DRAMATİK AKSİYONU SAĞLAYAN DEĞERLER AÇISINDAN BASAT’IN TEPEGÖZ’Ü ÖLDÜRDÜĞÜ DESTAN

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 3, 84 - 92, 30.11.2019

Muhammed Abdulbasit Sezer

Öz

Dede
Korkut kitabı, asırlar öncesi Oğuz toplumunun ortak duygu, vicdan, akıl ve
dünya görüşüyle meydana getirmiş olduğu, tarihi, edebi, sosyolojik ve
psikolojik değeri yüksek bir eserdir. Dede Korkut kitabının bu değeri, onun
söylem ve bağlamında taşıdığı millî unsurlar ve millî motifler sayesindedir.
Kültür tarihimizin en önemli miraslarından olan bu anlatılar, genel olarak
Oğuzların düşmanları ve kendi aralarında yaptıkları mücadeleleri ele alır.
Bunlardan Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü Destan ile Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Destanı,
ele aldığı konular bakımından diğer hikâyelerden ayrılır.

Dramatik
aksiyonu sağlayan değerler, tahkiyeye dayalı roman, hikâye, halk hikâyesi,
destan ve mesnevi gibi türlerin içerik düzleminin analiz edilip daha net
anlaşılması açısından önemlidir. Dramatik aksiyondaki entrik kurgular, ülkü
değer ve karşı değer bağlamında değerlendirildiğinde aksiyonun önemli unsurları
olan kişiler, kavramlar ve sembollerin metin içerisinde yüklendikleri
anlamların içerik analizlerinin derin yapıda ele alınması anlatıya farklı bakış
açıları getirmektedir.

Bu
çalışmada konusu bakımından Dede Korkut hikâyeleri içerisinde farklı bir yere
konumlanan Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü Destan’da dramatik aksiyonu sağlayan
değer ve göstergelerin anlatı içerisinde birbirleriyle ilişkileri ve
çatışmaları ele alınmış, anlatının iki önemli ögesi olan Basat ve Tepegöz
üzerine bir okuma demesi yapılmıştır.  Çalışmada ülkü ve karşı değerler Ramazan
Korkmaz’ın KORA şeması adını verdiği üç farklı görüntü düzeyi (kişi, kavram,
sembol) bağlamında ele alınmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Ülkü değer, karşı değer, Tepegöz, Basat

Kaynakça

• BAYAT, Fuzuli. (2018). Mitten Tarihe Sözden Yazıya Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.CAN, Âdem. (2011). Homeros Destanları ile Dede Korkut Hikâyeleri Arasındaki Kurgu, Yapı, Tip ve Tema Benzerlikleri. Turkish Studies, 6(2), 263-286.ERGİN, Muharrem. (1999). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yay. FEYZİOĞLU, Nesrin. (2004). Dede Korkut Hikâyeleri’nden Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Hikâyesi ile Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü Hikâyeye Simge ve İmgeler Bakımından Bir Yaklaşım. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 (2), 51-60. GÖNEN, Sinan. (2011). Göç Yolunda Kaybolan Basat ile Göç Yolunda Dünyaya Gelen Tepegöz’ün Günümüzde Anlatılan Bir Varyantı Üzerine. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S 30, 99-113.KORKMAZ, Ramazan. (2000). Fenomenolojik Açıdan Tepegöz Yorumu. Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 259-270.KORKMAZ, Ramazan. (2009) Sınırları İhlal Edilen Doğanın İntikamı: Tepegöz. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/8 FallOĞUZ, Öcal. (1998). Dede Korkut Kitabı’nda Sosyal Çevre İçinde Ozan. Milli Folklor, S 37, 36-38ÖZÇELİK, Sadettin. (2016/I). Dede Korkut, -Dresden Nüshası-Giriş, Notlar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. ÖZÇELİK, Sadettin. (2016/II). Dede Korkut, -Dresden Nüshası-Metin, Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.PEHLİVAN, Gürol. (2015). Dede Korkut Kitabında Yapı, İdeoloji ve Yaratım Dresden ve Vatikan Nüshalarının Mukayeseli Bir İncelemesi. İstanbul: Ötüken YayınlarıRANK, Otto. (2016). Kahramanın Doğuş Miti, Mitolojinin Psikolojik Yorumu (çev: Gökçe Yavaş) İstanbul: Pinhan YayıncılıkSAKAOĞLU, Saim. (1973). Gümüşhane Masalları, Metin Toplama ve Tahlil, AnkaraTAMAY, Sedat. (2009). Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü Anlatması’nda Asalet, Güç ve Bilgeliğin Zaferi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, İzmir, 9(1), 161-171.THOMPSON, Stith. (1955-1958). Motif, Index Of Folk Literatüre, Indiana Unv.