Ulusal Hava Kalitesi Gözlemleri Bağlamında Türkiye'de Hava Kirliliğinin Yerel Durum ve Eğilim Görünümlerinin Belirlenmesi

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 1, 49 - 65, 25.03.2019

Abdulvahap Dikmen

https://doi.org/10.20979/ueyd.531498

Cited By: 3

Öz

Hava kalitesi, insan sağlığı ve etkinliğini etkileyen en önemli
etmenlerden birisidir. Havanın kalitesini belirlemede dikkate alınan hava
kirletici değişkenlerine yönelik olarak Türkiye'de düzenli gözlemler
gerçekleştirilip toplanan veriler ilgili veri tabanlarında saklanmakta ve
paylaşılmaktadır. Hava kalitesinin anlık değerlendirmesinin yanı sıra, uzun
dönem istatistiksel görünümlerinin ve eğilim varlığının ortaya koyulması,
kalite ile ilgili yaşanan problemlerin çözümünde önemli rol oynamaktadır. Bu
çalışmada, hava kalitesi gözlem istasyonlarından derlenen değişkenler
istasyonlar özelinde istatistiksel yaklaşımlarla incelenmiş, dönemsel eğilim
analizleri gerçekleştirilerek dönemler kapsamı ve arası görünümler ortaya
koyularak detaylı çalışma gerektiren sıcak noktaların ortaya çıkarılması
hedeflenmiştir. Bulgular inceleme dönemleri kapsamında değerlendirildiğinde,
PM10 açısından bazı illerdeki nisbi artışlara rağmen Türkiye genelinde dönem
ortalama değerlerinde genelde azalma, SO2 açısından ise Orta ve Doğu Karadeniz
ile Akdeniz'in doğusu ve Ege civarı dönem artışlarına rağmen genel itibarla
azalma yönünde değişimler olduğu belirlenmiştir. Eğilim analizleri sonucunda
ise eğilim görünümlerinin istasyonlar bazında farklılaştığı belirlenerek
özellikle olumsuz görünüme sahip konumlarda daha detaylı inceleme gereği ortaya
koyulmuştur.

Anahtar Kelimeler

hava kirliliği, çevre yönetim, çevre politikası

Determination of Local Status and Trend Views of Air Pollution in Turkey in the Context of National Air Quality Monitoring

Öz

Air quality is one of the most important factors
affecting human health and effectiveness. In determining the air quality
through air pollutant variables considered, regular observations are performed
and the data are stored in databases and disseminated in Turkey. In addition to
any immediate evaluation of air quality, unfolding long-term statistical views
and trends play an important role in the solution of quality problems. In this
study, variables compiled from the air quality monitoring stations were examined
by statistical approaches within the individual contexts of observation
stations, seasonal trend analysis were performed and it was aimed to reveal hot
spots that require further attention. When the findings are examined with
respect to the investigated periods, general decreases in the average values of
PM10 at the scale of Turkey, against relative increases in some provinces, and
again decreases in SO2 in a wider scale, excluding the central and eastern
parts of the Black Sea region, east Mediterranean and some parts in Aegean,
were basically identified. As a result of the trend analysis, the trend views
appeared to differ at the stations level and the need for more detailed
analysis was revealed especially in the areas with negative outlook.

Anahtar Kelimeler

Air Quality, Time Series

Kaynakça

• Akyürek, Ö., Arslan, O. ve Karademir, A. (2013). SO2 ve PM10 Hava Kirliliği Parametrelerinin CBS ile Konumsal Analizi: Kocaeli Örneği. TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, Ankara.
• ÇŞB, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2019a). Hava Kalitesi İndeksi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Marmara Temiz Hava Merkezi Müdürlüğü, http://mthm.havaizleme.gov.tr/secure/HAVA%20KAL%DDTES%DD%20%DDNDEKS%DD.htm (Erişim: 15.02.2019).
• ÇŞB, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2019b). Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı, Haritalar - Tüm İstasyonlar. http://index.havaizleme.gov.tr/Map (Erişim: 17.02.2019).
• ÇŞB, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2019c). Sürekli İzleme Merkezi (SİM). Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, https://www.havaizleme.gov.tr/Services/AirQuality (Erişim: 15.02.2019).
• İskender, S., Bolu, F., Yılmaz, M. ve Mayda, A.S. (2016). Düzce Hava Kalitesi İzleme İstasyonu 1 Ekim 2011 - 31 Mart 2015 Tarihleri Arasındaki Verilerinin İncelenmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(3): 161-167.
• Mayda, A.S. ve Yılmaz, M. (2013) Düzce Hava Kalitesi İzleme İstasyonu 2007-2011 Yılları Arası Verilerinin Değerlendirilmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 12(1): 11-18.
• Oğuz, K. ve Pekin, M.A. (2015) Meteorolojik Koşulların Hava Kirliliği Üzerine Etkilerinin İncelenmesi: Keçiören İlçesi Örneği. VII. Uluslararası Katılımlı Atmosfer Bilimleri Sempozyumu, İstanbul.
• Resmî Gazete (2008) Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği. Tarih: 06.06.2008, Sayı: 26898.
• Şişman, E. (2019) Türkiye’de Seçilen Hava Kalitesi İzleme İstasyonları için Eğilim (Trend) Değerlendirmeleri. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 5(1): 134-152.
• Theil, H. (1950) A rank-invariant method of linear and polynomial regression analysis. I, II, III. Nederl. Akad. Wetensch., Proc., 53: 386–392, 521–525, 1397-1412.