Lise Öğrencilerinin Mesleki Olgunluk Düzeyleri ile Karar Verme Düzeyleri

Yıl 2014, Cilt: 3 Sayı: 5, 43 - 55, 01.01.2014

Ayten Aydın Orhan Emel Ültanır

Öz

Bu çalışmanın amacı, lise öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeyleri ile karar verme stratejileri arasındaki ilişkinin incelenmesi ve ayrıca meslek seçiminde mesleki olgunluk ile karar verme stratejilerinin okul ve sınıf değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığının araştırılmasıdır. Araştırmaya Mersin ilinde Anadolu Liseleri, Genel Resmi Liseler ve Meslek Liselerinde öğrenim gören Endüstri, Ticaret ve Kız Meslek Liseleri 9, 10, 11. ve 12. sınıflarına devam etmekte olan 547 kız %51,1 ve 446 %49,9 olmak üzere 993 öğrenci katılmışlardır. Veri toplama araçları olarak “Mesleksel Olgunluk Ölçeği”, “Karar Verme stratejileri Ölçeği” ve “Kişisel Bilgi formu” kullanılmıştır. Veriler Pearson Momentler Korelasyonu ve Tek yönlü varyans analizi kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma bulgularına göre; lise öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeyleri ile mantıklı-sistematik karar verme stratejileri aras ı n d a pozitif yönde bir ilişki ve diğer alt alanlarda olumsuz yönde ilişki bulunmuştur. Ayrıca lise öğrencilerinin okul türlerine göre mesleksel olgunluk düzeylerinde anlamlı bir farklılaşma olmaktadır. Karar verme stratejilerinde ise, iç-tepisel karar verme alt alanı, bağımlı karar verme alt alanı ve öğrencilerinin k a r a r s ı z l ı k a l t a l a n l a r ı n d a anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Sınıf düzeyine göre karar verme stratejilerinden sadece İç-tepisel karar verme alt alanında anlamlı bir farklılık göstermiştir

Anahtar Kelimeler

Mesleksel Olgunluk, Karar Verme Stratejileri, Lise Öğrencileri, Meslek Seçimi

VOCATIONAL MATURITY LEVEL AND DECISION MAKING STRATEGIES OF HIGH SCHOOL STUDENTS

Öz

The aim of this study is to examine the relationship between the vocational maturity level and decision making strategies of high school students and, additionally, to investigate whether the vocational maturity and decision making strategies in choice of profession differentiate depending on the school and class variables. 993 students, 547 females 55,1% and 446 males 49.9% , who study at anatolian, general official and vocational high schools industrial, trade and girls' vocational high school in the classes 9, 10, 11 and 12 participated in the study. The “Vocational Maturity Scale”, “Decision Making Strategies Scale” and “Demographic Information Form”were used as data collection tools. Pearson correlation and one-way analysis of variance were used to analyze the data. According to the findings, a positive relationship between vocational maturity level and logical-systematic decision making strategies and a negative relationship in the other subdomains was found. Furthermore, a significant difference was found in the vocational maturity levels of high school students depending on the school type. Whereas in the decision making strategies, significance was found in the internal-impulsive, dependent decision making and students' indecision subdomains. Based on the class level, a significant difference was obtained solely for the internal-impulsive decision making subdomain among the decision making strategies

Anahtar Kelimeler

Vocational Maturity, Decision Making Strategies, High School Students, Vocational Selection

Kaynakça

• Acıbozlar, Ö. (2006). Yönetici hemşirelerin karar verme stratejileri ve yaratıcılık düzeyleri. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. YayımlanmamışYüksek Lisans Tezi.
• Akbalık, G. (1991). Ortaokul III. sınıf öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeyleri. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Acısu, S. (2002). Korunma altında olan lise ve meslek lisesi öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Amundson, N.E. Poehnell, G. & Pattern, M. (2005). Mesleki teleskop. Kendine ve etrafa bakmak, karar vermek. (Çev. Fidan Korkut Owen). Anı Yayıncılık: Ankara.
• Bacanlı, F. (1995). Mesleki grup rehberliğinin lise öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeylerine etkisi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Bacanlı, F. (2000). Kararsızlık Ölçeğinin geliştirilmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 2-14, 7-16.
• Bacanlı, F. (2008) Kariyer karar verme süreci. R. Özyürek (Ed.), Kariyer Yolculuğu içinde (ss. 119-141) Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği Yapımı. 1. Baskı. Ankara.
• Bacanlı, F. ve Kuzgun, Y. (2005a). PDR’de kullanılan ölçekler. Nobel Yayın Dağıtım. 2. Baskı. Ankara
• Bacanlı, F ve Kuzgun, Y. (2005b). Lise öğrencileri için Mesleki Olgunluk Ölçeği el kitabı. Nobel Yayın Dağıtım. 2. Baskı. Ankara.
• Bloxom, J. M. K. B. Bernes, Magnusson K. C. Gunn, T.T. , Bardick, A. D. , D.T. Orr ve McKnight, K.M. (2008). Grade 12 student career needs and perceptions of the effectiveness of career development services within high schools. Canadian Journal of Counselling, 42-2, 79-100.
• Blustein, D. L. (1987). Decision-making styles and vocational maturity: An alternative Perspective. Journal of Vocational Behavior, 20-2, 215-222
• Bozgeyikli, H. (2005). Mesleki grup rehberliğinin ilköğretim 8. sınıf öğrencilerinin meslek kararı vermede kendilerini yetkin görme düzeylerine etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı. Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Bozgeyikli, H. Doğan, H. ve Işıklar, A. (2010). Üstün yetenekli öğrencilerin mesleki olgunluk düzeyleriyle algıladıkları sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28, 133–149.
• Çakır, M. A. (2004). Mesleki Karar Envanterinin geliştirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 37–2, 1–14.
• Çivitci, A. (2005). Akılcı duygusal eğitimin ilköğretim öğrencilerinin mantıkdışı inanç, sürekli kaygı ve mantıklı karar verme düzeylerine etkisi. Ege Eğitim Dergisi. 6-2, 59– 80.
• Çoban, A. E. (2005). Lise son sınıf öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeylerinin yordayıcı bazı değişkenlere göre incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6-10, 39–54.
• Dhillon, U. ve Kaur, R. (2005). Career maturity of school children. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 31, 1–2, 71–76.
• Çolakkadıoğlu, O. (2003). Ergenlerde Karar Verme Ölçeği’nin (Adolescent Decısıon Making Questıonnaıre) uyarlama çalışması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Dikerel, M. (2008). İlköğretim okulu yöneticilerinin liderlik davranışları ile karar verme stratejileri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Kartal ilçesi örneği). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Ersever, Ö. H. (1996). Karar verme becerileri kazandırma programının ve etkileşim grubu deneyiminin üniversite öğrencilerinin karar verme stilleri üzerindeki etkileri. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Evren, M. (1999).Mesleki grup rehberliğinin cinsiyetleri farklı ilköğretim okulu sekizinci sınıf öğrencilerinin mesleki olgunluklarına, mesleki benlik algılarına ve mesleki tercihlerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikolojik Danışma ve Rehberlik Bilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Izgar, H. ve Yılmaz, E. (2007). PİO ve YİBO’da görev yapan okul yöneticilerinin karar vermede özsaygı ve karar verme stilleri arasındaki ilişki. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 341–353
• İşgör, İ. Y. ve Sezer, F. (2008). Mesleki olgunluk anlayışı kazandırmaya yönelik sınıf içi rehberlik etkinlikleri program denemesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18–2, 239–252.
• Karakoç, A. R. (2009). İlköğretim okullarında çalışan eğitim yöneticilerinin yaratıcılık becerileri ile karar verme stratejileri arasındaki ilişki. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Kaya, N. , Bolol, N. ,Turan, N. , Kaya, H. ve İşçi, Ç. (2011). Kulak burun boğaz kliniklerinde çalışan hemşirelerin karar verme stratejileri ve mesleki doyumları. Fırat Tıp Dergisi, 16–1, 25–31.
• Korkut, F. (2008). Meslek seçimi önemi ve meslek seçimini etkileyen etmenler. R. Özyürek (Ed.), Kariyer yolculuğu içinde (ss.11–47) Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği Yapımı. 1. Baskı. Ankara.
• Kuzgun, Y. (1992). Karar Stratejileri Ölçeği: Geliştirilmesi ve Standardizasyonu. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları. Editörler: Rüveyde Bayraktar, İhsan Dağ. Türk Psikologlar Derneği Yayını, 161–170
• Kuzgun, Y. (2000). Meslek danışmanlığı kuramlar uygulamalar. Nobel Yayın Dağıtım. Ankara.
• Kuzgun, Y. (2006). Meslek Rehberliği ve Danışmanlığına Giriş. Nobel Yayın Dağıtım. 3. Baskı. Ankara.
• Oğuz, Ö. (2008). Lise öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi (Özel Arı Lisesi örneği). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dalı. YayınlanmamışYüksek Lisans Tezi
• Özgan, A. (2006). Meslek lisesi öğrencilerinin mesleki karar verme olgunluğu ile bazı kişilik özelliklerinin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Sahranç, Ü. (2000). Lise öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeylerinin denetim odaklarına göre bazı değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Sinangil, H. K. (1992). Yönetici adaylarında karar verme ve kaygı ilişkileri. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları. Editörler: Rüveyde Bayraktar, İhsan Dağ. Türk Psikologlar Derneği Yayını, 171–177
• Şeyhun, H. (2000). Karar verme becerileri eğitim programının ilköğretim son sınıf öğrencilerinin karar verme becerilerine etkisi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Rehberlik ve Psikolojik Danışma Bilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi
• Tekin, M. ve Taşğın, Ö. (2009). Kick boks antrenörlerinin karar verme ve düşünme stillerinin incelenmesi. Türkiye Kick Boks Federasyonu Spor Bilimleri Dergisi, 2–1, 11–27.
• Usluer, E. (1996). Mesleki inceleme yaşantısının mesleki olgunluğa etkisi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Uzunoğlu, Ö. U. (2008). Hakemlerin karar verme stillerinin klasmanlarına ve bazı değişkenlere göre incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Yazar, A. R. (1997). Genel lise ve mesleki öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Zeren, Ş. G. (1999). Yabancı dil ağırlıklı lise, özel lise ve Anadolu lisesi son sınıf öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeyleri. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikolojik Danışma ve Rehberlik Bilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.