Atatürk'ün Öğrenim Gördüğü Manastır Vilayeti'nde Eğitim

Yıl 2013, Cilt: 26 Sayı: 2, 359 - 385, 01.08.2013

Muammer Demirel Fatma KAYA Doğanay

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Atatürk'ün Öğrenim Gördüğü Manastır Vilayeti'nde Eğitim

Öz

Bu çalışmanın amacı, Atatürk’ün fikrî gelişiminde büyük etkisi görülen
Manastır vilâyetindeki eğitim kurumlarını, bunların gelişimlerini ve bölgeye
yaptıkları katkıları ortaya koymaktır. Çalışmada, Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nden
alınan belgeler, devlet ve vilâyet salnâmeleri ve telif eserler kaynak olarak
kullanılmıştır.
Osmanlı Devleti, modernleşme sürecine girdiğinde eğitim kurumları da bu
durumdan nasibini almış ve batılı tarzda mektepler açılmıştır. Aynı zamanda devlet,
bu eğitim kurumlarına devletin geleceğini kurtarma görevini vermiştir. Amaç
gerçekleşmemişse de bu okullarda eğitim gören Atatürk, Türk Milleti’nin büyük
kurtarıcısı olmuştur. 1845 yılında ordu merkezlerinde askerî idâdi açılmaya karar
verilmiştir. Bu karardan sonra Manastır merkezinde Rumeli Ordu-ı Hümâyûnu’na
mensup Mekteb-i İdâdi-i Şâhâne açılmıştır. Taşrada rüşdiye mekteplerinin
yayılmasına karar verildiğinde 2 Temmuz 1853 (H. 24 N 1269) tarihinde seçilen 25
yerden biri de Manastır olmuştur. Böylece Manastır vilâyeti genelindeki rüşdiye
mektepleri yayılmaya başlamış ve 5 Aralık 1885’te mülki idâdi mektebi açılmıştır.
Yine vilâyette medreseler, Gayrimüslim ve yabancı okullar da eğitim-öğretim
yapmaktadırlar.
Atatürk’ün Askerî İdâdiye girdiği 1895 (R. 1311/1312) yılında Manastır
vilâyetinde 2 mülkî idâdi, 1 askerî idâdi, 1 askerî rüşdiye, 15 erkek ve 1 kız rüşdiyesi
bulunmaktadır. Daha sonraki yıllarda sayı giderek artmış ve Makedonya’nın
merkezi konumunda olan Manastır, Osmanlı yönetiminden çıktığı 1912 yılına kadar
eğitim kurumlarıyla ve fikri yapısıyla önemli devlet adamları yetiştirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Manastır, Eğitim, Mektep

Kaynakça

• Mecmualar ve Salnameler 1311-1312 İstatistiği, (Maârif-i Umûmiye Nezâret-i Celilesi İdaresinde
• Bulunan Mekâtib-i İbtidâiye, Rüşdiye, İ’dâdiye, Âliye ile Mekâtib-i
• Husûsiye ve Ecnebiyenin ve Dersaâdet’te Tahrîri İcra Kılınan ve
• Taşrada Mevcut Bulunan Kütüphanelerin İstatistiği, 1311-1312
• Sene-i Dersiye-i Mâliyesine Mahsûstur, Matbaa-i Âmire 1318.) Manastır Vilâyeti’ne Mahsus Salname, R. 1305. Manastır Vilâyeti’ne Mahsus Salname, H. 1308/2. Manastır Vilâyeti’ne Mahsus Salname, H. 1313/6. Salname-i Devlet-i Osmaniye, 1274, 1275, 1279, 1280, 1281, 1282, 1283,
• , 1288, 1289, 1291, 1298, 1299, 1303, 1305. Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, 1316. Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, 1317. Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, 1318. Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, 1319. Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, 1321.
• Telif Eserler Akyüz,Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Pegem A Matbaası, Ankara 2004. Balkaya, İhsan Sabri, Ali Fethi Okyar (29 Nisan 1880-7 Mayıs 1943),
• AKDTYK Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2005. Bilim, Cahit Yalçın, Türkiye’de Çağdaş Eğitim Tarihi (1734-1876), Anadolu
• Üniversitesi Yay., Eskişehir 2002. Çaycı, Abdurrahman, Gazi Mustafa Kemal Atatürk Milli Bağımsızlık ve
• Çağdaşlaşma Önderi (Hayatı ve Eserleri), AKDTYK Atatürk
• Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2002. Demirel, Fatih, Mekteb-i İdâdî, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 2010. Demirel, Muammer, “Türk Eğitim Modernleşmesinde Rüşdiye Mektebleri”,
• Türkler, XV, ss. 44-60. Doğanay, Fatma Kaya, Tanzimât’tan Cumhuriyet’e Rüşdiye Mektepleri,
• (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal
• Bilimler Enstitüsü, Erzurum 2011. Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi, Osmanbey Matbaası, İstanbul 1942, C. 2. Güler, Ali, Atatürk Soyu Ailesi ve Öğrenim Hayatı, Kara Harp Okulu
• Basımevi, Ankara 2002. İbrahimgil, Mehmet Z., “Manastır’da Osmanlı Dönemi Türk Eğitim Yapıları
• ve Atatürk’ün Okuduğu Askeri İdadî” Atatürk ve Manastır
• Sempozyumu Bildiriler, 12-13 Ekim 1998, Gazi Üniversitesi
• Rektörlüğü 1999, s. 109-123. Kodaman, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, T.T.K Yay., Ankara 1999. Mahmud Cevad, Maârif-i Umûmiye Nezâreti Tarihçe-i Teşkîlât ve İcraatı,
• (Haz. Mustafa Ergün ve diğerleri), Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara 2002. Omurtak, Salih, Yücel, Hasan Ali, ve diğerleri “Atatürk”, MEB İslâm Ansiklopedisi Unat, Faik Reşit, “Atatürk’ün Öğrenim Hayatı ve Yetiştiği Devrin Millî
• Eğitim Sistemi”, Belleten, Ekim 1963, C. XXVII, Sayı 108, ss. 601- 624. __________, Türk Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, MEB
• Yay., Ankara 1964. Ünlü, Mucize, Manastır Vilâyeti’nin İdari ve Sosyal Yapısı,
• (Yayımlanmamış Y. Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi
• Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun 1996. Yücel, H. Ali, Türkiye’de Orta Öğretim, Kültür Bakanlığı Yay., İstanbul 1938. Başvuru: 24.04.2013
• Yayına Kabul: 25.12.2013
• Resim 3: Manastır Sivil İptidai (İlkokul) ve Rüşdiye Mektepleri