HALK İNANMALARININ İSLAMLAŞTIRILMASI ÜZERİNE BİR İNCELEME (ERZİNCAN ÖRNEĞİ)

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 3, 170 - 185, 30.11.2019

Yusuf kenan Bezgin

Öz

Günümüz
hayatında türbe, yatır, ziyaret yeri gibi mekânlara gitme oranı azalmış olsa da
halkın son çare olarak bu tür mekânlara başvurdukları bilenen bir gerçektir.
Genel manada Anadolu insanının, halk inanmaları adını tercih ettiğimiz, İslam
öncesi bir takım uygulamaları<pratikleri< meşrulaştırma eğilimi
içerisinde olduğu yapılan bilimsel çalışmalarla ortaya çıkarılmıştır.

Meşrulaştırma
eğilimi sadece ülkemiz coğrafyasına özgü bir olay değildir. Benzer örnekleri
dünyanın dört bir yanında bulabiliriz. Bu durumun en büyüknedeni, büyük ve
kitaplı dinlerin hiç birinin eski devir dinlerinin kalıntılarından
kurtulamayışıdır. Bu, bir yandan halk inanmalarının derinliğini gösterirken bir
yandan da bu durumun nedenlerini araştırmamıza imkân vermektedir.Bize göre, bu
nedenlerin arasında ilk sırayı yüzyıllar boyunca yavaş yavaş şekillenip, günümüze
kadar gelen eski Türk inanç <inanma< sistemi içerisinde yer alan unsurlar
almaktadır. Akabinde bunu Türklerin, etkileşim halinde bulundukları resmî
olmayan dinler ve diğer kültür unsurları takip etmektedir.

Doğu Anadolu
bölgesinde yer alan Erzincan, ilin tarihi, tanıklık ettiği doğal afetler ile
içinde farklı inanç kesiminden insan topluluklarını barındırması sebebi ile
konu örneği olarak belirlenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Erzincan, Ziyaret, Halk İnanmaları, Pratik

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Akarsu, Bedia, (1975), Felsefe Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Aydın, Oğuzhan, (2019), Erzincan Merkezde Bulunan Önemli Ziyaret Yerleri ile Bu Ziyaretgâhlar Etrafında Gerçekleştirilen Ritüeller, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 6/14, s. 11-22.
• Bezgin, Y. Kenan,(2019), Erzincan ve Çevresinde Bulunan Ziyaret Yerleri ve Bu Ziyaret Yerleri Etrafında Oluşan Halk İnanmaları, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Boratav, P. Naili, (2015), 100 Soruda Türk Folkloru, Bilge Su Yayıncılık, Ankara.
• Çetin, İsmet, (2007), Türk Kültüründe Baba (Baba) / Ata Geleneği, Milli Folklor Dergisi, Sayı 76, ss. 70-75.
• Günay, Ü., Güngör, H., Taştan V. ve Sayım, H., (2001), “Ziyaret Fenomeni Üzerine Bir Din Bilim Araştırması Kayseri Örneği”, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri.
• Güzel, Abdurrahman, (1991), Bazı Müesseselerimiz ve Şahsiyetler Etrafında Milli Kültür-Milli Mirlik, Feryal Matbaacılık, Ankara.Hançerlioğlu, Orhan, (2000), Dünya İnançları Sözlüğü, Remzi Kitapevi, İstanbul.
• İnan, Abdulkadir, (1962), Hurâfeler ve Menşeleri, Nur Matbaası, Ankara.
• İnan, Abdulkadir, (2017), Tarihte ve Bugün Şamanizm, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Kalafat, Yaşar, (2007), Türk Kültürlü Halklarda Halk İnançları IV(Türk Dünyası Teori ve Metod), Lalezar Kitapevi, Ankara.
• Kalafat, Yaşar, (2013), Halk Bilimi-Türkoloji-Milli Kültür Stratejileri, Berikan Yayınevi, Ankara.
• Keskin, Y. Mustafa, (2004), Geleneksel ve Modernlik İlişkisi Bağlamında Türkiye’de Ziyaret Olgusuna Sosyolojik Bir Bakış(Keçeci Baba Örneği), Dini Araştırmalar Dergisi, Sayı 18, Cilt 6, ss.89-101.
• Küçük, Abdurrahman, (1982), Tercan ve Çevresindeki Adak Yerleri İle İlgili İnançlar, II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri C. IV Kitabı içinde(315-328), Gelenek-Görenek ve İnançlar, Milli Folklor Dairesi Yayınları, Ankara.
• Miroğlu, İsmet,(1995),Erzincan, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (Cilt 11, ss.318-321), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
• Ocak, A. Yaşar, (1989), Türk Folklorunda Kesik Baş, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
• Ocak, A. Yaşar,(1992), Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menakıpnameler, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.Ocak, A. Yaşar,(2005), Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Roux, J. Paul, (2011), Eski Türk Mitolojisi çev.(Musa Yaşar Sağlam), Bilgesu Yayıncılık, Ankara.Şahin, E. Tahir,(2017), Yukarı Ülkenin Kadim Cenneti, Erzincan Valiliği, Ankara.
• Ünal, Mustafa, (2004), Türk Medyasının Halk İnaçlarına Bakışı, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, Sayı 16, ss. 44-67.
• Yıldırım, Rıza, (2012), KiştimMarı: Dersim Yöresi Kızılbaş Ocaklarını Hacı Bektaş Evladına Bağlama Girişimi ve Sonuçları, Tunceli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:1, Yaz, Tunceli.
• Sözlü KaynaklarK.K 1. Rıdvan Uçar, 42 Yaşında, Sağlık Memuru, Okur-Yazar, Erzincan Doğumlu.Anlatı Mekânı: Erzincan Devlet Hastanesi.
• K.K 2. İbrahim İlgin, 40 Yaşında, Camii İmamı, Okur-Yazar, Erzincan/Kemah Doğumlu.Anlatı Mekânı: Üzümlü/Bayırbağ Köyü.
• K.K 3. Zeki Özger, 57 Yaşında, Muhtar, Okur-Yazar, Erzincan Doğumlu.Anlatı Mekânı: İliç/Balkaya köyü muhtarlığı.
• K.K 4. Ayşe Karaduman, 58 Yaşında, Ev Hanımı, Okur-Yazar, Erzincan Doğumlu.Anlatı Mekânı: Erzincan/ Merkez Demirkent Beldesi.
• K.K 5.Cafer Ağbaba, 70 Yaşında, Muhtar, Okur-Yazar, Erzincan/Tercan Doğumlu.Anlatı Mekânı: Mercan/Akyurt Köy Muhtarlığı.
• K.K 6. Abdülkerim Kanaş, 60 Yaşında, Emekli Zabit Kâtibi, Okur-Yazar, Erzincan Doğumlu.Anlatı Mekânı: Sosyal Medya(İnstagram).
• K.K 7. Yusuf Özarslan, 54 Yaşında, Kuyumcu, Okur-Yazar, Erzincan Doğumlu.Anlatı Mekânı: Erzincan/Merkez Acepşir Kuyumculuk.
• K.K 8.Hüseyin Uludağ, 70 Yaşında, Çiftçi, Okur-Yazar Değil, Erzincan Doğumlu.Anlatı Mekânı: Erzincan/Merkez Molla köy.
• K.K 9. Hüseyin Telli, 45 Yaşında, Kütüphane Müdürü, Okur-Yazar, Erzincan/Kemah Doğumlu.Anlatı Mekânı: Erzincan/Kemah, Kemah Halk Kütüphanesi.
• K.K 10. Akın Sönmez, 56 Yaşında, Çiftçi, Okur-Yazar, Erzincan/Tercan Doğumlu.Anlatı Mekânı: Mercan/Akyurt Köy Muhtarlığı.