Türkiye’de Alt Yazı Çevirisi Alanında Yayınlanmış Makalelere Bir Bakış: 2019-2023 Yılları

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 102 - 122, 30.12.2023

Burcu Aslankılınç , Hüseyin Ersoy

https://doi.org/10.55036/ufced.1393266

Öz

Çeviribilim alanında kabul edilmesi 1990’lı yılların ortalarına rastlayan görsel-işitsel çeviri, kendi alt alanlarına sahiptir. En çok tercih edilen görsel-işitsel türlerin başında gelen alt yazı çevirisine ihtiyaç, özellikle teknolojiyle birlikte son yıllarda hızlanmıştır. Bu çalışmanın amacı; son beş yılda Türkiye’de alt yazı çevirisi üzerine yayınlanmış makalelerin incelenerek nasıl bir dağılım gösterdiğini ortaya koymak, varsa araştırma boşluklarını tespit etmektir. Elde edilecek verilerin güncel olması; hem şu anda sahada çalışanlara yol gösterebilme hem de akademik dünyadaki araştırmacılara alanda çalışılabilecek boşlukları sunabilme kapasitesi açısından önemlidir. Bu kapsamda; Google Scholar dizininde alt yazı çevirisi üzerine yayınlanmış makaleler incelenmiş, çalışılan temalar ortaya çıkartılmış, araştırma boşlukları sunulmuş ve değerlendirilmiştir. Doküman incelemesi yoluyla veriler toplanmış ve betimsel analiz yöntemiyle bulgular değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında incelenen 55 makaleden 9 tema oluşturulmuş, temaların yıllara göre dağılımı yapılmış, alt yazı çevirisinin alt alanlarına göre yoğunluğuna bakılmış ve grafik üzerinde gösterilen sayısal veriler değerlendirilerek sonuca ulaşılmıştır. Bazı araştırma boşluklarının olduğu saptanmış ve bunlara yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Altyazı Çevirisi, Alt Yazı, Görsel-İşitsel Çeviri, Türkiye'de Alt Yazı, Ayrıntılı Alt Yazı

Kaynakça

• Akat, B. ve Kümbül, T. (2022). Extralinguistic Cultural References (ECRs) Rendered into Subtitling: The Case of the Historical Film Series Diriliş: Ertuğrul. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 30, (ss. 1447-1467).
• Atış, D. & Doğaner, E. Ş., (2022). Uzaktan Eğitim Sürecinde İşitme Engelli Öğrencilere Matematik Öğretimi İle İlgili Öğretmen Görüşleri: Türkiye- Romanya Örneği. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12 (3), (ss. 1845-1866).
• Aytaş, G. (2022). Gülmece Çevirilerinde Yaşanan Zorluklar. Eurasian Academy of Sciences Social Sciences Journal, 42, (ss. 149-161).
• Başlar, G. ve Ateşalp, S. T. (2019). Dijital Hediyeleşme Kültürü Bağlamında Hayran Altyazıları: Puzzle Fansub Topluluğu. Ilef Dergisi, 6 (1), (ss. 147-177).
• Boynukara, E. ve Tarakçıoğlu, A. Ö. (2021). Subtitle Translation of Allusions from English to Turkish: The Case of Sherlock Series. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Uluslararası Filoloji ve Çeviribilim Dergisi, 3 (2), (ss. 149-166).
• Bozkurt, S. S., ve Okyayuz, A. Ş. (2020). Türkiye’de Sağır ve İşitme Engelli Çocuklar için Ayrıntılı Altyazı Çevirisi Hakkında Bir Araştırma: Uygulamada Sadeleştirme. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, (29), (ss. 139-160).
• Çavuşoğlu, E. (2020). The Best of Both Worlds: From Volunteer Subtitling to Professional Subtitling. transLogos Translation Studies Journal, 3 (2), (ss. 83-102).
• Çavuşoğlu, E. (2023). Gönüllü Altyazının Ardındaki 'Neden?' Türk Gönüllü Altyazı Çevirmenlerinin Motivasyonu Üzerine Araştırma. International Journal of Languages' Education and Teaching, 10 (4), (ss. 33-45).
• Çoban, F. (2022). Görsel İşitsel Çeviri: “Orange Is the New Black” Dizisinin İngilizce-Türkçe Alt Yazılarının Toury’nin Öncül Normları ve Çeviri Stratejileri Açısından Değerlendirilmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 29, (ss. 1107-1116).
• Dalbudak, Ş. (2019). İşitme Engelliler İçin Dil İçi Ayrıntılı Altyazı Uygulamaları. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, (26), (ss. 60-76).
• Demirel, A. (2023). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenenlerin Gözüyle Türk Dizi ve Filmleri ile Bunların Türkçe Öğrenme Sürecindeki Rolü. EKEV Akademi Dergisi, (Özel Sayı), (ss. 38-54).
• Demirkol Ertürk, Ş (2020). Çeviri, Yemek ve Kültür İlişkisi: Altyazı Çevirisinde Mutfak Terimlerinin Aktarımı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 18, (ss. 610-626).
• Erarslan, A., ve Asmalı, M. (2021). Video İzlemenin Yabancı Dil Öğrenme Sürecinde Dinleme Becerisi ve Kelime Öğrenme Üzerine Etkileri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 58, (ss. 601-623).
• Eray, A. (2023). Görsel-İşitsel Medyada Mizah Çevirisi: Ice Age (Buz Devri) Animasyon Film Serisinin Türkçe ve Arapça Altyazı Çevirileri. Nüsha, 23 (56), (ss. 107-137).
• Eray, A. ve Özcan, M (2023). Görsel-İşitsel Çeviride Deyimsel Aktarım: Diriliş Ertuğrul Dizisinin Arapça Altyazı Çevirileri. Dünya Dilleri, Edebiyatları ve Çeviri Çalışmaları Dergisi, 4 (1), (ss. 53-73).
• Eray, A. ve Sarıkaya, M (2023). Ice Age: The Meltdown Animasyon Filmindeki İngilizce Deyimlerin Türkçe ve Arapça Altyazı Çevirilerinin İncelenmesi. Şarkiyat Mecmuası - Journal of Oriental Studies, 42, (ss. 53-74).
• Erkalan Çakır, N. (2020). Çeviri ve Spor Açısından Çokkültürlülük. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Uluslararası Filoloji ve Çeviribilim Dergisi, 2 (2), (ss.149-170).
• Ertürk, Ş. D. (2019). Altyazı Çevirisinde Toplumsal Cinsiyet Eleştirisini Yeniden Üretmek: Je Ne Sus Pas Un Homme Facile Filminin Türkçe Altyazılarında Cinsiyetli/Cinsiyetçi Dil Yapılarının Aktarımı. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6 (1), (ss. 121-148).
• Gaga, E. (2020). Altyazı Çevirisi ve Eğitimi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (20), (ss. 844-854). Ezgi, Gaga, E. ve Ataseven, F. (2019). Altyazı Çevirisi Edinçleri ve Altyazı Çevirmeni Kimliği. Journal of Social Sciences And Education, 2 (1), (ss.187-196).
• Gedik, T. A. (2020). Translation of Turkish Swear Words in Subtitling: GORA. International Journal of English Language & Translation Studies, 8 (1), (ss. 19-26).
• Gökgöl, T. ve İşisağ, K.U. (2022). Henrik Gottlieb’in Altyazı Çeviri Stratejilerinin Beş Farklı Film Türünde İncelenmesi. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 9 (88), (ss. 2082-2089).
• Gürkan, A. (2021). “Comparison of Subtitling for the Deaf and Hard-of-Hearing Guidelines Implemented Across Countries” Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Uluslararası Filoloji ve Çeviribilim Dergisi, C.3/2, (ss.249-278).
• Güven, M. (2020). Televizyon Ortamında Erişilebilirlik Uygulamalarının Gelişimi: Sesli Betimleme, Altyazılama ve İşaret Dili Çevirisi. DEÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, 7 (1), (ss. 152-175).
• Güven, M. (2021). Televizyon Haber ve Tartışma Programlarının Dili: Yeniden Söyleyiciliğe Yönelik Bazı Gözlemler. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 32 (1), (ss. 1-29).
• İnan Karagul, B., Yüksel, D. ve Day, R. R. (2022). The Effects of Captioning and Keyword-Captioning on the Comprehension and Awareness of EFL Learners. Novitas-ROYAL (Research on Youth and Language), 16 (1), (ss. 122-134).
• Keskin Gaga, E. ve Ataseven, F. (2019). Altyazı Çevirisi Edinçleri ve Altyazı Çevirmeni Kimliği. Journal of Social Sciences And Education, 2 (1), (ss. 187-196).
• Kılıç, A. (2022). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi Kapsamında Bir Animasyon Anlatı: “Evliya Çelebi: Ölümsüzlük Suyu”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi (ESTÜDAM) Eğitim Dergisi, 7 (2), (ss. 62-75).
• Kıran, A. ve Oğuz, D. (2021). Örtmeceli Küfürlerin Görsel-İşitsel Çevirisinde Soru ve Sorunlar: İyi Yer Örneği. Söylem Filoloji Dergisi, 6 (3), (ss. 858-878).
• Kırbaş, G. (2022). Türk Dizi ve Filmlerinin Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimine Katkısı Bakımından Değerlendirilmesi: Balkanlar Örneği. Uluslararası Türkçe Öğretimi Araştırmaları Dergisi, 2(2), (ss. 201-221).
• Koç, E. (2020). Yabancı Dil Eğitiminde Görsel ve İşitsel Çevirinin Etkileri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö8), (ss. 758-772).
• Korkmazer, G (2022). Yabancı Dil Olarak Almanca Öğretiminde Çizgi Filmin Rolü. 1.Uluslararası Dil ve Uygulamalı Dilbilim Çalışmaları Konferansı, (ss. 104-115).
• Kurmel, D. (2021). Çeviri Eğitiminde Proje Temelli Bir Uygulama: Barış İçin Müzik Vakfı ve Altyazı Çevirisi. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 2021 (31), (ss. 179-201).
• Kuşçu Özbudak, S. (2019). Subtitling in Local Original Series of Netflix: Is “The Protector” Protecting Culture? RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 17, (ss. 383-394).
• Külük, C. Ş. (2019). Sanat Müzelerinde Sağır ve İşitme Engelli Bireylere Dönük Sosyal Erişim Programları “Amerika Birleşik Devletleri Örneği”. Uluslararası Sanat Kültür ve İletişim Dergisi, 2 (1), (ss. 40-67).
• Mattiussi, R. G., ve Baş, B. (2020). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Dinleme Becerisinin Geliştirilmesine Yönelik Olarak Kullanılan Görsel-İşitsel Materyallerin Etki Durumu. International Journal of Language Academy, 8 (3), (ss. 16-29).
• Metin Tekin, B. (2019). An Assessment of Audio-Visual Translation Strategies in Dubbing and Subtitling of “Frozen” into Turkish. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 15, (ss. 342-352).
• Oğuz, D. (2020). Orijinal Netflix Dizisi “Dark” Örnekleriyle Görsel-İşitsel Metinlerde Çokkipli Metin Çözümleme (çevriyazı) Yöntemi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 20, (ss. 690-708).
• Okyayuz, Ş. (2019a). Fast Forwarding with Audiovisual Translation. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 9 (18), (ss. 292-295).
• Okyayuz, A. Ş. (2019b). Görsel-İşitsel Çeviride Yenilikçi Araştırma Alanlarına Örnekler ve Türkiye’de Araştırma Boşluklarına Bir Bakış. Turkish Studies-Language and Literature, 14 (3), (ss. 1395-1415).
• Okyayuz, Ş. (2021). Altyazı Çevirisinde Teknoloji Destekli Yaratıcılık Açılımı. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 30, (ss. 108-132).
• Okyayuz, A. Ş., Sancaktaroğlu Bozkurt, S. (2021). Çeviri Projelerinde Süreç: Engelsiz Erişim Örneği. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 31, (ss. 202-219).
• Okyayuz, A. Ş. ve Bozkurt, S. S. (2022). Çok Modluluk ve Çeviri: Nasreddin Hoca Örneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 10 (32), (ss.176-193).
• Onar, B. C. ve Çatak, G. (2022). Translation and Localization of Video Games: An Analysis of Uncharted 4 in Turkish. Connectist: Istanbul University Journal of Communication Sciences, 62, (ss. 91-122).
• Özbudak, S. K. (2021). Turkish Subtitling of the F Word on the Digital Streaming Platform: Is There Censorship?. Turkish Studies - Language, 16 (3), (ss. 1991-2007).
• Sarı, S. ve Özcan M. (2023). Hayaller Diyarı Filminde Bulunan Deyimsel İfadelerin Makine Çevirisi Uygulamalarıyla Yapılan Türkçe Çevirilerinin Karşılaştırmalı Analizi. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, 18, (ss.123-148).
• Savaş, B. (2019). Film Çevirilerinde Altyazı Uygulamaları Çeviribilim Kapsamında Bir Çeviri midir?. Journal of International Social Research, 12 (65). (ss.136-149).
• Sevtekin, E. ve Aytan, T. (2020). Alt Yazılı Çizgi Filmlerin Türkçe Öğrenen Suriyeli Öğrencilerin Dinleme/İzleme Becerisine Etkisi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 8 (4), (ss. 171-193).
• Sömen, O. (2023). Türk Sağır ve İşitme Engellilerde İletişim Olgusu. Premium e-Journal of Social Science (PEJOSS), 7 (27), (ss. 106-126).
• Şevik, N. (2022). “Biohackers” Dizisinin Türkçe Alt Yazı Çevirisinde Ünlemler. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, 17, (ss. 151-181).
• Uras Yilmaz, A. ve Cakiroglu, K. (2020). “The Big Bang Theory” (“Büyük Patlama”) Dizisinin Türkçe Altyazı Çevirisinde Mizah Aktarımı. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, 13, (ss. 23-46). Yılmaz, E. (2019). Tematik TV Kanallarında Kullanılan Alt Yazı Dili Üzerine. Türk Dili Dergisi, (ss. 58-67).
• Ünal, B. ve Ekmekçi, E. (2022). An Investigation into the Studies About the Use of Subtitles in Teaching English in EFL Contexts. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (1), (ss. 287-310).
• Yılmaz, E. (2019). Tematik TV Kanallarında Kullanılan Alt Yazı Dili Üzerine. Türk Dili, (ss. 58-67).
• Yılmaz, T. Ö., & Canbaz, E. (2019). Hikâye Odaklı Video Oyunlarda Çevirinin Rolü: The Last of Us Video Oyunu Üzerine Bir Değerlendirme. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 26, (ss. 77-103).
• Yürük, N. (2019). İkili Kodlama Teorisi ve Altyazılar: Kelime Öğreniminde Kodlama Stratejisi. The Journal of International Educational Sciences, 6 (20), (ss. 38-50).