Türkiye Elektrik Türev Piyasalarının Gelişimi

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 2, 153 - 173, 21.10.2018

Barış İlter Müslüme Narin

https://doi.org/10.20979/ueyd.461459

Öz

Geçmişi
uzun yıllar öncesine dayanan türev ürünlerin önemi 20. yüzyılın sonlarına doğru
artmaya başlamıştır. Finansal piyasalardaki risk algısının değişmesiyle
birlikte türev ürünlerin kullanımı yaygınlaşmıştır. Öncelikle türev ürünlerin
neler olduğunun açıklanmaya çalışıldığı bu çalışmada, elektrik türev
sözleşmelerinin özelliklerini daha iyi analiz edebilmek adına, bir emtia olarak
elektriğin kendine özgü nitelikleri açıklanmış ve dünyada yaygın olarak
kullanılan elektrik sözleşmelerinin özelliklerine değinilerek, Türkiye’de
kullanılan elektrik sözleşmelerinin yapısı açıklanmıştır. Çalışma sonucunda,
elektrik türev piyasalarında görülen ürün çeşitliliğinin Türkiye’de henüz
bulunmadığı tespiti yapılmış, bahse konu piyasanın daha derin olması ve daha
büyük işlem hacimlerine ulaşabilmesi için tezgâh üstü elektrik piyasalarının
desteklenerek, doğalgaz ve karbon piyasalarına yönelik sözleşme türlerinin de
ülkemiz piyasalarına uygulanabilir hale getirilmesi gerektiği belirtilmiştir.
Ayrıca elektrik piyasasındaki pozitif ivmeli büyümenin devam edebilmesi ve
elektrik türev piyasalarının gelişiminin hızlanabilmesi için, 2000’li yılların
başlarında gerçek anlamda başlayan reform ve liberalleşme sürecinin hız
kesmeden devam etmesi gerektiği ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türev sözleşmeler, elektrik türev sözleşmeleri, elektrik piyasa modelleri, elektrik türev piyasaları

Development of Turkey Electricity Derivatives Market

Öz

Although the history of derivative products is dating
back to many years it began to gain importance at the end of the 20th century.
Within the scope of changing risk perception in financial markets, the use of
derivative products has become widespread. First of all, this study has tried
to explain derivative products. And then to get a better understanding of
electricity derivatives market, this study dealt with electricity as a
commodity with its own characteristics. Also, the most prevalent electricity
contracts all around the World was mentioned with their features and structure
of Turkey’s electricity contracts are explained. In conclusion, Turkey hasn’t
got a surplus of variety in electricity derivative market yet. In that respect,
there is a need to create applicable natural gas and carbon markets. And
supportive attempts at OTC electricity market is needed for better market
conditions. In addition to that for ensuring the continuation of growth at
electricity markets, electricity derivative market liberalization process in
the 2000s must continue.

Anahtar Kelimeler

Derivative contacts, electricity derivative contracts, electricity market models, electricity derivative markets

Kaynakça

• Aid, R. (2014). Electricity Derivatives. France: SpringerBriefs in Quantitative Finance.
• Aydın, N. S. (2010). Pricing Power Derivatives: Electricity Swing Options. 53. Germany: University of Ulm.
• Berk, N. (2012). Finansal Yönetim. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• BİST Veriler. (2018). Borsa İstanbul. http://www.borsaistanbul.com/veriler/verileralt/aylik-konsolide-veriler (Erişim: 30.07.2018)
• Boisseleau, F. (2004). The Role of Power Exchanges for the Creation of a Single European Electricity Market: Market Design and Market Regulation. University of Paris Phd Thesis, 146-150. France: Deft University Press.
• Borsa İstanbul. (2017). Entegre Faaliyet Raporları. İstanbul: Borsa İstanbul.
• Borsa İstanbul. (2018). Vadeli İşlem Sözleşmeleri. http://www.borsaistanbul.com/urunler-ve-piyasalar/urunler/vadeli-islem-sozlesmeleri/ (Erişim: 28.08.2018)
• Borsa İstanbul Kılavuzları. (2018). www.borsaistanbul.com. http://www.borsaistanbul.com/data/kilavuzlar/VIOP_Enerji_Emtia_Sozlesmeleri.pdf (Erişim: 29.07.2018)
• Borsa İstanbul Uzmanları. (2016). Finansal Piyasalar. İstanbul: Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim Kuruluşu (SPL) Yayınları.
• Chambers , N. (2009). Türev Piyasalar. İstanbul : Beta Yayınları.
• Conejo, A. J., Carrion, M. ve Morales, J. M. (2010). Decision Making Under Uncertainty in Electricity Markets. Boston: Springer.
• Deng, S.-J. ve Oren, S. S. (2006). Electricity Derivatives and Risk Management. Energy (31), 940-953.
• Harris, C. (2006). Electricity Markets: Pricing, Structures and Economics. West Sussex: John Wiley and Sons Ltd.
• Karatepe, Y. (2000). Türev Piyasalar. Ankara: Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Kaya, F. T. (2013). Türkiye'de Spot Elektrik Piyasası. 5. Ankara: EPDK Uzmanlık Tezleri.
• Kirschen, D. S. ve Goran, S. (2004). Fundamentals of Power System Economics. England: John and Wiley Sons Ltd.
• Nord Pool Group. (2017). Annual Report. Norway: Nord Pool Group. https://www.nordpoolgroup.com/globalassets/download-center/annual-report/annual-report-nord-pool_2017.pdf (Erişim:10.09.2018)
• Pilipovic, D. (2007). Energy Risk: Valuing and Managing Energy Derivatives. New York: The McGraw-Hill Companies.
• Richard, B. (2013). FTR Properties: Advantages and Disadvantages. J. Rosellon ve T. Kristiansen içinde, Financial Transmission Rights (s. 227). London: Springer Verlag.
• Sağlam, B. (2012). Monopolden Emtia Piyasasına: Emtia Yaklaşımıyla Elektrik Piyasasındaki Dönüşüm Sürecinin Rekabetçi Analizi. Ankara: Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezleri.
• Saltoğlu, B. (2014). Türev Araçlar Piyasalar ve Risk Yönetimi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi ve Risktürk.
• Temizel, F. ve Koç, A. C. (2015). Elektrik Enerjisi Ticaretinin Finansal Piyasalar İçindeki Yeri: Türkiye İçin Öneriler. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 135-143.
• Yücel, C. Ö. (2012). Elektrik Üretiminde Hakim Durumun Tespiti. Ankara: Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezleri.