Edgar Allan Poe’nun Oval Portre Başlıklı Kısa Öyküsü ve Film Adaptasyonu Üzerine Eleştirel Betimleyici Bir İnceleme: Adaptasyon mu Esinlenme mi?

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 2, 277 - 297, 27.12.2025

Abdullah Küçük

https://doi.org/10.55036/ufced.1808556

Öz

Adaptasyon, “ihanet” olarak değerlendirilen bir türden, “çeviri türü” olarak kabul edilen bir alana evrilmiştir. Bu dönüşüm, uyarlamanın çeviribilim alanındaki araştırmacılar tarafından kuramsal ve kavramsal düzlemde incelenebilmesinin önünü açmıştır (Jakobson, 1959; Cattrysse, 1992; Perdikaki, 2016). Uyarlamayı bir çeviri edimi olarak kabul eden bu çalışma, Edgar Allan Poe’nun The Oval Portrait adlı kısa öyküsü ile aynı isimle 1973 yılında beyaz perdeye uyarlanan sinema filmini incelemektedir. Makalenin temel amacı, Poe’nun sıklıkla göz ardı edilen ancak en önemli eserlerinden biri olan bu kısa öykü ile film arasındaki farkları tartışmaktır. Araştırmada Katerina Perdikaki’nin (2016) önerdiği yöntemsel çerçeve kullanılmaktadır. İki eser arasındaki karşılaştırmalı çözümleme, Perdikaki’nin modeli temel alınarak gerçekleştirilmiş ve bu model aracılığıyla farklar, eserin konusu, anlatı teknikleri, karakterizasyon ve zaman ile mekân olmak üzere dört anlatı birimi çerçevesinde adaptasyon kaymaları olarak belirlenmiştir. Bu kaymalar, Perdikaki’nin sınıflandırmasına dayanarak üç başlık altında incelenmiştir: modülasyon, değişim ve dönüşüm. Bu yöntem aracılığıyla çalışma, yaklaşık 1300 kelimelik bir kısa öykünün 90 dakikalık bir sinema filmine nasıl dönüştürüldüğünü betimleyebilmekte ve açıklayabilmektedir. Bulgular, Perdikaki’nin anlatı birimlerinin araçtan bağımsızlığına ve uyarlamalardaki birimlerin ve gerekçelerin örtüşebilirliğine ilişkin görüşlerini desteklemektedir. Ayrıca tartışma, sunulan örnek üzerinden Perdikaki’nin yöntemine katkıda bulunarak betimleyici ve yorumlayıcı bileşenlerin kapsamının genişletilmesine yönelik yeni bir tartışma alanı açmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Göstergelerarası Çeviri , Adaptasyon , Adaptasyon Kaymaları , Betimleyici ve Yorumlayıcı İnceleme , Edgar Allan Poe , Oval Portre

A Descriptive Critical Analysis on Edgar Allan Poe’s The Oval Portrait and its Adapted Version (1973): Adaptation or Inspiration?

Öz

Adaptation has evolved from a type of betrayal to a translation type. This evolution has paved the way for it to be studied theoretically and conceptually by the scholars from translation studies (Jakobson, 1959; Cattrysse, 1992; Perdikaki, 2016). Accepting it as a translational act, the present paper focuses Edgar Allan Poe’s The Oval Portrait and its adapted version released with the original name “The Oval Portrait” in 1973. The main aim of the article is to discuss the differences between the original short story (1845) and the movie highlighting the not-much-mentioned but one of the most important works of Poe. The research employs the methodological tool proposed by Katerina Pedrikaki (2016). The comparative analysis between the two works is carried out within her framework, which enables to be able to identify the differences as adaptation shifts among the four narrative units, namely plot structure, narrative techniques, characterisation, and setting. The shifts are also classified under three types, modulation, modification, and mutation with the help of her taxonomy (Perdikaki, 2016). With the help of the method, the present paper is able to describe the shifts and explain the way how a 1300-word short story was transformed into a 90-minute movie. The findings support Perdikaki’s ideas about the narrative units’ medium-independency and the overlapping units and reasons within adaptations. Moreover, the discussion also contributes to Pedrikaki’s methodology by presenting a divergent case and opening a door for expanding the definitions of the descriptive and interpretive components.

Anahtar Kelimeler

Intersemiotic Translation , Adaptation , Adaptation Shifts , Descriptive and Interpretive Analysis , Edgar Allan Poe , The Oval Portrait

Kaynakça

• Akseki, S. (2019). A Critique on the Film Adaptation of Neil Gaiman’s Fantasy NovelStardust. Journal of TranslationStudies(27), 1-15.
• Arslan, D. U. (2023). Cumhuriyet Dönemi Tefrika Romanlarında İç İçe Geçmiş Edimler Olarak Tercüme, Telif ve Adaptasyon: Metinler, Eyleyiciler ve Söylemler (1928-1960). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Bassnett, S. (1998). Thetranslationturn in culturalstudies. InS. Bassnett, & A. Lefevere (Eds.), Constructingcultures: essays on literarytranslation (pp. 123-140). Clevedon: MultilingualMatters.
• Brooks, P. (1976). TheMelodramaticImagination: Balzac, Henry James, Melodrama andtheModeofExcess. New Haven, CT: Yale UniversityPress
• Cattrysse, P. (1992). Film (Adaptation) as Translation: SomeMethodologicalProposa. Target, 4(1), 53-70.
• Cavazza, M., Charles, F., &Mead, S. J. (2002). Character-basedinteractivestorytelling. IEEE IntelligentSystems Special Issue on AI in Interactive Entertainment, 17(4), 17–24.
• Edgar Allan Poe — “The Oval Portrait”. (2024, 09/11). RetrievedOctober 03, 2025, fromT. E. Baltimore, www.eapoe.org: https://www.eapoe.org/works/info/pt037.htm.
• Even-Zohar, I. (1978). Papers in HistoricalPoetics. Tel Aviv: University Publishing Projects.
• Gledhill, C. (Dü.). (1987). Home Is WheretheHeart Is: Studies in Melodrama andtheWoman’s Film.London: BFI Publishing.
• González, R. A. (Yöneten). (1973). The Oval Portrait [The Movie].
• Hammond, J. R. (1981). An Edgar Allan Poe Companion, A Guide ToTheShortStories, Romances, andEssays.London: TheMacMillanPress.
• Hutchings, P. (2004). Thehorror film.PearsonEducation.
• Jakobson, R. (1959). On LinguisticAspects of Translation. InR. Brower (Ed.), On Translation (pp. 232-239). Cambridge, Massachusetts: Harvard UniversityPress.
• Lefevere, A. (1992). Translation, Rewriting, andtheManipulation of LiteraryFame.London: Routledge.
• Loiselle, A. (2020). Theatricality in theHorror Film: A BriefStudy on the Dark Pleasures of ScreenArtifice.London& New York: AnthemPress.
• Mabbott, T. O. (1978). Life in Death (The Oval Portrait). InT. O. Mabbott (Ed.), Collected Works of Edgar Allan Poe: Tales ad Sketches (1831-1842) (pp. 659-666). Cambridge; Massachusetts;London.
• McLennan, J. (2025, 07/21). The Oval Portrait (1973). RetrievedSeptember 08, 2025, from Film Blitz: https://filmblitz.org/oval-portrait-1973/?utm_source=chatgpt.com.
• Mulvey, L. (1975). Visual PleasureandNarrativeCinema. Screen, 16(3), 6-18.
• Önenç, T. (2022). Investigatingadaptationshifts: Alice’s Adventures in Wonderland vs. Alice: Madness Returns. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (30), 1155-1169. DOI: 10.29000/rumelide.1190381.
• Örs, M. (2025). TheShiftingWorlds of Gilead: An Analysis of Adaptation Shifts in TheHandmaid’sTale. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, (22), 75-88.
• Perdikaki, K. (2016). Adaptation as translation: Examining film adaptation as a recontextualisedAct of Communication.Surrey: University of Surrey.
• Pinto Bellin, G. (2017). Edgar Allan Poe’s “The Oval Portrait” andTheSearchforLiterary Identity. International Journal of HumanitiesandSocialScience, 7(11), 155-159.
• Poe, E. A. (1842, April). Life in Death. Graham's Magazine.
• Poe, E. A. (1845, 04 26). The Oval Portrait. Broadway Journal.
• Sağlam, N. (2025). Adapting the Novel for the Stage: Translation in Intermedial Circulation. London: Palgrave Macmillan.
• Solak, Ş. Z. (2024). Saku’l-Bambu Adlı EserinGöstergelerarasıÇevirideAdaptasyonKaymalarıAçısındanİncelenmesi[YayımlanmamışDoktora Tezi]. Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
• Solak, Ş. Z. & Özcan, M. (2024). Göstergelerarası çeviri ışığında Katrina Perdikaki’nin adaptasyon kaymalarına bir örnek: Saku’l-Bambū. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (38), 1537-1549. DOI: 10.29000/rumelide.1439992.
• Strauss, A., &Corbin, J. (1998). Basics of QualitativeResearch: TechniquesandProceduresforDevelopingGroundedTheory.London: Sage Publications.
• Sungur, A. (2024). Film Adaptation as IntersemioticTranslation: A Case of Dan Brown’s Robert Langdon Series [Yayımlanmamış Doktora Tezi].Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
• Şener Erkırtay, O. (2022). A Critical Analysis of The Film Adaptation of John Buchan'sTheThirty-Nine Steps: A JourneyFromNoveltoScreen. InÜ. Albiz (Ed.), Kuram ve Uygulamalar ile Çeviribilim (pp. 155-178). Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Thompson, G. R. (2004). TheSelectedWritings of Edgar Allan Poe.London: Norton Critical Editions.
• Toury, G. (1978). The Nature and Role of Norms in Translation. InL. Venuti (Ed.), TheTranslationStudies Reader (pp. 198–211). London, New York: Routledge.
• vanLeuven-Zwart, K. (1989). Translationandoriginal: Similaritiesanddissimilarities I. Target, 1(2), 151-181.
• Venuti, L. (1995). TheTranslator’sInvisibility: A History of Translation.London: Routledge.
• Venuti, L. (2007). Adaptation, translation, critique. Journal of Visual Culture, 6(1), 25-43.
• Yağız, E. & Erkul Yağcı, A. S. (2022). IntersemioticTranslation as Adaptation/Retranslation:The Case of Far FromTheMaddingCrowd in Turkey. InF. Yücel & M. T. Öncü (Eds.), TranslationandInterdisciplinarity: DiverseContacts, RelationshipsandEffects(pp. 165-181). Berlin: Logos Verlag Berlin.