GELENEKSEL BANKA ÇALIŞANLARININ KATILIM BANKACILIĞI HAKKINDAKİ FARKINDALIK DÜZEYLERİNİN TESPİTİ

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 68 - 92, 31.12.2021

Harun Ayvaz

Öz

İnsanlık varoluşundan günümüze kadar geçen sürede hayatlarını; avcılık, toplayıcılık ve balıkçılık ile devam ettirmiştir. M.Ö. 5000 ile M.S. 1. yüzyıl arasında yerleşik hayata geçen insanların, alışveriş yaptığı, farklı bölgeleri keşfetmek amacıyla sürekli yer değiştirdiği bilinmektedir. Bu dönemler de değerli eşyaların tapınaklara bırakıldığı tarihi vesikalardan bilinmektedir. Bu sebeple tarihteki ilk bankaların tapınaklar, ilk bankacıların ise din adamları olduğu düşünülmektedir. Ticaretin ilerlemesi ile; farklı bölgelerde bulunan alıcılardan tahsilat yapılması, kıymetli madenlerin naklindeki güçlük ve tehlikeler, kıymetli madenlerin güvenilir yerlerde saklanması, veresiyeyi tercih eden alıcı ile malın bedelini peşin isteyen satıcının aralarının bulunması gibi faktörler, bankacılığın doğmasına etken olmuştur. Konvansiyonel (Geleneksel) bankacılığının modern anlamda ülkemiz topraklarında yaklaşık 170 yıldır yapıldığı bilinmektedir. Bununla beraber 1983 yılından bu yana da İslâmi kural ve kaidelere göre işlem yapan, faizsizlik prensibini benimsemiş katılım bankalarının da çalıştığı bilinmektedir. Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde TBB (2021) verilerine göre 48 adet konvansiyonel banka ve 6 adet de katılım bankası bulunmaktadır. Bu bankaların toplam çalışan sayılarının 219.860 kişi olduğu ve bu sayının 16.994 kişisinin ise katılım bankaları çalışanından oluştuğu görülmektedir. Ülkemizde yaşayan nüfusun %99,2’unun Müslüman olduğu düşünüldüğünde İslâm dininin gereklilikleriyle örtüşen banka sayısının azlığı ve personel sayısındaki oranların düşüklüğü görülmektedir. Kişilerin ve kurumların Müslüman nüfus yoğunluğunun neredeyse ülkenin tamamını kapsadığı bir bölgede, katılım bankalarının bu denli az tercih edilmesinin sebeplerinin birçok alt ilişkiye dayandığı düşünülmektedir. Yapılan literatür taramalarında daha çok toplumun farklı kesimlerinin geleneksel bankacılık ve katılım bankacılığına bakış açılarının değerlendirildiği görülmüştür. Bu çalışmada ise konvansiyonel bankacılık çalışanlarının katılım bankacılığına dair genel bakış açıları, bilgi düzeyleri ve İslâmi kurallara göre yönetilen bir bankayla ilgili düşüncelerinin öğrenilmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın temelinin ülkemizde yaklaşık 170 yıldır var olan konvansiyonel bankacılık bilgi birikimiyle yetişen kişilerin, katılım bankacılığına bakış açılarının belirlenmesi ve bu kurumlarda oluşan pozitif faydanın (kurumsallık, müşteri beğenileri ve memnuniyeti, tanıtım ve organizasyon vb.) katılım bankacılığı ekosistemine dâhil edilmesinden meydana geldiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

İslâmi Bankacılık, Farkındalık, Geleneksel Bankacılık, Katılım Bankacılığı, Algılar.

Kaynakça

• Akbaş, H.E., Bozkurt, S. Ve Yazıcı, K. (2018), Osmanlı Devleti’nde Lonca Teşkilatı Yapısı Ve Yönetim Düşüncesi İle Karşılaştırılması, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, Eylül, Özel Sayı, 165-202.
• Ali, Q., Ali, H., & Kamis, U. H. H. (2018), Evaluation of Employees’ Perception Towards Islamic Banks Growth, Journal of Islamic Banking and Finance, 35(4), 70-86.
• Apak, S. ve Tay, A. (2012), Osmanlı Devleti’nin 19. Yüzyıldaki Finansal Sisteminde Osmanlı Bankası’nın Yeri ve Faaliyetleri, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, Temmuz, 63-103.
• Aydın, N. (2006), Bankacılık Uygulamaları, Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Baskıcı, M. M. (1998), Evcilleştirme Tarihine Kısa Bir Bakış, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 53(01).
• Bilir, A. (2010), Katılım Bankalarında Müşteri Memnuniyetinin Belirlenmesi Üzerine Hatay İlinde Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3), 39-62.
• Bulut, M. (2017), Modern İktisat-Finans Geleneği ve Osmanlılar, İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi, 1: 33-58.
• Canbaz, M. F. (2019). Katılım Bankası Çalışanlarının İşten Ayrılma Nedenleri Üzerine Bir Araştırma. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 11(20), 135-151.
• Canbaz, M. F. (2020). İslam İktisadı ve Finansında Temel Sorunlar. KOCATEPE İİBF Dergisi, 22(2), 244-257.
• Canbaz, M. F. (2021, 01 01). İslâmi Finansman ve Karz-ı Hasen. İstanbul, Türkiye: Mavera Eğitim ve Sağlık Vakfı. Ekim Pazar, 2021 tarihinde Erişim: https://youtu.be/Z7gXxuCwtmo
• Darçın, A. C. (2007), “Özel Finans Kurumlarının Katılım Bankalarına Dönüşümünün Sebepleri ve Sonuçları” Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi- Sosyal Bilimler Enstitüsü̈.
• DİB. (2014), https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/bitstream/handle/1/340/ekutuphane3.5.1.2.15.pdf?sequence=1&isAllowed=y, (Erişim Tarihi: 27.04.2021).
• Gençtürk, M., & Çobankaya, F. T. (2015), Katılım bankalarının Batı Akdeniz bölgesindeki farkındalık düzeyinin tespiti. Bankacılar, 26(93), 82-105.
• Harman, C. (2016), Halkların Dünya Tarihi: Taş Devri'nden Yeni Binyıla, (Çev.: U. Kocabaşoğlu), İstanbul: Yordam Kitapçılık.
• Haron, S., Ahmad, N., & Planisek, S. L. (1994). Bank Patronage Factors Of Muslim And Non‐Muslim Customers, International Journal of Bank Marketing, 12(1), 32-40.
• Kaytancı, B. G., Ergeç, E. H., & Toprak, M. (2013), Katılım Bankası Müşterilerinde Bankacılık Ürün Ve Hizmetlerine Yönelik Memnuniyet: Türkiye Örneği. In International Conference on Eurasian Economies, 801-811.
• Korukçu, Ü. (1998), Bankacılığın Tarihsel Gelişimi, Ankara: Bankalar Birliği Yayınları.
• Mahmud, F. L. (2016), Türkiye'de Müşterilerin Katılım Bankacılığını Tercih Etme Nedenleri. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Metawa, S.A. and Almossawi, M. (1998), Banking Behavior Of Islamic Bank Customers: Perspectives And Implications, International Journal of Bank Marketing, 16(7), 299-313. https://doi.org/10.1108/02652329810246028
• Nawaz, Huma ve Bardai, Barjoyai (2017), Perception and Acceptance of İslamic Banking in Pakistan, International Sciences of Management Journal, 2(2), 1-14.
• Okumuş, H. (2005), Interest-free banking in Turkey: a study of customer satisfaction and bank selection criteria. Journal of Economic Cooperation, 26(4), 51-86.
• Omar, W. A. W., & Rahim, H. A. (2016), Perception Of Non-Muslims Towards Islamic Banking Revisited: SEM Approach. Mediterranean Journal of Social Sciences, 7(1), 139
• Özen, E., Şenyıldız, L., & Akarbulut, K. (2016), Faizsiz Bankacılık Algısı: Uşak İli Örneği, Journal of Accounting Finance and Auditing Studies, 2(4), 1-19.
• Özsoy, İ., Görmez, B. ve Mekik, S. (2013). Türkiye’de katılım bankalarının tercih edilme sebepleri: Ampirik bir tetkik. Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(20), 187-206.
• Özsoy, M.Ş. (2012), Bankacılık Tarihi ve Kavramı, (Ed.:, Dr. M. Demiray), Sağlam Bankacılık Modeliyle Katılım Bankacılığına Giriş, s. 30, İstanbul: Bilnet Matbaacılık.
• Pamuk, Ş. (2018), Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, s.2-3, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ramadan, Z. S. (2013). Jordanian Criteria For Islamic Banks Selection. Evidence From The Jordanian Banking Sector, International Journal of Academic Research in Accounting, Finance and Management Sciences, 3(3), 139-145.
• Yetiz, A. (2009), Ofis Mobilyaları ve Ofis Mobilyalarının Tasarımını Etkileyen Ergonomi Faktörünün İncelenmesi Adana’da Bir Banka Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Yetiz, F. (2016), Bankacılığın Doğuşu Ve Türk Bankacılık Sistemi, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 107-117.
• Yildirim, İ., Cakar, R. (2016), A Study On The Factors Influencing The Preference Of Islamic Banking, PressAcademia Procedia, 2(1), 552-563. DOI: 10.17261/Pressacademia.2016118677.
• Sakınç, S., Poyraz, F. (2018). Katılım Bankalarına Yönelik Yatırımcı Algısı: Çorum İli Örneği, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 433-454. DOI: 10.17218/hititsosbil.399506
• Sümer, G. (2016), Türk Bankacılık Sektörünün Tarihsel Gelişimi ve AB Bankacılık Sistemiyle Karşılaştırılması, Gazi Üniversitesi İktisadi ve idari Bilimler Üniversitesi Dergisi, 18(2), 55-84.
• TBB. (2021), https://www.tbb.org.tr/modules/banka-bilgileri/banka_sube_bilgileri.asp, (Erişim Tarihi: 28.04.2021).
• TKBB. (2021), https://tkbb.org.tr/sayfa/detay/tarihce-156, (Erişim Tarihi: 25.04.2021).
• TKBB. (2021), https://tkbb.org.tr/veri/sektormukayese, (Erişim Tarihi: 28.04.2021).
• Törenek, M., Yavuz, S. (2018), Katılım Bankacılığı Tercihinin, Müşterilerin Bazı Demografik Özellikleri Açısından İncelenmesi. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(18), 453-472.
• Toraman, C., Ata, H. A. ve Buğan, M. F. (2015), İslami Bankacılık Faaliyetlerine Yönelik Müşteri Algısı Üzerine Bir Araştırma, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 14(4).
• Uluyol, O. (2019), 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Bankacılığın Gelişimi, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (16), 19-40.
• Ural, A ve Kılıç, İ. (2011). Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi. 3. baskı. Ankara: Detay.