İNSAN HAKLARI AVRUPA SÖZLEŞMESİNDE EŞİTLİK İLKESİ VE AYRIMCILIK YASAĞI: TANIMLAYICI BİR İÇTİHAT NOTU

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 12, 30.06.2024

Arca Begüm Bayır Oğuz Umutcan Tarcan

Öz

Temel hak ve özgürlüklerin toplumsal öznelere uygulanmasını sağlayan hukuki ölçütler, büyük ölçüde eşitlik ilkesinden beslenmektedir. Eşitlik ilkesi, tüm toplumsal öznelerin söz konusu hak ve özgürlüklerini hakkaniyetli bir şekilde kullanabilmelerini ve siyasal otoritenin bu hakkaniyet doğrultusunda hareket etme yükümlülüğüne tabi tutulmasını sağlamaktadır. Dolayısıyla eşitlik ilkesi, toplumsal özneler arasında ayrımcılık yapılmasının önüne geçen hukuki sınırlamalar ile iç içedir: Ayrımcılık yasağı, eşitlik ilkesinin uygulanmasını sağlayan pratik koşulları, bir başka deyişle onun tamamlayıcı unsurunu meydana getirmektedir. Bu çalışma, eşitlik ilkesi ile ayrımcılık yasağı arasındaki hukuki ilişkinin İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi (İHAS) hükümleri ve İnsan Hakları Avrupa Mahkemesinin (İHAM) güncel içtihadı ışığında incelenmesini amaçlamaktadır. Çalışma, söz konusu ilişki ile ilgili teorik bir tanımlama yapmanın yanı sıra eşitlik ilkesini ve ayrımcılık yasağının, içtihat içerisinde öngörülen ölçütler ile uyumlu bir şekilde uygulanması için gereken yargısal perspektiflere de vurgu yapmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde eşitlik ilkesi ile ayrımcılık yasağına ilişkin kavramsal bir çerçeve çizilmektedir. İkinci bölümde İHAS’ın ayrımcılık yasağını düzenlemekte olan 12 Numaralı Ek Protokolü açıklanmaktadır. Üçüncü bölümde ise İHAM’ın kavramlara ilişkin güncel içtihadına egemen olan ilkeler ortaya koyulmaktadır. Çalışma ile İHAM’ın özellikle eşitlik ilkesine ilişkin şekli bir yaklaşımının bulunduğu ve bu yaklaşımın, toplumsal özneler arasındaki eşitsizliklerde gözlemlenen yeni kesişim sınırları aleyhine geliştirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eşitlik İlkesi, Ayrımcılık Yasağı, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi.

Kaynakça

• Ağırbaşlı, Şennur (2009). Sınırlı Ayrımcılık Yasağından Genel Eşitlik İlkesine. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Avrupa Konseyi (2000). “Explanatory Report to the Protocol No. 12 to the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms.” Rome. https://rm.coe.int/09000016800cce48 Erişim Tarihi: 10 Şubat 2023.
• Barnard, Catherine ve Bob Hepple (2003). “Substantive Equality.” The Cambridge Law Journal, 59(3), 562-585.
• Blackstone, W.T. (1967). “On the Meaning and Justification of the Equality Principle.” Ethics, 77(4), 239-253.
• Brown, Judith O., Wendy E. Parmet ve Phyllis T. Baumann (1987). “The Failure of Gender Equality: An Essay in Constitutional Dissonance.” Buffalo Law Review, 36(3), 573-644.
• Danisi, Carmelo (2011). “How far can the European Court of Human Rights go in the fight against discrimination? Defining new standards in its nondiscrimination jurisprudence.” International Journal of Constitutional Law, 9(3-4), 793-807.
• Fredman, Sandra (2001). “Combating Racism with Human Rights: The Right to Equality.” in Discrimination and Human Rights: The Case of Racism, ed. Sandra Fredman. New York: Oxford Universty Press, 9-44.
• Gemalmaz, Mehmet Semih (2001). Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş Cilt 1. İstanbul: Beta Yayınları.
• Güriz, Adnan (1987). Hukuk Başlangıcı. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Kalabalık, Halil (2009). İnsan Hakları Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık.