DİVAN-I LUGAT’İT- TÜRK’TE YER ALAN GEÇİŞ DÖNEMLERİNE DAİR KAVRAMLAR ÜZERİNE ETNOLOJİK BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 4, 157 - 167, 31.05.2020

Fırat Taş

Öz

Kaşgarlı
Mahmut’un Divan-ı Lügat’it Türk adlı
eseri temelde Türkçe’nin Arapça karşısındaki gücünü ortaya koyma amacıyla
kaleme alınmıştır. Ansiklopedik sözlük özelliği gösteren eser, bunların yanında
birçok farklı niteliğe sahiptir. Şiirlerden verilen örneklerle antoloji,
sözcüklerin örnek cümlelerle açıklanmasıyla bir dilbilgisi kitabı olarak da
kabul edilen eser, oluşturulma yöntemleri açısından da bir etnografik araştırma
özelliği göstermektedir. Uzun yıllar Türk boyları arasında dolaşan Kaşgarlı
Mahmut eserini etnografide saha çalışması olarak adlandırılan yönteme yakın bir
yöntemle oluşturmuştur. Gezdiği yerlerdeki gündelik hayatı oluşturan unsurları
gözlemlemiş ve bu gözlemlerini kelime örnekleriyle eserine yansıtmıştır. Bu
çalışmada temel amaç eserdeki gündelik hayat pratiklerinin, geçiş dönemi
ritüellerinin temsil edildiği kelimelerden yola çıkarak dönemin yaşantısını
yorumlamaktır. Doğum öncesi, doğum, evlilik, ölüm ve ölüm sonrası olarak ana
hatlarıyla sınıflandırılabilecek bu geçiş dönemleri bir halkın ya da bir etnik
grubun düşünüş biçimi, davranış ve tutumlarıyla ilgili gündelik hayattan alınan
somut deneyimler ve bilgiler içermektedir. Söz konusu bilgiler topluluğun
kültürel niteliklerinin evrensel davranış biçimleriyle karşılaştırılması
olanağını sağlaması açısından önemlidir. 

Anahtar Kelimeler

Divan-ı Lügat’it Türk, Geçiş Dönemleri, Ritüel, Etnografya

Kaynakça

• ARTUN, Erman, (2005), Türk Halkbilimi, Kitabevi Yayınları: İstanbul.BEALS, Alan, (2004), Orada Bir Köy Gopalpur-Hindistan, Epsilon Yayınları: İstanbul.CHAGNON A.,Napoleon, (2004), Yanomamö Savaşa Doğanlar, Epsilon Yayınları: İstanbul.EL-KAŞGARÎ, Mahmûd, (2007), DîvanüLugat’it Türk, Kabalcı Yayınları: İstanbul.EMİROĞLU Kudret, AYDIN Suavi, (2003), Antropoloji Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınları: Ankara.ERİKSEN, Thomas Hylland, (2009), Küçük Yerler Derin Mevzular Sosyal ve Kültürel Antropolojiye Giriş, Avesta Yayınları: İstanbul.GÜLTEKİN, Ahmet Kerim, (2015), İnisiasyon Ritüelleri, Bilim ve Ütopya – Aylık Bilim, Kültür ve Politika Dergisi, Sayı: 254. KOTTAK, ConradPhillip, (2008), Antrpoloji İnsan Çeşitliliğine Bir Bakış, Ütopya Yayınevi: Ankara.LEWİS, Oscar, (2002), Tepoztlan Meksika’da Bir Köy, Epsilon Yayınları: İstanbul. MALİNOWSKi, B., (2000), Büyü, Bilim ve Din, Kabalcı Yayınevi: İstanbul.ÖRNEK, Sedat Veyis, (2014), Türk Halk Bilimi, BilgeSu Yayıncılık: Ankara.YEŞİL, Yılmaz, (2014), Türk Dünyası’nda Geçiş Dönemi Ritüelleri Üzerine Tespitler, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Dergisi Cilt 3 Sayı 9 Kış 2014.VAN GENNEP, Arnold, (1960), TheRites Of Passage, The University Of Chicgo Press: Chicago.