GÖSTERGELERARASI ÇEVİRİDE YENİDENYAZMA VE YENİDENYARATMA KAVRAMLARI

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 225 - 231, 31.12.2020

Aysel Yıldız Erol

Öz

Göstergelerarası Çeviride Yenidenyazma ve Yenidenyaratma Kavramları isimli kitap, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Fransızca Mütercim ve Tercümanlık Ana Bilim Dalı’nda çalışmalarını sürdürmekte olan öğretim üyesi Serhan Dindar tarafından kaleme alınmıştır. Kitap, Çizgi Kitabevi tarafından 2020 yılında, 206 sayfa olarak yayımlanmıştır.
Dindar, çalışmasının kitaplaştırılmasına dair önsözünde; Çeviride Yenidenyazma ve Yenidenyaratma Süreci: Halk Ağzı Söylem Örneği adlı doktora tezi çalışması sırasında yenidenyazma ve yenidenyaratma kavramlarının göstergelerarası çeviride de işleyiş gösterebileceği fikri doğrultusunda bu çalışmayı ortaya koyduğundan bahsetmiştir. Yazar, göstergelerarası çeviride yenidenyazma, yenidenyaratma kavramlarının gerekliliğini ve bu kavramları daha anlaşılır kılıp, temellerinin nereye dayandığını göstermek için, kavramları parçalara ayırmış ve tek tek ele alarak kitabında inceleyeceğini belirtmiştir.
Göstergelerarası Çeviride Yenidenyazma ve Yenidenyaratma Kavramları, önsöz, dört bölüm ve iki uygulama bölümü, sonuç ve kaynakçadan oluşmaktadır.
Yazar, çeviribilim bölümünde “çeviri” kavramının tanımı ile başlayarak çeviribilimi temelden almıştır. Sonrasında çeviri kavramının nasıl çeviribilime dönüştüğü, farklı görüşlere sahip öncüleri ve çeviribilimin günümüze kadar nasıl geldiğine dair kronolojik olarak kısa bir değerlendirme yapmıştır. Bu sayede hem çeviri alanında çalışanlar hem de alan dışı araştırmacılar tarafından çeviribilimin daha iyi temellendirilebilmesi sağlanmıştır.
Sonrasında, göstergebilim bağlamında, gösterge kavramını ele alarak okuru bir sonraki bölüme hazırlamıştır. Göstergebilimin nasıl geliştiği farklı kuramcıların düşünceleriyle tarihsel bir sıra içerisinde verilmiştir.
Göstergelerarasılık ve Göstergelerarası Çeviri bölümünde son dönemlerde dikkat çeken bir kavram olan “göstergelerarasılık” kavramı ve göstergelerarası çeviri türünün oluşumunu çeşitli kuramsal söylemlerle okura sunmuş, böylece bir sonraki bölüme temel hazırlamıştır. Bir sonraki bölümde, göstergelerarası çeviri süreci açısından oldukça önemli olan bir şema-model oluşturarak süreci daha açık ve anlaşılır kılmaktadır. Ayrıca bu şema-model ile alt-erek metin kavramını ortaya atmıştır. Bu kavram ile göstergelerarası çeviri aşamasında yeri olan senaryo metni (alt-erek metin), göz ardı edilmemiş ve süreçte yerini sağlamlaştırmıştır.
Yazar seçmiş olduğu iki farklı eser ile göstergelerarası çeviri sürecinde yenidenyazma ve yenidenyaratma kavramlarını, oluşturmuş olduğu betimleyici şema-model üzerinden incelemiştir. Yazarın ulaşmış olduğu senaryo metinleri de, yine yazar tarafından ortaya atılan alt-erek metin kavramının daha anlaşılır olmasını sağlamıştır. Yazarın, bir örneği roman-sinema uyarlaması diğer örneği roman-çizgi roman uyarlaması seçmesi günümüzde bu iki göstergelerarası çeviri türünün daha çok kullanıldığı düşünüldüğünde, yerinde bir seçim olmuştur. Göstergelerarası Çeviride Yenidenyazma ve Yenidenyaratma Kavramları kitabında Dindar, çeviribilim ve göstergebilim alanlarının birbirleriyle bir ilişki içinde olduklarını vurgulamıştır. İnsana özgü olan dil ve düşünce kavramları ele alındığında, insanın düşüncelerini, yaşam tarzını, dünya görüşünü sadece dil gösterge aracılığıyla değil farklı gösterge sistemleri ile de ifade edilebileceğinin altını çizmiştir. Örneğin, bir insanın giyim tarzı, fiziksel görünüşü, kullandığı parfümü, okuduğu kitabı ya da yaşadığı ev gibi etmenler birer gösterge özelliği taşır ve karşı tarafa o insan hakkında fikirler verir. Yazar, yenidenyazma ve yenidenyaratma kavramları için ise, yenidenyazma kavramının daha çok biçimsel yani gösteren düzeyinde bir dönüşüm olduğunu; yenidenyaratma kavramının da var olan bir şeyin içinde yaratılan içerik ve anlamı, başka bir gösterge sistemi aracılığıyla başka bir metinde farklı bir kitle üzerinde yeniden sağlamak şeklinde ifade etmiştir. Yazar, birçok şekilde yapılabilen göstergelerarası çeviriyi sınırlayarak, roman-sinema ve roman-çizgi roman uyarlamaları çerçevesinde ele almış ve seçmiş olduğu iki örneği, göstergelerarası çeviri bağlamında, oluşturmuş olduğu betimleyici şema-model üzerinden açıklamıştır.
Dindar’ın, son yıllarda çeviribilimde disiplinlerarası bir çerçevede araştırılan göstergelerarası çeviri bağlamında, yenidenyazma ve yenidenyaratma kavramlarının işleyişini şematize ederek, alanda bir farklılık yaratmış olduğunu ve göstergelerarası çeviri sürecini daha anlaşılır kılıp alana katkı sağlamış olduğunu belirtebiliriz. Ayrıca, kitabın çeviribilim ve göstergebilim alanlarında çalışmalar yapan araştırmacılar için de faydalı olacağını söyleyebiliriz.

Anahtar Kelimeler

Göstergebilim, Çeviribilim, Göstergelerarası çeviri, Yenidenyazma, Yenidenyaratma

Kaynakça

• Dindar, Serhan (2020), Göstergelerarası Çeviride Yenidenyazma ve Yenidenyaratma Kavramları, Birinci Basım, Çizgi Kitabevi, Konya.