Examining the Burnout Levels of Teachers Working in Project Schools; Ankara Example

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 129 - 157, 30.12.2024

Nuray Zan , Zehra Koç

Öz

This study aims to identify the burnout levels of teachers working in project schools and to examine whether these levels vary based on factors such as school type, gender, educational background, professional experience, weekly teaching hours, and the subject area (e.g., numerical, verbal, skill-based, or religious courses). The sample of the study consists of 133 teachers (54 male and 79 female) working in four different project schools in the Keçiören district of Ankara, selected for admitting students from the highest percentile ranks. Data collection tools included a “Personal Information Form” to gather demographic data and the “Maslach Burnout Inventory – Educators Survey” to measure burnout levels. Descriptive statistics, one-way analysis of variance (ANOVA), and t-tests were employed to analyze the data. The findings revealed that teachers exhibited low levels of burnout in the depersonalization and emotional exhaustion dimensions while reporting high levels of personal accomplishment. These results suggest that teachers in project schools generally experience low levels of burnout. In terms of gender, female teachers were found to experience higher emotional exhaustion than their male counterparts. Regarding educational background, teachers with undergraduate degrees reported higher levels of personal accomplishment compared to those with postgraduate degrees, suggesting that postgraduate teachers may experience less satisfaction due to elevated expectations of success. Comparisons based on school type revealed that teachers in Anatolian High Schools and Anatolian Imam Hatip High Schools had higher levels of emotional exhaustion compared to their counterparts in Science High Schools. In light of these findings, further research should investigate the causes of emotional exhaustion among female teachers in project schools and explore why teachers with postgraduate education experience lower levels of satisfaction from their achievements.

Anahtar Kelimeler

Project school, burnout, teacher burnout, secondary education

Proje Numarası

Proje değidir.

Proje Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Tükenmişlik Seviyelerinin İncelenmesi; Ankara İli Örneği

Öz

Bu çalışmada, proje okullarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik seviyelerini ortaya koymak, tükenmişlik seviyelerinin öğretmenlerin görev yaptıkları okul türü, cinsiyet, eğitim düzeyi, mesleki kıdemleri, haftalık girdikleri ders saati, sayısal, sözel, beceri ve imam-hatip meslek dersleri öğretmeni olmalarına göre farklılaşıp farklılaşmadığını incelemek amaçlanmıştır. Araştırmanın örneklemini, Ankara ili Keçiören ilçesinde en yüksek yüzdelik dilimle öğrenci alan dört farklı proje okulunda görev yapan 54 erkek, 79 kadın toplam 133 öğretmen oluşturmaktadır. Veri toplama araçları olarak öğretmenlerin demografik özelliklerini tespit etmek amacı ile “Kişisel Bilgi Formu” tükenmişlik seviyelerini belirlemek amacıyla da “Maslach Tükenmişlik Envanteri – Eğitimci Formu” kullanılmıştır. Verilerin incelenmesinde betimsel istatistikler, tek yönlü varyans analizi ve t-testi kullanılmıştır. Araştırmada, duyarsızlaşma ve duygusal tükenme boyutlarında öğretmenlerin düşük seviyede tükenmişlik belirtisi gösterdiği, kişisel başarı boyutunda ise yüksek seviyede başarı duygusunu deneyimledikleri sonucuna ulaşılmıştır. Bu veriler ışığında, proje okullarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin genel olarak düşük seviyede olduğu görülmüştür. Cinsiyet değişkeni açısından bakıldığında erkek öğretmenlere göre kadın öğretmenlerin daha fazla duygusal tükenme yaşadıkları bulunmuştur. Eğitim durumu açısından ise kişisel başarı alt boyutunda, lisans mezunu öğretmenlerin lisansüstü eğitimi olan öğretmenlere göre kendilerini daha başarılı hissettikleri, çalışmaları neticesinde başarı açısından tatmin duygusu yaşadıkları, lisansüstü eğitimi olan öğretmenlerin bu tatmini yaşamadıkları, bu durumun başarı beklentilerinin yüksek olmasından kaynaklanabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Okul türüne göre yapılan karşılaştırmalarda, Anadolu Lisesi ve Anadolu İmam Hatip Lisesi okul türünde görevli öğretmenlerin duygusal tükenmişlik seviyelerinin fen lisesi okul türünde görevli öğretmenlere göre daha yüksek olduğu bulunmuştur. Bu bağlamda, proje okulunda görev yapan kadın öğretmenlerin duygusal tükenme nedenleri irdelenmeli; lisansüstü eğitimi olan öğretmenlerin çalışmalarında daha az başarı hazzı yaşama sebepleri araştırılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Proje okulu, tükenmişlik, öğretmenlerde tükenmişlik, ortaöğretim

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı beyan edrim.

Destekleyen Kurum

Yoktur.

Proje Numarası

Proje değidir.

Kaynakça

• Akçemete, G., Kaner, S. ve Sucuoğlu, B. (2001). Öğretmenlerde tükenmişlik, iş doyumu ve kişilik. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Akyıldız A. ve Zan, N. (2022). Eğitim bilimleri çalışmaları güncel araştırmalar ve uygulama. İçinde S. Baysan (Ed.), İlkokul yöneticilerinin tükenmişlik düzeylerinin öğretmenlerle olan iletişimine etkisi: Salıpazarı örneği (35-62). Lyon: Livre de Lyon.
• Akyürek, M.İ. (2020). Öğretmenlerde tükenmişlik. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 37, 35-47.
• Alkan, E. (2022). Proje okulu nedir? Neye göre belirlenir? Kimler başvurabilir? https://www.sosyologer.com/proje-okulu-nedir?
• Aslan, S. (2018). Proje okullarında görev yapan öğretmenlerin görüşlerine göre iş rotasyonu uygulamasının analizi. YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanından elde edildi (Tez No: 524198).
• Baltaş, A.ve Baltaş, Z. (1990). Stres ve başa çıkma yolları. Remzi Kitabevi.
• Becet, A. (2019). Öğretmenlerde tükenmişlik sendromu ve sigara içme arzusu arasındaki ilişkinin incelenmesi. YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanından elde edildi (Tez No: 583919).
• Budak, G. ve Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama, Dokuz Eylül Üniversitesi İBBF Dergisi, 20(2), 95-108.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö.E., Karadeniz Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri.
• Cemaloğlu, N. ve Erdemoğlu Şahin, D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi, Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 465-484.
• Cırıt, H. ve Günday, R. (2019). Ortaöğretim özel program ve proje uygulayan eğitim kurumlarının arka planı ve proje okul uygulamaları, Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 144-151.
• Çelik, M. ve Yılmaz, K. (2015). Öğretmenlerin mesleki profesyonelliği ile tükenmişlikleri arasındaki ilişki, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 102-131.
• Çimen, S. (2007). İlköğretim öğretmenlerinin tükenmişlik yaşantıları ve yeterlik algıları, YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanından elde edildi (Tez No: 204341).
• Demirtaş, H. (2020). Rehber öğretmenlerde tükenmişlik düzeyinin demografik değişkinler açısından incelenmesi, YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanından elde edildi (Tez No: 643931).
• Ergin, C. (1995). Akademisyenlerde tükenmişlik ve çeşitli stres kaynaklarının incelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 12(1-2), 37-50.
• Girgin, G. (2010). Öğretmenlerde tükenmişliği etki eden faktörlerin araştırılması, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), 32-48.
• Gündüz, B. (2004). Öğretmenlerde tükenmişliğin akılcı olmayan inançlar ve bazı mesleki değişkenlere göre yordanması, YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanından elde edildi (Tez No: 145983).
• Gündüz, B. (2005). İlköğretim öğretmenlerinde tükenmişlik, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 152-164.
• İnce, N. ve Şahin, A. (2015). Maslach tükenmişlik envanteri-eğitimci formunu Türkçe’ye uyarlama çalışması, Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 6(2), 385-399.
• Kaçmaz, N. (2005). Tükenmişlik (Burnout) sendromu, İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 68(1), 29-32.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kayabaşı, Y. (2008). Bazı değişkenler açısından öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri, Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(20), 191-212.
• Kıvrak, M. (2019). Ortaöğretim okul yöneticilerinin tükenmişlik düzeyleri ile yaşam doyumları arasındaki ilişki, YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanından elde edildi (Tez No: 552325).
• Koç, A. (2019). Proje kapsamında olan ve olmayan AİHL’lerin etkili okul özelliklerinin karşılaştırmalı incelenmesi, EKEV Akademi Dergisi, 80, 1-24.
• Küçük, F. (2022). Çalışan kadın öğretmenlerdeki mesleki tükenmişlik durumunu Maslach Tükenmişlik Modeli ile açıklama: AKA Koleji örneği, YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanından elde edildi (Tez No: 762530).
• Maslach, C. (2003). Job burnout: New directions in research and ıntervention, Current Directions in Psychological Science, 12(5), 189-192.
• Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout, Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113.
• MEB. (2016). Millî Eğitim Bakanlığı Özel Program ve Proje Uygulayan Eğitim Kurumları Yönetmeliği. (2016, 1 Eylül). Resmi Gazete (Sayı:29818).
• MEB. (2018). Milli Eğitim Bakanlığı Özel Program ve Proje Uygulayan Eğitim Kurumları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. (2018, 6 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 30470).
• MEB. (2023). Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Özel Program ve Proje Uygulayan Eğitim Kurumlarına Öğretmen Atama ve Yönetici Görevlendirme Yönetmeliği. (2023, 8 Şubat). Resmi Gazete (Sayı: 32098).
• Seferoğlu, S.S., Yıldız, H. ve Avcı Yücel, Ü. (2014). Öğretmenlerde tükenmişlik: Tükenmişliğin göstergeleri ve bu göstergelerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, Eğitim ve Bilim, 39(174), 348-364.
• Tümkaya, S. (1996). Öğretmenlerdeki tükenmişlik görülen psikolojik belirtiler ve başa çıkma davranışları, YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanından elde edildi (Tez No: 52266).
• Usul, F. (2020). Proje okullarındaki okul müdürlerinin rol ve yeterliklerinin hesap verilebilirlik açısından incelenmesi, YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanından elde edildi (Tez No: 630724).
• Yılmaz, E. ve Aslan, S. (2018). Lise öğretmenlerinde tükenmişlik, işdoyumu ve algılanan sosyal destek: Bursa ili örneği, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 1861-1886
• https://www.sosyologer.com/proje-okulu-nedir
• https://www.tdk.gov.tr