BESLENMENİN OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 2, 79 - 93, 27.08.2021

Çetin Ömeroğlu Ömercan Şentürk

Öz

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), tüm dünyada ve ülkemizde görülme sıklığı sürekli artan ve sebebi henüz anlaşılamamış bir gelişim farklılığı olarak tanımlanmıştır. Görülme sıklığındaki bu hızlı artış, OSB neden olabilecek faktörler arasından genetik faktörlerin etkisini azaltmış, yeni yaklaşımların üzerinde durulmasına yol açmış ve bunların arasında çevresel faktörlerin önem kazanmasına neden olmuştur. Otizmli bireyler sosyal iletişimde yetersizlik, anlama ve kavrama becerilerinde eksikliğe ek olarak ciddi beslenme problemleri yaşamaları, yemeği reddetme ya da seçici davranma gibi davranışsal sorunların yanı sıra fizyolojik temelli sorunların var olması, beslenmenin otizmli bireyler için ayrı bir önem taşıdığını göstermektedir. Son yıllarda oldukça yoğunlaşan beyin-bağırsak ekseni üzerindeki araştırmalar, bağırsak geçirgenliği ve tamamlanmamış sindirimin yan ürünlerinin beyin üzerindeki etkisini ortaya koymuş bu bulgular OSB’nin anlaşılması ve tedavisinin yönetilmesinde heyecan yaratmıştır. Fizyolojik olarak geçirgen bağırsak sendromunun sık görüldüğü OSB’li çocuklarda gluten ve kazeinin tamamlanmamış sindirimi sonucunda açığa çıkan moleküllerin beyin üzerindeki opioid etkisine benzer etkilerinin keşfi, benzer etkiye sahip olabilecek diğer moleküllerin varlığını da merak konusu haline getirmiştir. Bu açıdan bakıldığında OSB’li bireyler için beslenme sadece yaşam için gerekli olan bileşenlerin vücuda alınması değil, otizm davranış semptomlarının gerilediği ve mide-bağırsak rahatsızlıklarının düzeldiği bir tedavi biçimi olarak tanımlanabilir. Bunlara ek olarak, yemek seçme ya da reddetme, karbonhidrat içeren ve işlenmiş gıdalara karşı yoğun ilgi gösteren otizmli çocuklarda obezitenin ve beslenme bozukluğuna bağlı gelişim geriliğinin de görülmesi, otizmli çocuklarda beslenmenin değerini anlamak için önemlidir. Bu çalışmada otizm ve beslenme arasındaki ilişkinin anlaşılması amacıyla bu alandaki çalışmalardan bir derleme hazırlanmış, otizmli bireylerde sık görülen beslenme problemlerinin nedeni araştırılmış ve bir tedavi biçimi olarak kanıta dayalı beslenme yaklaşımlarının otizmin semptomları üzerindeki etkilerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırmada literatür tarama modeli kullanılmış, veri toplama aracı olarak araştırma konusu ile ilgili dokümanlar (çeşitli yazılı kaynaklardaki makaleler, ilgili kurumların yayınladıkları raporlar) taranmıştır. Konu ile alakalı Google Akademik veri tabanından 1975-2020 arasında yayımlanmış 25 ulusal ve uluslararası makale, 1 kitap, 1 yüksek lisans tezi, 1 uzmanlık tezi ve 2 rapor incelenmiş, bulgular ve öneriler 3 başlık altında toplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Otizm, Beslenme, Beyin-Bağırsak İlişkisi

EFFECTS OF NUTRITION ON AUTISM SPECTRUM DISORDER

Öz

Autism spectrum disorder has been defined as a developmental difference whose prevalence is increasing all over the world and in our country and the reason is not yet understood. This rapid increase in the prevalence has reduced the effect of genetic factors among the factors that may cause autism, has led to the emphasis on new approaches, and environmental factors have become important among them. Individuals with autism have inadequate social communication, serious nutritional problems in addition to lack of understanding and comprehension skills, behavioral problems such as refusal to eat or behave selectively, as well as physiologically based problems show that nutrition is of particular importance for individuals with autism. The research on the brain-gut axis, which has intensified in recent years, has revealed the effect of intestinal permeability and by-products of incomplete digestion on the brain, and these findings have created excitement in the understanding and management of autism. The discovery of the effects similar to the opioid effect on the brain of the molecules released as a result of incomplete digestion of gluten and casein in children with autism, in whom physiologically permeable bowel syndrome is common, has made the existence of other molecules that may have a similar effect. From this point of view, nutrition for individuals with autism can be defined as not only taking the components necessary for life into the body, but also as a form of treatment in which autism behavioral symptoms regress and gastrointestinal disorders are improved. In addition to these, the observation of obesity and developmental retardation due to malnutrition in children with autism who show intense interest in choosing or refusing food, carbohydrate and processed foods are important to understand the value of nutrition in children with autism. In this study, in order to understand the relationship between autism and nutrition, a review was prepared from studies in this field, the cause of common nutritional problems in individuals with autism was investigated, and it was aimed to reveal the effects of evidence-based nutrition approaches on autism symptoms as a form of treatment. Literature scanning model was used in the research, and documents related to the research topic (articles in various written sources, reports published by relevant institutions) were scanned as a data collection tool. 25 national and international articles, 1 book, 1 master's thesis, 1 specialization thesis and 2 reports published between 1975-2020 from the Google Academic database related to the subject were examined, and the findings and recommendations were gathered under 3 headings.

Anahtar Kelimeler

Autism, Nutrition, Brain-Intestine Relationship

Kaynakça

• Aktitiz, S., Yalçın, E. & Göktaş, Z. (2019). Otizm Spektrum Bozuklukları Tedavisinde Beslenme Yaklaşımları. Sağlık Akademisi, Kastamonu 4(2), 127-143
• Aydın A.& Kınacı C. (2016). Otizme Çözüm Var! İstanbul: Hayygrup Yayınevi.
• Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2016). Autism spectrum disorder: Data & Statistics. http://www.cdc.gov/ncbddd/autism/data.html
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2016). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylere Yönelik Ulusal Eylem Planı (2016-2019). https://eyh.aile.gov.tr/uploads/pages/otizm-spektrumbozuklugu-olan-bireylere-yonelik-ulusal-eylem-plani-2016-2019/otizm-spektrum-bozuklugu-olan-bireylere-yonelikulusal-eylem-plani-2016-2019-ni-indirmek-icin-tiklayiniz.pdf
• Christison, G.W. & Ivany, K. (2006). Elimination Diets In Autism Spectrum Disorders: Any Wheat Amidst The Chaff?. J Dev Behav Pediatr, 27(2), 162-171.
• Güller, N., Değerli, S., Sarı, A., Altıntaş M. & Adıgüzel, E. (2020). Otizm Spektrum Bozukluğunda Bağırsak-Beyin Aksı, Diyet Yaklaşımları ve Probiyotik Tedavisi. Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(2), 71-72.
• Önal S. & Uçar A. (2017). Otizm Spektrum Bozukluğu Tedavisinde Beslenme Yaklaşımları. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(123), 183.
• Evangeliou, A., Vlachonikolis, I., Mihailidou, H., Spilioti, M., Skarpalezou, A., Makaronas, N., Propiou, A., Christodoulou, P., Liapi-Adamidou, G., Helidonis, E., Sbyrakis, S., Smeiting, J., Christodoulou, P. (2006). Application of a ketogenic diet in children with autistic behavior: pilot study. J Child Neurol. 18(2): 113-118.
• Doenyas, C. (2018). Mikrobiyota ve Otizm. Türkiye Sağlık Bilimleri Ve Araştırmaları Dergisi, 1(2), 43-48.
• Dubrovsky, A. & Kitts, CL. (2018) Effect Of The Specific Carbohydrate Diet On The Microbiome Of A Primary Sclerosing Cholangitis And Ulcerative Colitis Patient. Cureus. Feb, 10(2), E2177.
• Feingold, BF. (1975), Hyperkinesis And Learning Disabilities Linked To Artificial Food Flavors And Colors. Am J Nurs. May; 75(5), 797-803. Frye, R.E., Sreenıvasula, S. & Adams, J.B. (2011). Traditional And Non-Traditional Treatments For Autism Spectrum Disorder With Seizures: An On-Line Survey. BMC Pediatr, 11(1), 37.
• Fujiwara T., Morisaki N., Honda Y., Sampei M. & Tani Y. (2016). Chemicals Nutrition and Autism Spectrum Disorder: A Mini Review. Neuroscience, 10 (174).
• Gürsoy, G. & Öztürk, S. (2019). Otizm spektrum bozukluğunda beslenme yaklaşımı. Aydın Sağlık Dergisi, 5(2), 111-119.
• İlik, Ş. & Sayın, F.K (2018). Otizm Spektrum Bozukluğunda Beslenme. Turkish Journal Of Medicine and Primary Care, 12(2), 117-125
• Kałużna-Czaplıńska, J., Socha, E. & Rynkowskı, J. B. (2011). Vitamin Supplementation Reduces Excretion Of Urinary Dicarboxylic Acids In Autistic Children. Nutrition Research, 31(7), 497-502.
• Karaman, Ö. (2018). Ordu İlinde Otizm Spektrum Bozukluğu Tanılarının Yıllara Göre Değerlendirilmesi. Sakarya Tıp Dergisi, 8(1), 127-133.
• Kawicka, A., Regulska-Ilow, B. (2013). How Nutrıtıonal Status, Dıet And Dıetary Supplements Can Affect Autısm. A Revıew; Rocz Panstw Zakl Hig 64(1),1-12.
• Kaynar, A. N. & Yılmaz, H. Ö. (2020). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklarda Beslenme Durumunun Belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 151-162.
• Kılıç, F. (2019). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklarda Beslenme Durumu Ve Uyku Durumunun Duyu Profili İle İlişkilendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Biruni Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beslenme Ve Diyetetik Anabilim Dali, İstanbul.
• Lakshmi, P. & Geetha, A. (2011). Level Of Trace Elements (Copper, Zinc, Magnesium And Selenium) And Toxic Elements (Lead And Mercury) In The Hair And Nail Of Children With Autism. Biol Trace Elem Res. ,142(2),148-58.
• Li Q, Han Y, Dy ABC & Hagerman RJ. (2017) The Gut Microbiota and Autism Spectrum Disorders. Front Cell Neurosci., 11:120.
• Marcason, W. (2009). What Is The Current Status Of Research Concerning Use Of A Gluten-Free, Casein-Free Diet For Children Diagnosed With Autism? J Am Diet Assoc, 109(3), 572.
• Önal, S. & Uçar A. (2017). Otizm Spektrum Bozukluğu Tedavisinde Beslenme Yaklaşımları. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, (1-2-3), 179-194.
• Caferoğlu, Z. (2019). Epilepside Diyet Tedavisine Güncel Yaklaşımlar. Turkiye Klinikleri J Health Sci, 4(3), 4.
• Santocchi, E., Guiducci, L., Fulceri, F., Billeci, L., Buzzigoli, E., Apicella, F., Calderoni, S., Grossi, E., Morales, MA. & Muratori, F. (2016), Gut To Brain Interaction In Autism Spectrum Disorders: A Randomized Controlled Trial On The Role Of Probiotics On Clinical, Biochemical And Neurophysiological Parameters. Bmc Psychiatry. 16, 183.
• Sevim, S. & Ayaz, A. (2017), B12 Vitamini Desteği Otizmli Çocukların Tedavisinde Etkili Midir? H.Ü. Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(1).
• Shaaban, SY., El Gendy, YG. & Mehanna, NS., (2018), The Role Of Probiotics In Children With Autism Spectrum Disorder: A Prospective, Open-Label Study. Nutr Neurosci, 1–6
• Ünal G. & Özenoğlu A. (2016). Nörogelişimsel Bozukluklarda Beslenme. Clinical and Experimental Health Sciences, 6(2), 80-85. Yitik, G. (2019). Otizm Spektrum Bozukluğunun Bağırsak Bakteri Florası (Mikrobiyota) İle İlişkisinin Araştırılması (Uzmanlık Tezi). Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Ve Ergen Ruh Sağlığı Ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Erzurum.