ÇEVİRİDE EŞDEĞERLİK OLARAK DEVİNGEN EŞDEĞERLİK KOMBİNASYONLARI

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 93 - 115, 26.12.2019

Çevirmen: Emra Durukan

Öz

Bu çalışma, çeviri araştırmalarında mevcut eşdeğerlik tanımlarına dayanarak ve kuram ile uygulama arasındaki mesafeyi de küçülterek, tanımsal sınırları mümkün olduğunca geniş tutulmuş bir eşdeğerlik tanım önerisi hedeflemektedir. Bu bağlamda çeviribilimsel eşdeğerlik kavramını olabildiğince somut ve genel geçer ancak aynı zamanda kapsamlı bir şekilde anlama ve tanımlama anlayışı ön plandadır. Çalışmada önerilen kavram tanımının çok boyutlu olması ve çeviri durumuna bağlı olarak farklı eşdeğerlik boyutlarının farklı ağırlıklarla birleştirilmesi öngörülmüştür. Çalışmanın bir başka amacı, kalıplaşmış yapısalcı ve hatta kısmen işlevselci düşünme biçiminden sıyrılarak sadece yapı, işlev veya amaç gibi sabitleri değil, aynı zamanda konu, zaman ve mekân gibi çok boyutlu değişkenleri de dikkate alan bir yaklaşıma doğru yönelmektir. Bu vesileyle özne olarak çevirmene oldukça önemli bir rol atfedilmektedir. Bu betimleyici yaklaşımla, çeviribilimde eşdeğerlik kavramını tanımlama sorunsalına güncel bir çözüm önerisi amaçlanmaktadır. Bu yaklaşımda, birbiriyle farklı ağırlıklarla birleştirilebilir nitelikte olan ve böylece her bir çeviri durumu için yeni bir eşdeğerlik kombinasyonu oluşturması öngörülen beş adet metin içi ve metin dışı eşdeğerlik boyutu sınıflandırmasından yola çıkılmaktadır. Bununla birlikte, metin türleri / metin gelenekleri, çeviri amacı, çeviri işlevi, çeviri durumu ve çevirmen kavramları, bu yaklaşımın temel yapı taşlarını oluşturacaktır. Betimleyici bir yöntemle geliştirilen söz konusu tanım önerisi hem yapıyı (metin) hem işlevi (çeviri durumu) hem de özneyi (tercüman) kapsamaktadır.

Anahtar Kelimeler

eşdeğerlik, çeviri durumu, çevirmen, kavram tanımı, çeviri kuramı

Kaynakça

• Agus, Aharon R.E. (1999). Heilige Texte. München: Wilhelm Fink Verlag.
• Asmuth, Bernhard & Luise Berg-Ehlers (1978, 3rd edn). Stilistik. Opladen: Westdeutscher Verlag.
• Balzer, Wolfgang (1997). Die Wissenschaft und ihre Methoden: Grundsätze der Wissenschaftstheorie. Freiburg/München: Verlag Karl Alber.
• Berger, Klaus & Christiane Nord (2005). Das neue Testament und frühchristliche Schriften. Frankfurt: Insel Verlag.
• Bhatia, Vijay Kumar (2013). Analysing genre: Language use in professional settings. London / New York: Routledge.
• Brinker, Klaus (2001). Linguistische Textanalyse: Eine Einführung in Grundbegriffe und Methoden. Berlin: Erich Schmidt Verlag.
• Bühler, Karl ([1934]1982) (Neudruck). Sprachtheorie: Die Darstellungsfunktion der Sprache. Jena/Stuttgart: UTB 1159.
• Chalmers, Alan F. (2001). Wege der Wissenschaft: Einführung in die Wissenschaftstheorie. Berlin/Heidelberg: Springer Verlag.
• Derrida, Jacques (1982). Différance: Margins of philosophy. Trl. Bass, A. Chicago: University of Chicago Press.
• Derrida, Jacques (1972). La dissémination. Paris: Seuil.
• Dreyer, Martin (2009). Die Volxbibel: Neues Testament. Version 4.0. München: Droemer Pattloch Verlag.
• Durukan, Murat (2012). Kappadokia’da Argaios Dağı Çevresinde Hellenistik-Roma Dönemi Mezarları ve Ölü Kültü / Gräber und Totenkult in der hellenistisch-römischen Zeit in der Umgebung des Argaios in Kappadokien (übersetzt von Emra Durukan). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Fix, Ulla & Andreas Gardt & Joachim Knape (Hrsg.) (2008). Rhetorik und Stilistik: Ein internationales Handbuch historischer und systematischer Forschung. Berlin / New York: Walter de Gruyter Verlag.
• Schmidt-Bergmann, Hansgeorge (2000). Hugo von Hofmannsthal: Die Gedichte. Berlin: Suhrkamp Insel Verlag.
• Goethe, Johann Wolfgang von ([]1986). Faust: Der Tragödie erster Teil. Ditzingen: Reclam Verlag.
• Humboldt, Wilhelm von (1973). Werke in 5 Bänden: Band 3: Schriften zur Sprachphilosophie. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Jakobson, Roman & Krystyna Pomorska & Stephen Rudy (1987). Language in literature. Cambridge: Harvard University Press.
• Koller, Werner ([1979]1992). Einführung in die Übersetzungswissenschaft. Heidelberg/Wiesbaden: Quelle & Meyer (UTB 819).
• Lasswell, Harold Dwight (1948). The structure and function of communication in society. In: Bryson, Lyman (Hrsg.) (1948). The Communication of Ideas. 37. New York: Institute for Religious and Social Studies, 37-50.
• Lederer, Marianne (1994). La traduction aujourd’hui: Le modèle interprétatif. Paris: Hachette.
• Lessing, Gotthold Ephraim (1826). Laokoon oder über die Gränzen der Malerei und Poesie. Wien: Schade Hofbibliothek, Österreichische Nationalbibliothek.
• Nida, Eugene A. & Charles R. Taber (1969). Theorie und Praxis des Übersetzens: Unter besonderer Berücksichtigung der Bibelübersetzung. Übers. Weltbund der Bibelgesellschaften.
• Nida, Eugene A. (1964). Toward a science of translating: With special reference to principles and procedures involved in Bible translating. Nashville: Thomas Nelson.
• Nida, Eugene A. (1976). A framework for the analysis and evaluation of theories of translation. In: Richard, W. Brislin (ed) (1976). Translation: Application and Research. New York: Gardner Press, 47-91.
• Nord, Christiane (2011). Funktionsgerechtigkeit und Loyalität Bd. 2: Die Übersetzung literarischer und religiöser Texte aus funktionaler Sicht. Berlin: Frank&Timme.
• Nord, Christiane (1997). Translating as a purposeful activity: Functionalist approaches explained. London/New York: Routledge. 2. revidierte und aktualisierte Auflage im Druck.
• Power, Michael (1990). Modernism, Postmodernism and organization. In: Hassard, John & Denis Pym (eds.) (1990). The theory and philosophy of organizations: Critical issues and new perspectives. London/New York: Routledge, 109-124.
• Rehbinder, Manfred (2002). Urheberrecht. München: C.H. Beck Verlag.
• Rossi, Paolo (1997). Die Geburt der modernen Wissenschaft in Europa. Übers. Marion Sattler & Christiane Büchel. München: Beck Verlag.
• Reiβ, Katharina ([1986]1993). Texttyp und Übersetzungsmethode: Der operative Text. 3. unveränderte Aufl., Tübingen: Stauffenburg Verlag.
• Reiβ, Katharina (1989). Adäquatheit und Äquivalenz. In: Hermes, Journal of Language and Communication in Business (3)1989, 161-177.
• Resnik, David (1998). The ethics of science: An introduction. London/New York: Routledge.
• Saussure, Ferdinand de ([1916]32001). Grundfragen der allgemeinen Sprachwissenschaft. Hrsg. von Bally, Charles & Albert Sechehaye unter Mitwirkung von Albert Riedlinger. Übersetzt von Herman Lommel. 3. Aufl. Berlin/New York: de Gruyter Verlag.
• Snell-Hornby, Mary (1986). Übersetzungswissenschaft – eine Neuorientierung: zur Integrierung von Theorie und Praxis. Tübingen: Francke Verlag.
• Steiner, Georg (1978). Après Babel: Une poétique du dire et de la traduction. Übers. L. Lotringer, Paris: Albin Michel.
• Stichweh, Roland (2013). Wissenschaft. Universität. Professionen. Soziologische Analysen. (Neuauflage). Bielefeld: Transcript Verlag.
• Stolze, Radegundis (2003). Hermeneutik und Translation. Tübingen: Gunter Narr Verlag.
• Stolze, Radegundis ([1994]2001). Übersetzungstheorien: Eine Einführung. 3. Aufl. Tübingen: Günter Narr Verlag.
• Venuti, Lawrence (2007). The translator’s invisibility: A history of translation. 2. Aufl. London/New York: Routledge.
• Vermeer, Hans J. (1989). Skopos and commission in translational action. In: Chesterman, Andrew (Hrsg.) (1989). Readings in translation. Helsinki: Oy Finn Lectura Ab, 173-187. Wilss, Wolfram (Hrsg.) (1981). Übersetzungswissenschaft. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Zima, Peter v. (1994). Die Dekonstruktion. Tübingen: Francke (UTB 1805).