Victimization: Prevalence and Relationship to Gender, Grade Level, Ethnicity, Self-Esteem And Depression. Adolescence, 38(152), 735-746.
• Smith, P. K. ve Brain, P., 2000. Bullying in School: Lessons from Two Decades of Research. Aggressive Behaviour, 26(1), 1-9.
• Solberg, M. E. ve Olweus, D., 2003. Prevalence Estimation of School Bullying with the Olweus Bully/Victim Questionnaire. Aggressive Behavior, 29(3), 239-268.
• Swearer, S. M., Espelage, D. L. ve Napolitano, S. A., 2009. Bullying, Preventation and İnterventaion. Reaslistic Strategies for Schools. New York: Guilford Press.
• Warden, D. ve Mackinnon, S., 2003. Prosocial Children, Bullies and Victims: An İnvestigation of Their Sociometric Status, Empathy and Social Problem-Solving Strategies. British Journal of Developmental Psychology, 21(3), 367-385
• Whitted, K. S. ve Duppe, D. R., 2005. Best Practices for Preventing or Reducing Bullying in Schools. Children ve Schools, 17(3), 167-175.
• Yöndem, Z. D. ve Totan, T., 2008. Ergenlerde Zorbalık Ve Stresle Başetme. Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 53-68.
• Zins, J. E., Bloodworth, M. R., Weissberg, R. P. ve Walberg, H. J., 2004. The Scientific Base Linking Social and Emotional Learning to School Success. İçinde J. E. Zins, R. P. Weissberg, M. C. Wang, ve H. J. Walberg (Ed.), Building Academic Success on Social and Emotional Learning What Does The Research Say? New York: Teacher College Press.
• Zins, J. E., Weissberg, R.P., Wang, M.C. ve Walberg, H. J., 2001. Social- Emotional Learning and School Success. CEIC Review, 10(6), 1-3.