Kentleşme, Enerji Tüketimi, Ekonomik Büyüme ve Dış Ticaret Açığının Türkiye’de Ekolojik Ayak İzi Üzerine Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 518 - 537, 25.10.2024

Okan Kekül

https://doi.org/10.29216/ueip.1530780

Öz

Küresel ısınma, iklim değişikliği, karbon salınımı vb. çevresel sorunlara ek olarak ekolojik ayak izine yönelik gerçekleştirilen bilimsel çalışmalar son yıllarda ivme kazanmıştır. Türkiye’ye ait verilerin kullanıldığı bu çalışmada, 1980 – 2021 dönemi esas alınmış ve ekolojik ayak izi üzerinde kentleşme, ekonomik büyüme, dış ticaret açığı ile enerji tüketiminin etkilerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. A-ARDL sınır testi yaklaşımının benimsendiği araştırmada ilk olarak eş bütünleşmenin varlığı ortaya konulmuştur. Analizin bulgularına bakıldığında, ekonomik büyümenin ve enerji tüketiminin hem uzun hem de kısa dönemde çevreyi olumsuz etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Modele yönelik hata terimleri katsayısı elde edilmiş ve bu katsayı ile gerçekleşen hesaplamalarda kısa dönemde oluşabilecek sapmaların yaklaşık %80’lik bir bölümü sonraki dönemde düzeleceği tespit edilmiştir. Bu çalışmaya ait sonuçların çevre politikaları ve stratejilerine katkı sağlayabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kentleşme, Enerji Tüketimi, Ekonomik Büyüme, Ekolojik Ayak İzi

The Impact of Urbanization, Energy Consumption, Economic Growth and Trade Deficit On Ecological Footprint in Türkiye

Öz

In addition to environmental problems such as global warming, climate change, carbon emissions, etc., scientific studies on ecological footprint have gained momentum in recent years. This study, which uses data for Turkey, is based on the 1980-2021 period and aims to reveal the effects of urbanization, economic growth, foreign trade deficit and energy consumption on ecological footprint. In the study where the A-ARDL bounds test approach is adopted, the existence of co-integration is first revealed. The findings of the analysis indicate that economic growth and energy consumption have a negative impact on the environment both in the long and short run. The coefficient of error terms for the model was obtained and it was determined that approximately 80% of the deviations that may occur in the short term in the calculations made with this coefficient will be corrected in the following period. It is thought that the results of this study may contribute to environmental policies and strategies.

Anahtar Kelimeler

Urbanization, Energy Consumption, Economic Growth, Ecological Footprint.

Kaynakça

• Addai, K., Serener, B. ve Kirikkaleli, D. (2022). Empirical Analysis of the Relationship Among Urbanization, Economic Growth and Ecological Footprint: Evidence From Eastern Europe. Environmental Science and Pollution Research, 29(19), 27749-27760.
• Ahmed, Z., Zhang, B. Ve Cary, M. (2021). Linking Economic Globalization, Economic Growth, Financial Development, and Ecological Footprint: Evidence From Symmetric And Asymmetric Ardl. Ecological Indicators, 121, 107060.
• Ahmad, M., Jiang, P., Majeed, A., Umar, M., Khan, Z. ve Muhammad, S. (2020). The Dynamic Impact of Natural Resources, Technological Innovations and Economic Growth on Ecological Footprint: An Advanced Panel Data Estimation. Resources Policy, 69, 101817.
• Altıntaş, N. (2020). Kentleşme Ve Ekonomik Büyümenin Çevresel Bozulmaya Etkisi: Türkiye Örneği. OPUS International Journal of Society Researches, 15(26), 4517-4539.
• Akbulut Yıldız, G. ve Yıldız, B. (2022). Çevresel Sürdürülebilirlik Çerçevesinde Ekolojik Ayak İzi Ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Analiz. Sayıştay Dergisi, 33(126), 473-498.
• Aktürk, E., ve Gültekin, S. (2023). Gelir Eşitsizliği ve Ticari Açıklığın Ekolojik Ayak İzi Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği. Paradigma: İktisadi Ve İdari Araştırmalar Dergisi, 12(1), 1-17.
• Ansari, M. A., Haider, S., Kumar, P., Kumar, S. ve Akram, V. (2022). Main Determinants for Ecological Footprint: An Econometric Perspective From G20 Countries. Energy. Ecology and Environment, 7(3), 250-267.
• Apaydın, Ş. (2020). Küreselleşmenin Ekolojik Ayakizi Üzerindeki Etkileri: Türkiye Örneği. Ekonomi Politika Ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(1), 23-42.
• Arnaut, M. ve Dada, J.T. (2023). Exploring The Nexus Between Economic Complexity, Energy Consumption And Ecological Footprint: New Insights From the United Arab Emirates. International Journal of Energy Sector Management, 17(6), 1137-1160.
• Aşıcı, A. A. ve Acar, S. (2016). Does Income Growth Relocate Ecological Footprint?. Ecological Indicators, 61, 707-714.
• Bucak, Ç. Ve Saygılı, F. (2022). Türkiye’de ve G7 Ülkelerinde Dışa Açıklık Ve Ekolojik Ayak İzi İlişkisi: Yatay Kesit Bağımlılığı Altında Panel Veri Analizi. Anadolu Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(3), 346-365.
• Bölük, G. ve Güven, M. (2022). The Role of Tourism, Energy Consumption, Urbanization and Economic Growth on Ecological Footprint: The Turkish Case. Avrupa Bilim Ve Teknoloji Dergisi, (38), 440-449.
• Cebeci Mazlum, E. (2023). Ekonomik Büyüme ve Ekolojik Ayak İzi İlişkisi: E7 Ülkeleri Örneği. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 123-135.
• Charfeddine, L. (2017). The Impact of Energy Consumption and Economic Development on Ecological Footprint and Co2 Emissions: Evidence From A Markov Switching Equilibrium Correction Model. Energy Economics, 355-374.
• Charfeddine, L., Al-Malk, A. Y. ve Al Korbi, K. (2018). Is It Possible to Improve Environmental Quality Without Reducing Economic Growth: Evidence From The Qatar Economy. Renewable And Sustainable Energy Reviews, 82, 25-39.
• Charfeddine, L. ve Mrabet, Z. (2017). The Impact of Economic Development And Social-Political Factors on Ecological Footprint: A Panel Data Analysis For 15 Mena Countries. Renewable And Sustainable Energy Reviews, 76, 138-154.
• Çakmak, E. E. ve Acar, S. (2022). The Nexus Between Economic Growth, Renewable Energy and Ecological Footprint: An Empirical Evidence from Most Oil-Producing Countries. Journal of Cleaner Production, 352, 131548.
• Çetin, M., Kapçak, S. ve Can, A. (222). Türkiye'de Demokrasinin Ekolojik Ayak İzi Üzerindeki Etkisi: ARDL Sınır Testi. Balkan & Near Eastern Journal of Social Sciences (BNEJSS), 8 (Özel sayı), 136 -145.
• Çoban, M. N. Ve Özkan, O. (2022). Çevresel Kuznets Eğrisi: Türkiye'de Küreselleşme ve Ekonomik Büyümenin Çevre Üzerindeki Etkisinin Yeni Dinamik ARDL Simülasyon Modeli İle İncelenmesi. Akademik Hassasiyetler, 9(19), 207-228.
• Demir, Y. (2022). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Enerji Tüketimi, Kişi Başına Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla ve Karbondioksit (Co2) Emisyonu İlişkisine Yönelik Ampirik Bulgular. Yönetim Bilimleri Dergisi, 20(44), 279-297.
• Destek, M. A. ve Ozsoy, F. N. (2015). Relationships Between Economic Growth, Energy Consumption, Globalization, Urbanization And Environmental Degradation in Turkey. International Journal of Energy and Statistics, 3(4), 1-13.
• Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1979). Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Journal of the American Statistical Association, 74(366), 427–431.
• Erat, V., Alma Savaş, D., ve Savaş, Y. (2023). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Ekolojik Ayak İzi Arasında Nedensellik İlişkisinin Analizi: Dalgacık Yöntemi Yaklaşımı. Journal of Mehmet Akif Ersoy University Economics and Administrative Sciences Faculty, 10(2), 1608-1626.
• Field, C. B., Van Aalst, M., Adger, W. N., Arent, D., Barnett, J., Betts, R., ... Yoh, G. (2014). Climate Change 2014: Impacts, Adaptation, and Vulnerability. Part A: Global and Sectoral Aspects: Volume 1, Global and Sectoral Aspects: Working Group II Contribution to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. 1-1101. IPCC.
• Global Footprint Network (2024). Erişim adresi: http://data.footprintnetwork.org.
• Grossman, G. M. ve Krueger, A. B. (1991). Environmental impacts of a North American free trade agreement. National Bureau of Economic Research. 1-39.
• Gülmez, A., Altıntaş, N. ve Kahraman, Ü. O. (2020). Ekolojik Ayak İzi, Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme Üzerine Bir Bilmece: Türkiye Örneği. Çevre ve Ekoloji İstatistikleri , 27,753-768.
• Huber, J. (1982). Die verlorene Unschuld der Ökologie: Neue Technologien Und Superindustrielle Entwicklung. S. Fischer.
• IEA (2023). World Energy Outlook 2023. Erişim Adresi: https://www.iea.org/
• Karaca, B. ve Çımat, A. (2023). Sanayileşme-Enerji Tüketimi ve Büyümenin Co2 Emisyonu Üzerindeki Etkisi: Türkiye için ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(2), 51-64.
• Kardaslar, A. (2022). Ekonomik Büyüme, Enerji Tüketimi ve Küreselleşme Sürecinin Ekolojik Ayak İzi Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği. Business and Economics Research Journal, 13(3), 385-401.
• Karasoy, A. (2021). Küreselleşme, Sanayileşme ve Şehirleşmenin Türkiye’nin Ekolojik Ayak İzine Etkisinin Genişletilmiş Ardl Yöntemiyle İncelenmesi. Hitit Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 208-231.
• Khan, Y., Khan, M. A. ve Zafar, S. (2023). Dynamic Linkages Among Energy Consumption, Urbanization and Ecological Footprint: Empirical Evidence From Nardl Approach. Management of Environmental Quality: An International Journal, 34(6), 1534-1554.
• Krugman, P. R. (2009). International Economics: Theory and policy. New York: Prentice Hall.
• Kuznets, S. (1955). Economic Growth and Income Inequality. The American Economic Review, 1-28.
• Lee, J. Ve Strazicich, M. C. (2003). Minimum Lagrange Multiplier Unit Root Test With Two Structural Breaks. Review of Economics and Statistics, 85(4), 1082-1089.
• Lee, J. ve Strazicich, M. C. (2013). Minimum Lm Unit Root Test With One Structural Break. Economics bulletin, 33(4), 2483-2492.
• Mert, M. ve Çağlar, A. E. (2023). Eviews ve Gauss Uygulamalı Zaman Serileri Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• McNown, R., Sam, C. Y. ve Goh, S. K. (2018). Bootstrapping the Autoregressive Distributed Lag Test for Cointegration. Applied Economics, 50(13), 1509-1521.
• Nathaniel, S. P. (2021). Ecological Footprint, Energy Use, Trade, and Urbanization Linkage in Indonesia. GeoJournal, 86(5), 2057-2070.
• Nathaniel, S., Nwodo, O., Adediran, A., Sharma, G., Shah, M. ve Adeleye, N. (2019). Ecological Footprint, Urbanization, And Energy Consumption in South Africa: Including The Excluded. Environmental Science and Pollution Research, 26, 27168-27179.
• Ngoc, B. H. ve Awan, A. (2022). Does financial development reinforce ecological footprint in singapore? Evidence from ardl and bayesian analysis. Environmental Science and Pollution Research, 29(16), 24219-24233.
• Udemba, E. N. (2020). A Sustainable Study of Economic Growth and Development Amidst Ecological Footprint: New Insight From Nigerian Perspective. Science of the Total Environment, 732, 139270.
• Uddin, G. A., Salahuddin, M., Alam, K. Ve Gow, J. (2017). Ecological Footprint and Real Income: Panel Data Evidence From the 27 Highest Emitting Countries. Ecological Indicators, 77, 166-175.
• Ülger, M., Uçar, M., Atamer, M. A. ve Apaydın, Ş. (2024). Kentleşme, Yenilenebilir Enerji ve İnovasyon ile Ekonomik Büyüme ve Ekolojik Ayak İzi Arasındaki Nedensellik İlişkileri: Çok Yüksek İnsani Gelişme Düzeyindeki Ülkeler Örneği. Politik Ekonomik Kuram, 8(2), 449-463. OECD (2022). Organisation for Economic Co-Operation and Development. Erişim adresi: https://www.oecd.org/trade/topics/trade-and-the-environment/.
• Oluç, İ. (2023). Ekonomide Yapısal Dönüşüm Ekolojik Ayak İzini Azaltabilir Mi? E7 Ülkeleri Üzerine Bir Analiz/Can Structural Transformation in the Economy Reduce Ecological Footprint? An Analysis on E7 Countries. Uluslararası Ekonomi İşletme ve Politika Dergisi, 7(1), 74-91.
• Oluç, İ. (2023). İnsani Kalkınma ile Karbonsuz Ekolojik Ayak İzi İlişkisi: Sürdürülebilir Kalkınmaya Farklı Bir Bakış Açısı. Hacettepe Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 41(2), 271-293.
• Oluc, I., Can, M., Eronal, Y. ve Saboori, B. (2024). Assessing The Environmental Implications of Structural Change in Middle-İncome Countries: İntroducing The Structural Change Index. International Journal of Environmental Science and Technology, 21(8), 6339-6356.
• Ordu, S. (2022). Enerji Tüketimi, CO2 Salınımı ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye İçin ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Ekonomi İşletme Ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 4(1), 52-63.
• Öcal, O., Altınöz, B. ve Aslan, A. (2020). The Effects Of Economic Growth And Energy Consumption On Ecological Footprint And Carbon Emissions: Evidence From Turkey. Ekonomi Politika Ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(3), 667-681.
• Özkan, O. ve Çoban, M. N. (2022). Türkiye’de Finansal Gelişmenin Ekolojik Ayak İzi Üzerindeki Etkisi: Yeni Dinamik ARDL Simülasyon Yaklaşımından Ampirik Kanıtlar. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 1293-1309.
• Özbek, S. (2023). Ekonomik Büyüme, Küreselleşme ve Ekolojik Ayak İzi İlişkisi: ASEAN-5 Ülkeleri Üzerine Ekonometrik Bir Analiz. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 14(37), 123-138.
• Panayotou, T. (1993). Empirical Tests and Policy Analysis of Environmental Degradation at Different Stages of Economic Development. ILO Working Papers, International Labour Organization.
• Perron, P. (1997). Further Evidence on Breaking Trend Functions in Macroeconomic Variables. Journal of econometrics, 80(2), 355-385.
• Pesaran, M. H., Shin, Y. ve Smith, R. J. (2001). Bounds Testing Approaches To the Analysis of Level Relationships. Journal of applied econometrics, 16(3), 289-326.
• Phillips, P.C.B. ve Perron, P. (1988). Testing for a Unit Root in Time Series Regression. Biometrika, 75(2), 335-346. Sağlam, S. (1923). 1923-1950 Yılları Arasında Türkiye’de Kent ve Kentleşme Olgusu. İstanbul Journal of Sociological Studies, 257-274.
• Sam, C. Y., McNown, R. ve Goh, S. K. (2019). An Augmented Autoregressive Distributed Lag Bounds Test For Cointegration. Economic Modelling, 80, 130-141.
• Samreen, I. ve Majeed, M. T. (2022). Economic Development, Social–Political Factors and Ecological Footprint: A Global Panel Data Analysis. SN Business & Economics, 2(9), 132.
• Sarker, B. ve Khan, F. (2020). Nexus Between Foreign Direct Investment And Economic Growth In Bangladesh: An Augmented Autoregressive Distributed Lag Bounds Testing Approach. Financial Innovation, 6(1), 10.
• Şeyranlıoğlu, O. (2024). Türkiye’de Finansal Gelişmenin Karbon (CO2) Emisyonlarına Etkisi: Çevresel Kuznets Eğrisi Hipotezi Çerçevesinde Sektörel Bir Bakış. Sosyoekonomi, 32(61), 427-454.
• Malthus T. R. (1978). First Essay on Population. London: Macmillan.
• Tıraşoğlu Yıldırım, B. (2014). Yapısal Kırılmalı Birim Kök Testleri İle Oecd Ülkelerinde Satın Alma Gücü Paritesi Geçerliliğinin Testi. Istanbul University Econometrics and Statistics E-Journal, 20, 68-87.
• TÜİK (2023). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim Adresi: https://www.tuik.gov.tr/.
• Varoğlu, N. (2022). Kişi Başına Gelir ve Fosil Yakıt Tüketiminin Co2 Emisyonu Üzerindeki Etkisi: Türkiye İçin Eşbütünleşme Analizi. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 7(4), 15-23.
• Wackernagel, M. ve Rees, W. (1996). Our Ecological Footprint: Reducing Human Impact on The Earth. New Society Publishers.
• Wackernagel, M. (2002). What We Use and What We Have: Ecological Footprint and Ecological Capacity. Redefining Progress.
• Wang, X., Yan, L. ve Zhao, X. (2022). Tackling The Ecological Footprint in China Through Energy Consumption, Economic Growth And Co2 Emission: An Ardl Approach. Quality & Quantity, 56(2), 511-531.
• WDI (2024). Erişim adresi: https://databank.worldbank.org/.
• Yaşar, E. (2022). Hava Taşımacılığı, Bilgi İletişim Teknolojisi, Ekonomik Büyüme Ve Nüfusun Co2 Emisyonlarına Etkisi: Türkiye Örneği. Ekonomi İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 4(3), 172-193.
• Zhou, R., Abbasi, K. R., Salem, S., Almulhim, A. I., & Alvarado, R. (2022). Do natural resources, economic growth, human capital, and urbanization affect the ecological footprint? A modified dynamic ARDL and KRLS approach. Resources Policy, 78, 102782.
• Zivot, E. ve Andrews, D. W. K. (1992). Further Evidence on the Great Crash, the Oil-Price Shock, and the Unit-Root Hypothesis. Journal of Business & Economic Statistics, 10(3), 251-270.839