“KADIN” TEMATİK BAŞLIĞINDA PLAN GİBİ BAKMAK: TÜRKİYE CUMHURİYETİ ON BİRİNCİ KALKINMA PLANI VE KADIN ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU RAPORUNUN ANALİZİ

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 79 - 98, 20.06.2022

Nuran Halise Belet

Öz

II. Dünya Savaşının ekonomik sonuçlarından en önemlilerinden birisi kadın emeğine duyulan ihtiyaç olmuştur. Özellikle ülkelerin savaş sonrası sanayileşmeye verdikleri hız, ekonomilerinin yeniden inşasında kadınların işgücüne duyulan ihtiyaç, kalkınma sürecinde kadın hareketinin öne çıktığı ve hak taleplerinin daha da arttığı yıllar olmaktadır. 1970’lerden itibaren kadın hareketi, önemli bir ivme kazanmaya başlamıştır. Ancak bu dönemin diğer dikkat çeken özelliği de kalkınma sürecinde kadınların kalkınma hamlesinden büyük beklentilerine rağmen yeterince aktif aktörler olarak görül(e)memeleri olmuştur. Kalkınma sürecine tüm kesimlerin, eşitlikçi ve adil katılmalarının sağlanması gerek toplumsal refahın artması gerekse optimal kaynak dağılımının sağlanmasının belirleyici koşullarındandır. Kalkınma planlarının hazırlık sürecinin bu ilkeleri gözeterek hazırlanması planlamadan beklenen temel görevlerden birisidir.
Bu çalışmada, Türkiye’nin kalkınma plan geleneği ve hazırlık süreçleri içinde yer verilen Özel İhtisas Komisyonlarının birlikte çalıştırıldığı plan hazırlık dönemi göz önüne alınarak Özel İhtisas Komisyonu çalışmalarında kadın tematik başlığı ve onun bağlı olduğu plan dönemine ilişkin bulgular ele alınmaktadır. Türkiye de ilki 1963 yılında olmak üzere günümüze kadar toplam 11 adet Kalkınma Planı hazırlanmıştır. Ancak ilk plandan son plan,On Birinci Planı dönemine kadar basılan tematik başlığı kadın olarak belirlenen Özel İhtisas Komisyonu Raporu sadece On Birinci Kalkınma Planı hazırlık sürecinde olmuştur. Bu nedenle, çalışmamızda bu koşulu sağlayan tek plan olması nedeniyle On Birinci Kalkınma Planı ve bu Planının “Kadının Kalkınmadaki Rolü “başlıklı Özel İhtisas Komisyonu raporu içerik maddeleri ve kapsamı olarak değerlendirilecektir. Bu bağlamda, kadınların kalkınma politikaları içinde devlet politikaları bağlamında nasıl gördüğü ve On Birinci Kalkınma Planına nasıl yansıtıldığı, Türkiye de kadın hareketinin temel talepleri de dikkate alınarak Toplumsal Cinsiyet Ana akımlaştırması ve Kalkınma Mekanizması içine nasıl yansıtıldığı değerlendirecektir.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma Planı, Toplumsal Cinsiyet Ana Akımlaştırması, Kadın

Kaynakça

• Bayram, M., (1994), Türkiye’de Planlama Teşkilatının (Türk Plancılığının) Hukuk ve İdari Yapısı İle İlgili Sorunları ve Çözüm Önerileri, DPT Uzmanlık Tezi, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/MehmetEminBayram.pdf, 18.02.2021.
• CEİD(2019-2020), Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Eşitliğini İzleme Raporu ,https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/bitstream/handle/1/1792/Ceid%20y%C4%B1ll%C4%B1k%20Rapor.pdf?sequence=4&isAllowed=y, Erişim Tarihi: 23.11.2021.
• Karaosmanoğlu,A., Çilingiroğlu, A., Sönmez, A., (2003), Planlı Kalkınma Serüveni: 1960’larda Türkiye’de Planlama Deneyimi, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• KEİG, (2019), On Birinci Kalkınma Planı’nda Kadın İstihdamı: Hedef Girişimcilik ve Kooperatifçilik, http://www.keig.org/on-birinci-kalkinma-planinda-kadin-istihdami-hedef-girisimcilik-ve-kooperatifcilik/, Erişim Tarihi: 14.02.2021.
• On Birinci Kalkınma Planı,(2019-2023), https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/12/Onuncu_Kalkinma_Plani-2014-2018.pdf, Erişim Tarihi: 10.03.2021.
• On Birinci Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu Raporları, https://www.sbb.gov.tr/ozel-ihtisas-komisyonu-raporlari/#1540024439304-a1816e9a-4191, Erişim Tarihi: 10.03.2021.
• On Birinci Plan Özel İhtisas Komisyonu El Kitabı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/02/On_Birinci_Kalkinma_Plani_Ozel_Ihtisas_Komisyonlari_El-Kitabi.pdf, Erişim Tarihi: 10.03.2021.
• Onuncu Kalkınma Planı, (2014-2018), https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/12/Onuncu_Kalkinma_Plani-2014-2018.pdf, Erişim Tarihi: 02.07.2021
• Onuncu Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu Raporları, https://www.sbb.gov.tr/ozel-ihtisas-komisyonu-raporlari/#1543312172966-b62de4d7-b832, Erişim Tarihi: 02.07.2021.
• Onuncu Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu El Kitabı, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/10/Onuncu_Kalk%C4%B1nma_Plan%C4%B1_%C3%96zel_%C4%B0htisas_Komisyonlar%C4%B1_El_Kitab%C4%B1.pdf, Erişim Tarihi: 02.07.2021.
• Sezen, S., (1999), Devletçilikten Özelleştirmeye Türkiye'de Planlama, Birinci Basım, Ankara, TODAİ Yayınları.
• Sen, A. (1992), "Development: WhichWayNow?", C. Wilber ve K. Jameson (der.), ThePoliticalEconomy of Development and Underdevelopment, NewYork: McGraw-HillInc., 5-26.
• Singhal, R. (2003). Women, Gender and Development: TheEvolution of Theories and Practice, Psychology and Developing Societies,15(2), 165-185.
• Soyak, A. (2003). ''Türkiye'de İktisadi Planlama: DPT'ye İhtiyaç Var Mı?", Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4 (2), ss.167-182.
• Türkcan, E., (2010), Attila Sönmez’e Armağan, Türkiye’de Planlamanın Yükselişi ve Çöküşü (1960-1980), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Mimarlar Odası (2007), Ülke Örnekleri İle Kalkınma ve Sanayileşme Modelleri, https://www.mmo.org.tr/sites/default/files/403675579f61145_ek_0.pdf,Erişim Tarihi:02.11.2012.