Konya Ereğli Bekdik Türkmen Ağzı

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 16, 29.11.2023

Ayşe Birsel Paydaş , Dilek Erenoğlu Ataizi

https://doi.org/10.29228/filolojibengu.29

Öz

Ereğli, İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan Konya iline bağlı bir ilçedir. Toros Dağları’nın eteklerinde kurulan Ereğli, il merkezinin 153 km güneydoğusunda yer almaktadır. Çalışmaya konu olan Bekdikler bir Oğuz Türk topluluğudur. Aslen konargöçer Türkmen Yörüklerindendir. 18. yüzyılda Maraş’tan Ulukışla ve Karapınar arasında yer alan Hortu Hanı’na iskân edilmişlerdir. Buraya yerleşmelerindeki en önemli sebep emniyeti sağlamak, bakımsız hanların tamirini yapmaktır. Bekdikler, zamanla nüfuslarının artmasıyla geniş bir coğrafyaya dağılmışlardır. Bugün Konya, Aksaray, Nevşehir, Kahramanmaraş gibi Orta ve Güney Anadolu’nun pek çok şehrinde yaşamaktadırlar. Ereğli ve çevresinde konuşulan Bekdik Türkmen ağzı, Oğuz Türkçesi dil özelliklerini yansıtmaktadır. Söz konusu topluluk Bekdik kültüründen kopma sürecine girmiştir. Teknoloji, eğitim ve göç gibi sebeplere bağlı olarak değişim gösteren ağız özelliklerinin kaybolmadan tespit edilmesi önemlidir. Bekdiklerin ağız özellikleri üzerinde yüksek lisans düzeyinde bir çalışma yapılmamıştır. Bu nedenle Konya-Ereğli ve çevresinde yaşayan Bekdik Türkmenlerinin ağız özelliklerini incelemek üzere yola çıkılmıştır. Bu bölgede yapılan saha çalışması ile elde edilen sözlü metinler transkripsiyonlu metne aktarılarak incelenmiştir. Oğuz dil özellikleri tespit edilmiş ve örnekleriyle kaydedilmiştir. “Konya-Ereğli Bekdik Türkmen Ağzı” başlıklı bu makale, hazırladığımız tez çalışmasına dayanarak üretilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Konya- Ereğli, Bekdik Türkmen ağzı, Konya ağızları, bölge ağzı, yerel ağız

Kaynakça

• Boberg, C., Nerbonne, J., Watt, D. (2023). Ağız Bilimi El Kitabı (Çev. Ed. Caner Kerimoğlu), Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Boz, E., Aktaş S. G. (2017). Eskişehir İli Dil Atlası, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Buran, A. (2021, 26-30 Eylül). Türkçede Uzun Ünlüler ve Bir Terim Önerisi. IX. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Tonyukuk Anısına. (s.549). Ankara:TDK.
• Çıracı, K. (2019). Konya İli Ağızlarına Dair Bir Bibliyografya Denemesi. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 4 (1), 176-201 .
• Derleme Sözlüğü. (1993). Türk Dil Kurumu, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• Eren, H. (2000). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Ergin, M. (2004). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gemalmaz, E. (1999) “Ağız Bilimi Araştırmaları Üzerine Genellemeler”, Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni. Ankara: TDK.
• Gündüz, A. (2011, Volume 3/2). Kırşehir-Aksaray Arasında Bir Bekdik Köyü (Tarihi, Görenek, Örf ve Adetleri). History Studies, s. 247-259
• Halaçoğlu, Y. (1997). XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleşmesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Karaağaç, G. (2013). Türkçenin Dil Bilgisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karahan, L. (1999). Ağız Araştırmaları Alanında Yapılması Gereken Çalışmalar.
• Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni, (9 Mayıs 1997, Ankara), Ankara: TDK Yayınları, 24-28.
• Karahan, L. (2022). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Korkmaz, Z. (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Peker, S. (1995). Bekdik (Konya/Ereğli) Halk Edebiyatı Üzerine Bir İnceleme. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Rabanus, S. (2023). Ağız Bilimi El Kitabı (Çev. Ed. Caner Kerimoğlu), Ankara: Türk Dil Kurumu, s. 535-560.
• Sayar, A. (2008). Bekdik Türkmenleri’nin Kültürü ve Kökleri: Türkistan ve Horasan’dan Anadolu’ya. Konya: Kişisel Yayın
• Yıldırım, F. (2008). Çayhan Ereğli Konya Ağzı Üzerine Gözlemler. VI. Uluslar Arası Türk Dili Kurultayı, Ankara, Turkey.
• Watt, D. (2023). Ağız Bilimi El Kitabı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.