Yeni Dünya Düzeninde Jeopolitiğin Değişen Konumu

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 10, 107 - 129, 01.06.2016

Aziz Balcı

Öz

Bu çalışmada, jeopolitik kavramının, doğuşu ile beraber tarihsel süreç içerisinde geçirdiği değişimler incelenmiştir. Bu kapsamda, 19.Yüzyılın sonlarından itibaren farklı isimlerle de olsa Avrupa coğrafyasında uygulama alanı bulan jeopolitik kavramı, İkinci Dünya Savaşı sonrası, Soğuk Savaş döneminde ise özellikle ideolojik bir içeriğe sahip olarak ilerlemiştir. Bununla beraber, Soğuk Savaş sonrası oluşan Yeni Dünya Düzeninde jeopolitiğin konumu, çalışmanın temel inceleme konusunu oluşturmaktadır. Bu bağlamda, Soğuk Savaş sonrası dönem, çalışmada 1990-2001 ve 2001’den günümüze olarak iki alt döneme ayrılarak incelenmiştir. Bu şekilde bir incelemeye tabi tutulmasının nedeni, iki alt dönem arasında bazı önemli farklılıkların bulunmasıdır. Bu farklılardan en önemlisi yeni dönemde ABD karşısında bir güç ekseni olarak beliren devletlerin kendine has jeopolitik yönelimlerinin ortaya çıkmasıdır. Bu bilgiler ışığında, genel anlamda çalışmada, jeopolitiğin çeşitli dönemlerde gelişimini ve kullanımını anlatırken teorik ve pratiği birleştiren bir yöntem izlenmiştir

Anahtar Kelimeler

Jeopolitik, Soğuk Savaş, Yeni Dünya Düzeni, ABD, Rusya

THE CHANGING POSITION OF GEOPOLITICS IN THE NEW WORLD ORDER

Öz

In this study, alterations of concept of geopolitics together with its emergence were analyzed. In this context, the concept of geopolitics that was implemented in Europe even with different words from the end of 19th century; post-World war II, during the cold war, was especially used with an ideological content. Nonetheless, especially in the New World Order in the post-cold war, the position of geopolitics forms the main topic of study. In this context, post-cold war period was analyzed as two sub-periods between 1990-2001 and from 2001 to present in the study. The reason of analyzing in this manner is due to existence of some important differences between two sub-periods. The most important one of these differences is the emergence of the geopolitical orientations of the states that emerged as a power axis against the USA in the new period. In the light of these informations, in general terms, in study, a method was used that combines theoretical and practice while expressing the using and development of geopolitics

Anahtar Kelimeler

Geopolitics, Cold War, The New World Order, USA, Russia

Kaynakça

• Albert E. (2015). The Shanghai Cooperation Organization. [Erişim Adresi]: http://www.cfr.org/china/shanghai-cooperation-organization/p10883, [Erişim Tarihi: 01.2016].
• Americanrhetoric (2001). George W. Bush: Address to Joint Session of Congress Following http://www.americanrhetoric.com/speeches/gwbush911jointsessionspeech.htm, [Erişim Tarihi: 20.01.2016]. /11 Attacks. Erişim Adresi]
• Agnew, J. (2003). Geopolitics: re-visioning world politics. 2.bs., London: Routledge.
• Armaoğlu, F. (2010). 20. yüzyıl siyasi tarihi: 1914-1995. 17.bs., İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Brzezinski Z. (1996). Kontrolden çıkmış dünya: Yirmibirinci yüzyılın arifesinde dünya çapında karmaşa. 2.bs., (Çev. H. Menemencioğlu). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Brzezinski Z. (2005). Büyük satranç tahtası: Amerika’nın küresel üstünlüğü ve bunun jeostratejik gereklilikleri. (Çev. Y. Türedi). İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Cohen, S.B. (2009). Geopolitics: The geography of international relations. 3.bs.
• London: Rowman&Littlefield. Çakmak, C. (2011). Amerikan Dış Politikası ve ABD-Çin İlişkilerinde Pragmatizm ve Rasyonalite. C. Çakmak vd. (Eds.), Yakın dönem Amerikan dış politikası: Teorik ve pratik içinde. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Dreyer, J.T. (2015). The rise of China and the geopolitics of East-Asia. Orbis. 59, (4), 529.
• Dodds, K. (2003). Cold war geopolitics. J. AGNEW, K. MITCHELL, G. TOAL (ed.), A companion to political geography, Cornwall: Blackwell Publishing.
• Dodds, K. (2007). Geopolitics: a very short introduction. New York: Oxford University Press.
• Ekmekçi F. (2011). Demokratik barış teorisi: Bir değerlendirme. Uluslararası Hukuk ve Politika, 7 (26), 107-124.
• Flint, C. (2006). Introduction to geopolitics. New York: Routledge.
• Fukuyama, F. (2005). Tarihin sonu mu?. M. Aydın, E. Özensel (Ed.), Tarihin sonu mu?: Francis Fukuyama v.d., Ankara: Vadi Yayınları.
• Haggman, B. (1998). Rudolf Kjellén and modern Swedish geopolitics. Geopolitics. 3, (2), 99-112.
• Halliday F. (2002). 2000’lerde dünya: Tehlikeler ve vaatler. İstanbul: İstanbul Bilgi
• Üniversitesi Yayınları. Hamilton R.F. ve Herwig H.H. (2003). The Origins of World War I, Cambridge
• Cambridge University Press. Heywood, A. (2014). Küresel siyaset. (Çev. N. Uslu, H. Özdemir). Ankara: Liberte Yayınları.
• History.com (2009). Detente. [Erişim Adresi]: http://www.history.com/topics/cold- war/detente, [Erişim Tarihi: 17.12.2015].
• History.com (2009). Truman Doctrine is announced. [Erişim Adresi]: http://www.history.com/this-day-in-history/truman-doctrine-is-announced, Tarihi: 16.12.2015]. Erişim
• Hook, S.W. ve Spanier J. (2014). Amerikan dış politikası: İkinci dünya savaşından günümüze. (Çev. Ö. Zihnioğlu Tanırlı). İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Huntington, S.P. (1996). The clash of civilizations and the remaking of World order.
• New York: Simon&Schuster. Ikenberry, G.J. (2001). Institutions, strategic restraint and the rebuilding of order after major wars. New Jersey: Princeton University Press.
• Ingram, A. (2001). Alexander Dugin: Geopolitics and neo-fascism in post-Soviet
• Russia. Political Geography. (20), 1029-1051.
• İşcan, İ.H. (2004). Uluslararası İlişkilerde klasik jeopolitik teoriler ve çağdaş yansımaları. Uluslararası İlişkiler, 1 (2), 47-79.
• Kagan, D., Schmitt G., Donnely T. (2000). Rebuilding America’s defence: Strategy
• Forces and Resources for a new century. Washington: The New American Century. Erişim http://www.informationclearinghouse.info/pdf/RebuildingAmericasDefenses.pdf Adresi Kearns, G. (2009). Geopolitics and empire: The legacy of Halford Mackinder. New
• York: Oxford University Press. Kennan, G.F. (2003). The sources of Soviet conduct. G.O. Tuathail, S. Dalby, P.
• Routledge (Eds.), The geopolitics reader içinde (61-65. ss.). New York: Routledge. [İlk Yayınlanma: 1947].
• Köremezli, İ. (2011). ABD’nin Güney Kafkasya politikası: 1991-2011. C. Çakmak vd.
• (Eds.), Yakın dönem Amerikan dış politikası: Teorik ve pratik içinde. Ankara: Nobel Yayıncılık. Lynch, A.C. (2001). The realism of Russia’s foreign policy. Europe-Asia Studies, 53 (1), 7-31.
• Lynch, D. (2000). Russian peacekeeping strategies in the CIS: The cases of Moldova
• Georgia and Tajikistan. London: Macmillan Press. Miller Center of Public Affairs, University of Virginia. (2015). George H.W. Bush
• Address to the Nation on the Invasion of Iraq (January 16,1991), [Erişim Adresi]: http://millercenter.org/president/bush/speeches/speech-3428#top, 01.2016]. Erişim Tarihi
• Miller Center of Public Affairs, University of Virginia. (2015). George H.W. Bush
• Foreign Affairs, [Erişim Adresi]: http://millercenter.org/president/biography/bush- foreign-affairs#contributor, [Erişim Tarihi: 19.12.2015].
• Miller Center of Public Affairs, University of Virginia.(2015). Harry S. Truman: Life in
• Brief, [Erişim Adresi]: brief#contributor, [Erişim Tarihi: 16.12.2015]. http://millercenter.org/president/biography/truman-life-in
• Minzer, C. (2007). The rise of China and the interests of the United States. The Ripon
• Forum. 41, (2), [Erişim Adresi]: http://www.riponsociety.org/article/the-rise-of-china- and-the-interests-of-the-united-states/ Noonan, M.P. (2015). American geostrategy in a disordered world. Orbis, 59 (4), 600
• Özbay, F. (2011). Rusya-ABD ilişkileri: 1991-2011. C. Çakmak vd. (Eds.), Yakın dönem Amerikan dış politikası: Teorik ve pratik içinde. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Peace.ca. (2004). The Bush Doctrine and the U.S. Military. [Erişim Adresi]: http://www.peace.ca/bushdoctrine.htm, [Erişim Tarihi: 20.01.2016].
• Pirinççi, F. (2011). Amerikan dış politikasında dinamizm ve başkanlar: Retorik ve uygulama. C. Çakmak vd. (Eds.), Yakın dönem Amerikan dış politikası: Teorik ve pratik içinde. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Sempa, F.P. (2002). Geopolitics: From the cold war to the 21st century. New Jersey
• Transaction Publishers. Sezenler, O. (2009). Yumuşama dönemi ve jeopolitik: Henry Alfred Kissinger. M.S.
• Palabıyık (Ed.), Batı’da jeopolitik düşünce içinde. Ankara: Orion Kitabevi. Shlapentokh, D. (2007). Dugin, Eurasianism and Central Asia. Communist and Post
• Communist Studies. (40), 143-156. Solovyev, E.G. (2004). Geopolitics in Russia: Science or vocation. Communist and Post-Communist Studies. (37), 85-96.
• The White House (2002). The National Security Strategy of the United States of America. http://www.state.gov/documents/organization/63562.pdf. The White House. Erişim Adresi
• The White House (2010). The National Security Strategy. Washington: The White House. https://www.whitehouse.gov/sites/default/files/rss_viewer/national_security_strategy.pd f. Erişim Adresi
• Viotti, P.R. ve Kauppi, M.V. (2014). Uluslararası ilişkiler ve dünya siyaseti. (5.bs.).
• (Çev. A. Özbay Erozan).Ankara: Nobel Yayıncılık. Wallerstein, I. (2004). Amerikan gücünün gerileyişi: Kaotik bir dünyada ABD. (Çev. T. Birkan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Yatin, G. (2009). Yaşayan bir organizma olarak devlet: Friedrich Ratzel. M.S. Palabıyık
• (Ed.), Batı’da jeopolitik düşünce içinde. Ankara: Orion Kitabevi.