Ön biçimleme ve son biçimleme kavramlarında istem mühendisliği ve istem yazma becerisinin yeri üzerine bir çalışma

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 88 - 104, 30.06.2024

Rüveyda Canbaz , Eyüp Zengin

https://doi.org/10.55036/ufced.1472461

Öz

İnsanlık tarihine bakıldığında günümüzdeki teknolojik gelişmelere her buluşun üzerine bir yenisi daha eklenerek ulaşılmıştır. Özelikle son elli yıldır da teknolojik gelişmeler hayatın her alanını derinden etkilemiştir. Bu sebeple yapay zekâ alanındaki ilerlemeler de teknolojik gelişmelerin dışında tutulamaz. Yıllar içinde yapay zekânın artsüremli olarak ilerlemesiyle ELIZA, PARRY ve Jabberwocky gibi sohbet robotları geliştirilmiştir. İlk ortaya çıkan bu sohbet robotlarında insan ve robotlar arasındaki etkileşimi sağlayabilmek adına istemler (promts) kullanılmıştır. Ancak bu istemler ilkel ve sadece temel işlemleri yerine getiren komutlardı. Fakat ChatGPT gibi gelişmiş dil modelleriyle birlikte istem mühendisliğinde de (promt engeneering) ciddi dönüşümler olmuştur. Artık istemlerin temel görevi sadece komut vermek değil istenilen hedefe ulaşmak, hedefe yönelik çıktıyı elde etmek için sohbet robotlarına rehberlik etmek olmuştur. Böylelikle sohbet robotları hayatın her alanında aktif rol oynayan insanların amaçları doğrultusunda kullanabileceği bir araç haline dönüşmüştür. Çeviribilim perspektifinden bakıldığında günümüzde uzman çevirmenler ve çevirmenlik öğrencileri tarafından da sohbet robotları yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Fakat istemlerin çeviri amaçlı eylemlerde kullanımının nasıl olabileceği hususunda alanda yeteri kadar çalışma olmadığı tespit edilmiştir. Bu çalışmada çeviri amaçlı eylemlerde ChatGPT sohbet robotunda yoğun bir şekilde kullanılan istemler anlatılmaya çalışılacak ve “İstem mühendisliği (promt engeneering), ön biçimleme (pre-editing) ve son biçimleme (post-editing) kavramlarına dâhil edilmeli midir?” sorusuna cevap aranacaktır. Bu çalışmada çeviri amaçlı eylemlerde ChatGPT sohbet robotunda yoğun bir şekilde kullanılan istemler anlatılmaya çalışılacak ve “İstem mühendisliği (promt engeneering), ön biçimleme (pre-editing) ve son biçimleme (post-editing) kavramlarına dâhil edilmeli midir?” sorusuna cevap aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

İstem yazma becerisi, istem, istem mühendisliği, ön biçimleme

Kaynakça

• Aksoy, B. (1998). Teknik Çeviri. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 15(2), 71-80.
• Allen, J. (2003). Post-editing. H. S. (Ed. ) içinde, Computers and Translation (s. 297-307). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
• Balkul, H. İ. (2015). Türkiye’de akademik çeviri eğitiminde çeviri teknolojilerinin yerinin sorgulanması: müfredat analizi ve öğretim elemanlarının konuya ilişkin görüşleri üzerinden bir inceleme. Doktora Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Bostrom, N. (2020). Süper Zeka: Yapay Zeka Uygulamaları, Tehlikeler, Stratejiler. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Bozkurt, A. (2023). ChatGPT, üretken yapay zekâ ve algoritmik paradigma değişikliği. Alanyazın Eğitim Bilimleri Eleştirel İnceleme Dergisi, 63-72. doi:10.59320/alanyazin.1283282.
• Bozkurt, A. (2023). Generative artificial intelligence (AI) powered conversational educational agents: The inevitable paradigm shift. Asian Journal of Distance Education, 18(1), 198-204 doi:https://doi.org/10.5281/zenodo.7716416.
• Ciesla, R. (2024). The Book of Chatbots From ELIZA to ChatGPT. Cham: Springer.
• Douglas vd., A. (1994). Machine Translation: An Introductory Guide. London: NCC Blackwell Ltd.
• Ekin, S. (2023). Prompt Engineering For ChatGPT: A Quick Guide To Techniques, Tips, And Best Practices. TechRxiv, 1-11. doi:10.36227/techrxiv.22683919.v2.
• Erten, A. (2007). Tıp Terminolojisi ve Tıp Metinleri Çevirisi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Falloon, G. (2020). From digital literacy to digital competence: the teacher digital competency (TDC) framework. Education Tech Research Dev, 2449–2472. doi:https://doi.org/10.1007/s11423-020-09767-4 Feibleman, J. K. (1982). Technology and Reality. Hague: Martinus Nijhoff Publishers.
• Günay, D. (2017). Teknoloji Nedir? Felsefi Bir Yaklaşım. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 7(1), 163-166.
• Herman, M. (1993). Technical translation style: Clarity, concision, correctness. Scientific and Technical Translation, 6, 11-20.
• Jiao, W., Wang, W., Huang, J.-t., Wang, X., Shi, S., & Tu, Z. (2023). Is ChatGPT A Good Translator? Yes With GPT-4 As The Engine. Computer Science, 7.
• John, I. (2023). The Art of Asking ChatGPT for High-Quality Answers A Complete Guide to Prompt Engineering Techniques. Amerika Birleşik Devletleri: Nzunda Technologies Limited.
• Korkmaz, İ. (2020). Teknik Çeviride Biçem: Kullanma Kılavuzları Örneği. 2nd International Congress on Academic Studies in Philology (BICOASP). Bandırma.
• Korzynski, P., Mazurek, G., Krzypkowska, P., & Kurasinski, A. (2023). Artificial intelligence prompt engineering as a new digital competence: Analysis of generative AI technologies such as ChatGPT. Entrepreneurial Business and Economics Review, 11(3), 25-38.
• Köroğlu, Y. (2017). Yapay Zeka’nın Teorik ve Pratik Sınırları. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. https://www.cmpe.boun.edu.tr/~yavuz.koroglu/publications/EBES17.pdf adresinden alındı.
• Kuşçu, E. (2015). Çeviride yapay zeka uygulamalrı. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 45-58.
• Morioka, M. (2023). Descartes and Artificial Intelligence. Journal of Philosophy of Life, 13(1), 1-4.
• Semaladhari, R. (2023). ChatGPT Prompt Maestro: Unleashing The Power Of AI Communication.
• Türkmen, B. (2020). Çeviri Odaklı Metin Üretiminde Son-Biçimleyicilerin (Post-Editor) Yeri: Grammarly ve Türkçeyaz Karşılaştırmalı Analizi. E. Tok içinde, Çeviride Teknoloji Süreç ve Uygulamalar 1 (s. 7-30). Ankara: Grafiker Yayınları.