Z Kuşağının Siyasal Tercihlerinin Anatomisi

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 679 - 703, 06.10.2025

Mehmet Kapusızoğlu

https://doi.org/10.29216/ueip.1674145

Öz

Bir toplumun siyasal yapısının şekillenmesinde ve demokratik sistemlerin işleyişinde belirleyici bir unsur olan seçmen davranışları, çeşitli sosyal, ekonomik, kültürel ve psikolojik etkenlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıkar. Bu davranışları anlamak, hem siyasal tabanını belirlemek isteyen siyasal partiler hem de toplumsal dönüşümü analiz etmeyi amaçlayan akademisyenler için oldukça önemlidir. Bu çalışma, Z kuşağının siyasal tercihlerini şekillendiren temel etkenleri ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırma, nicel yöntemle ve betimleyici tarama modeli çerçevesinde tasarlanmış; üniversite öğrencilerinden elde edilen verilere dayanılarak gerçekleştirilmiştir. Veri seti, siyasal tercihlere etki edebilecek 43 ifadeyi içeren Likert tipi ölçek aracılığıyla toplanmıştır. Uygulanan açımlayıcı faktör analizi sonucunda Z kuşağının siyasal tercihini etkileyen beş temel boyut belirlenmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular, iktidar politikalarının Z kuşağının siyasal yönelimleri üzerinde en yüksek etkiye sahip değişkenler olduğunu ortaya koymuştur. Bununla birlikte, dijital mecralar geleneksel medya araçlarına kıyasla daha etkili bulunurken; aile, akraba, arkadaş ve öğretmen gibi geleneksel sosyalizasyon aktörlerinin etkisi görece zayıf kalmıştır.

Anahtar Kelimeler

Seçmen , Siyasal Tercih , Kuşaklar , Z Kuşağı

Anatomy of Generation Z's Political Preferences

Öz

Voter behavior, which is a crucial factor in shaping the political structure of a society and the functioning of democratic systems, is the result of a combination of various social, economic, cultural, and psychological factors. Understanding these behaviors is important both for political parties seeking to define their political base and for academics seeking to analyse social change. This study aims to identify the key factors influencing the political preferences of Generation Z. The research was designed within the framework of the quantitative method and descriptive survey model, and it was conducted based on data collected from university students. The dataset was gathered using a Likert-type scale consisting of 43 statements potentially affecting political preferences. As a result of the exploratory factor analysis applied, five main dimensions influencing the political choices of Generation Z were identified. The findings of the study revealed that government policies constitute the most influential variable on the political orientations of Generation Z. Additionally, digital media platforms were found to be more effective compared to traditional media tools, whereas the influence of conventional socialization agents such as family, relatives, friends, and teachers appeared to be relatively weak.

Anahtar Kelimeler

Voter , Political Preferences , Generations , Generation Z.

Kaynakça

• Acar, M. ve Demir, Ö. (2005). Sosyal Bilimler Sözlüğü. Ankara: Adres Yayınları.
• Akgün, B. (2002). Türkiye’de Seçmen Davranışı, Partiler Sistemi ve Siyasal Güven. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Almond, G. ve Verba, S. (1963). The Civic Culture: Political Attitudes and Democracy in Five Nations. Princeton: Princeton University Press.
• Altan, C. (2011). Eğitim-Siyasal Eğilim İlişkisi: Mersin Örneği. Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(1), 313-329.
• Altan, C. ve Kapusızoğlu, M. (2017). Gelir Düzeyi-Siyasal Tercih İlişkisi: Mersin Örneği. Journal of Current Researches on Business and Economics, 7(2), 319-336
• Arıkan, R. (2011). Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Armağan, A. (1996). Siyasal Davranışlar Üzerine Gazetelerin Etkisi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Auslander, V. (2024). Sleepy, Spolied and Selfish? Not Really. Generation Z is Entering the World of Work and They Have Plans to Change the World. Globes Magazine.
• Berelson, B. R., Lazarsfeld, P. F. M. ve McPhee, W. N. (1954). Voting: A Study of Opinion Formation in a Presidential Campaign. University of Chicago Press.
• Biswas, A., Ingle, N. ve Roy, M. (2014). Influence of Social Media on Voting Behavior. Journal of Power, Politics & Governance, 2(2), 127-155.
• Bloom, S. H. ve Price, S. D. (1975). Voter Response to Short-Run Economic Conditions: The Asymmetric Effects of Prosperity and Recession. American political Science Review, 69, 1240-1254.
• Bourdieu, P. (1984). Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste. Campridge: Harvard University Press.
• Burden, B. C. (2009). The dynamic effects of education on voter turnout. Electoral Studies, 28(4), 540-549.
• Campbell, A., Converse, P. E., Miller, W. E. ve Stokes, D. E. (1980). The American Voter. New York: John Wiley & Sons.
• Chung, S. J. ve Kim, S. I. (2020). A Study On The User Experience Of Mobile Fintech Service In Z Generation. Journal of Digital Convergence, 18(1), 315- 320.
• Coşkun, B. ve Çetin, M. Ş. (2019). Yerel Seçimlerde Seçmen Davranışını Etkileyen Faktörler: Muş Örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(6), 241-255.
• Çaha, Ö. (2008). Türkiye’de Seçmen Davranışı ve Siyasi Partiler. İstanbul: Orion Kitabevi Yayınları.
• Çaha, Ö., Toprak, M. ve Dalmış, İ. (2002). Seçmenin Parti Tercihinde Rol Oynayan Faktörler (Kırıkkale Örneği). (Der. Ömer Çaha) Seçmen Davranışı ve Siyasal Partiler (s. 116-141) içinde. İstanbul: Gendaş Yayınları.
• Damlapınar, Z. ve Balcı, Ş. (2014). Siyasal İletişim Sürecinde Seçimler, Adaylar ve İmajlar. Konya: Literatürk Yayınları.
• Damlapınar, Z., ve Ş. Balcı (2005). Seçmenin Zihnindeki Aday İmajını Belirleyen Etkenler: 28 Mart 2004 Yerel Seçimleri Alan Araştırması. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 4(1), 58-79.
• Deloitte. (2022). The Deloitte Global 2022 Gen Z & Millennials Survey.
• Downs, A. (1957). An Economic Theory of Democracy. New York: Harper Collins Publishers.
• Dursun, D. (2016). Siyaset Bilimi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Dursunoğlu, İ. (2018). Siyasal Davranış: Göç Olgusu Üzerinden Bir Karşılaştırma. Ankara: İmaj Yayınevi.
• Görmez, A.B. (2021). Neoliberal Özne Olarak Z Kuşağı. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (23)2, 509-530.
• Güllüpunar, H. (2010). Seçmen Tercihi Bakımından Aday İmajı: Konya 2009 Yerel Seçimleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Gündoğdu, S. (2021). Türkiye’de Seçimler ve Seçim Sistemleri. (Ed. İsmail Dursunoğlu), Türkiye’de Demokrasi: Süreç Yapı Tartışmalar (s. 239-270) içinde. İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• Hafızoğlu, Y. (2021). Z Kuşağı Seçmen Davranışları. Eğitim ve Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 4(2), 141-164.
• Harrop, M. ve Miller, W.L. (1987). Election and Voters: A Comparative Introduction. London: The Macmillan Press.
• Heywood, A. (2014). Siyaset. 14. Baskı. (Çev. Özipek, B.B., Şahin B., Yıldız, M., Kopuzlu, Z. ve Seçilmişoğlu, A.Y.). Ankara: Liberte Yayınları.
• Inglehart, R. (1990). Culture Shift in Advanced Industrial Society. Princeton University Press.
• Johnston, R. ve Pattie, C. (2001). Dimensions of Retrospective Voting: Economic Performance. Public Service Standarts and Conversative Party Support at the 1997 British General Election. Party Politics, 7(4), 469-490.
• Kalender, A. (2005). Siyasal İletişim Seçmeler ve İkna Stratejileri. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Kan, M. E. ve Mert, E. (2024). Üniversite Öğretim Elemanlarının Z Kuşağı Kavramı Algılarına Yönelik Metafor Analizi: Artvin Çoruh Üniversitesi Örneği. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 14(3), 775-800.
• Karakoç, İ. (2000). Türkiye’de Siyasal Parti Kimliği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Kernell, G. ve Lamberson, P.J. (2023). Social networks and voter turnout. Royal Society Open Science, 10(10). 1-13.
• Kışlalı, A. T. (2018). Siyaset Bilimi. İstanbul: Kırmızıkedi Yayınları.
• Küçük, H.Ö. ve Toklu, İ.T. (2022). The Effects of Intrinsic Motivation Sources (Religiosity and Altruism) on Rational Voting Behavior and Consumer Attitude. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 44(1), 1-19.
• Lipset, S. M. (1986). Siyasal İnsan. (Çev. Mete Tunçay). Ankara: Teori Yayınları.
• Merrifield, J. (1993). The institutional and political factors that influence voter turnout. Public Choice, 77, 657–667.
• Milbrath, L.W. (1981). Political Participation. S. L. Long (Ed.), The Handbook of Political Behavior (s.197-240) içinde. Boston: Springer.
• Milbrath, L.W. ve Goel, M.L. (1977). Political Participation: How and Why Do People Get Involved in Politics? 2nd edition. Chicago: Rand McNally.
• Munir, S. (2018), Social Media and Shaping Voting Behavior of Youth: The Scottish Referendum 2014 Case. The Journal of Social Media in Society, 7(1), 253-279.
• Nasir, S., Şahin, O., Erdem, E., ve Kır, M. (2021). Türkiye’de Seçmenlerin Siyasi Kimlik Temelli Profil Analizi. Ankara: Türkmen Kitabevi.
• Özbudun, E. (1975). Türkiye’de Sosyal Değişme ve Siyasal Katılma. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Özkan, A. (2004). Siyasal İletişim. İstanbul: Nesil Yayınları.
• Özsoy, O. (2009). Seçim Kazandıran Siyasal İletişim. İstanbul: Pozitif Yayınları.
• Pacheco, J.S. (2008). Political Socialization in Context: The Effect of Political Competition on Youth Voter Turnout. Political Behavior, 30, 415–436.
• Panwar, S., Mehta, A. (2019). Fostering Leadership in Generation Z: Onus on Whom?. The IUP. Journal of Soft Skills, 13(3), 65-70.
• Paskert, M. (2014). Effects of Voting Behavior and Voter Turnout. Senior Honors Projects. 44. John Carroll University Carroll Collected.
• Pekel, B., Çalışkan, F., Doğan, M., Öner, S., Kaya, T., Özyıldız, Z. ve Erbay, E. (2020). Z Kuşağı Öğrencilerinin İş Hayatı Kişilik Özelliklerinin ve İş Beklentilerinin Belirlenmesi: Ankara Üniversitesi Örneği. Sağlık Hizmetlerinde Kuram ve Uygulama Dergisi, 1(1), 1-9.
• Poulantzas, N. (1975). Political Power and Social Classes. London: Verso.
• Prensky, M. (2001). Digital Natives, Digital Immigrants. On the Horizon, 9(5), 1-6. NCB University Pres.
• Priporas, C.V., Stylos, N. ve Fotiadis, A.K. (2017), Generation Z Consumers' Expectations of Interactions in Smart Retailing: A Future Agenda. Computers in Human Behavior, 77, 374-381.
• Saruhan, Ş. C. ve Özdemirci, A. (2016). Bilim, Felsefe ve Metodoloji. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Schoultz, A. A. (2015). Nordic Research on Political Behaviour. Scandinavian Political Studies, 38(4), 342-368.
• Schwieger, D. ve Ladwig, C. (2018). Reaching And Retaining The Next Generation: Adapting To The Expectations of Gen Z in the Classroom. Information Systems Education Journal, 16(3), 45-54.
• Seemiller, C. ve Grace, M. (2016). Generation Z Goes To College. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
• Singh, A. (2014). Challenges and Issues of Generation Z. IOSR. Journal of Business and Management, 7(16), 59-63.
• Şener, T. ve Çağlar, N. (2020). Genç Seçmenlerin Siyasete Olan İlgileri ve Siyasal Katılım Açısından Kümelenmeleri Üzerine Bir Araştırma. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 10(2), 514-53.
• Temel, F. (2013). Siyasal Tercihlerin Oluşum Sürecinde Kitle İletişim Araçlarının Rolü. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (29), 239-250.
• Teyyare, E. ve Avcı, M. (2016). Yerel Seçimlerde Seçmen Davranışları: 2014 Yerel Seçimleri ve Zonguldak İli Örneği. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 51-76.
• Turner-Zwinkels, F.M., Noord, J.V., Kesberg, R., García-Sánchez, E., Brandt, M. J, Kuppens, T., Easterbrook, M. J., Smets L., Gorska, P., Marchlewska, M. (2023). Affective Polarization and Political Belief Systems: The Role of Political Identity and the Content and Structure of Political Beliefs. Personality and Social Psychology Bulleti, 51(2), 222-238.
• TÜİK, (2024). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, 2007-2023, Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=nufus-ve-demografi-109&dil=1
• Twenge, J. M. (2018). i-Nesli. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Uztuğ, F. (2004). Siyasal İletişim Yönetimi: Siyasette Marka Yaratmak. İstanbul: Mediacat Yayınları.
• Verba, S., Nie, N. ve Kim, J. (1978). Participation and Political Equality: A Seven Nation Comparison. New York: Cambridge University Press.
• Whiteley, P. F. (2022). Rational Choice Theory and Political Participation, M. Giugni and M. Grasso (Ed.) The Oxford Handbook of Political Participation (p.131-151) içinde. Oxford: Oxford University Press.
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• YSK (2024). 31 Mart 2024 Mahalli İdareler Genel Seçimleri Seçim İstatistikleri Bülteni. Erişim Adresi: https://www.ysk.gov.tr