Sosyal Medyada Nasreddin Hoca Tipi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 110 - 130, 31.05.2022

Ramazan Sezgin

Öz

Nasreddin Hoca, Türk gülmece geleneğinin temel yapı taşlarından birisini oluşturmaktadır. Nasreddin Hoca, hal ve hareketleri, olaylara karşı verdiği tepkiler ve takındığı tavırlar, kimi konuları eleştirmesi, etmiş olduğu sözler ile Türk halkını yansıtmış, Türk halkı da Hoca’dan aldığı öğütleri asırlar boyunca uygulamış, kendilerinin söyleyemediklerini Nasreddin Hoca’ya söyletmişlerdir. Türk halkını bu denli güçlü şekilde temsil etme yeteneğine sahip olan Nasreddin Hoca, günümüzde de varlığını sürdürüp insanlığa dersler vermekte ve günümüz koşullarına ayak uydurarak elektronik kültür ortamının en önemli kollarından birisisini oluşturan sosyal medyada da bulunmaktadır. Çalışmada Nasreddin Hoca’nın Twitter, Facebook, Instagram, Youtube, Ekşi Sözlük gibi sosyal medya mecralarındaki durumu, dönüşümü, kullanım amaçları, aktifliği, fıkralarının durumu, adına oluşturulan yeni fıkralar mevzubahis edilmeye çalışılacaktır. Çalışma içerisinde Nasreddin Hoca tipinin sosyal medyaya yansımaları ele alınmış, örnek veriler ve yorumlarla ortaya konulmuştur. Bu kapsamda Twitter, Facebook, Instagram, Youtube ve Ekşi Sözlük gibi sosyal medya sitelerinde Nasreddin Hoca ile ilgili hesaplar ve paylaşımlar incelenmiştir. Nasreddin Hoca adına oluşturulan hesaplarda kullanıcılar, Hoca’nın adını kullanarak görüşlerine geçerlik kazandırmaya, eleştirilerini onun gölgesi altında yapmaya çalışmışlardır. Bunun yanında pek çok Nasreddin Hoca fıkrası dönüşüme uğramış, kimi fıkraları güncel olaylarla ilişkilendirilerek anlatılmış; zeki, hazırcevap ve mizahi kimliğini koruyan Hoca, müstehcen bir kimlikte kazanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Folklor, Fıkra, Nasreddin Hoca, Sosyal Medya, Tip

Teşekkür

Tüm yoğunluğu arasında değerli vaktini bana ayıran lisans tez danışmanım Dr. Adil Çelik'e desteklerinden dolayı teşekkür ederim.

The Type Of Nasreddin Hodja On Social Media

Öz

Nasreddin Hodja constitutes one of the basic building blocks of the Turkish humor tradition. Nasreddin Hodja reflected the Turkish people with his demeanor and actions, his reactions to events and his attitudes, his criticism of certain issues, and the words he said, and the Turkish people applied the advice they received from Hodja for centuries and made Nasreddin Hodja say what they could not say. Nasreddin Hodja, who has the ability to represent the Turkish people so strongly, continues to exist today and gives lessons to humanity, and is also present in social media, which forms one of the most important branches of the electronic cultural environment by keeping up with today's conditions. In the study, Nasreddin Hodja's status in social media channels such as Twitter, Facebook, Instagram, Youtube, Ekşi Sözlük, his transformation, purposes of use, activity, status of his jokes, new jokes created on his behalf will be tried to be discussed. In the study, the reflections of the Nasreddin Hodja type on social media were discussed and presented with sample data and comments. In this context, the accounts and shares related to Nasreddin Hodja on social media sites such as Twitter, Facebook, Instagram, Youtube and Ekşi Sözlük were examined. In the accounts created in the name of Nasreddin Hodja, the users tried to validate their opinions by using the Hodja's name and to make their criticisms under his shadow. In addition, many Nasreddin Hodja jokes have been transformed, some of them have been told by relating them to current events; Hodja, who preserves his intelligent, quick-witted and humorous identity, has gained an obscene identity.

Anahtar Kelimeler

Folklore, Joke, Nasreddin Hodja, Social Media, Type

Kaynakça

• ABALI, İsmail (2018). “Sanal Kültür Ortamında Yeniden Yaratılan Geleneksel Türk Anlatı Kahramanları”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, C. 7, s. 4, s. 2430-2451.
• ASLAN, Ferhat (2011). “Sanal Kültür Ortamında Güncellenen Nasreddin Hoca Fıkraları”, Turkish Studies, C. 6, S. 4, s. 39-60.
• ASSMANN, Jan (2015), Kültürel Bellek Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. (çev. Ayşe Tekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
• AVCI, Cevdet (2020). “Nasrettin Hoca Zaman Yolcusu: Sözlü, Yazılı ve Elektronik Kültür Metinleri Arasında Bir Çizgi Dizi”, Uluslararası Dil, Eğitim ve Sosyal Bilimlerde Güncel Yaklaşımlar Dergisi (CALESS), C. 2, S. 2, s. 561-581.
• AYTAÇ, Gürsel (2005). Edebiyat ve Medya Kitaptan Ekrana Edebiyat. Ankara: Hece Yayınları.
• BASCOM, William R. (2010). “Folklorun Dört İşlevi”, (çev. Ferya Çalış). Halkbilimde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2 (Ed. M. Öcal Oğuz ve Selcan Gürçayır Teke), Ankara: Geleneksel Yayınları, s. 71-86.
• BAŞGÖZ, İlhan (2005). Geçmişten Günümüze Nasreddin Hoca. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• BEKKİ, Selahaddin (1997). “Nasreddin Hoca ve Ortaöğretimdeki Durumu”, Türk Yurdu, C. 17, S. 114, s. 38-39.
• BERGSON, Henri (2019). Gülme Komiğin Anlamı Üstüne Deneme. (çev. Yaşar Avunç). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• BORATAV, Pertev Naili (2018). Nasreddin Hoca. İstanbul: Islık Yayınları.
• BOYRAZ, Şeref (2010). “Nasrettin Hoca Fıkralarına Göre Türk Kimliğini Oluşturan Temel Nitelikler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 3, S. 12, s. 81-88.
• ÇELİK, Adil (2019). “Türk Sözlü Anlatı Geleneğinde Hristiyan İmajı”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, C. 12, S. 28, s. 902-924.
• ÇELİK, Adil (2021). “Kültürel Şizofreniden Üretilen Mizah: “Aşkımızın Meyvesi Aytek”, Folklor/Edebiyat Dergisi, Y. 27, S. 107, s. 813-838.
• ÇOBANOĞLU, Özkul (2020). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• DUMAN, Mustafa (2008). Nasreddin Hoca ve 1555 Fıkrası. İstanbul: Heyamola Yayınları.
• DÜZGÜN, Dilaver (2004). “Nasrettin Hoca Araştırmalarında Karşılaşılan Problemler ve Bir Değerlendirme”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 25, s. 121-126.
• EMEKSİZ, Abdulkadir (2013). “Nasreddin Hoca Fıkralarının Atasözleri ve Deyimlerle İlgisi”, Türk Halk Edebiyatı İncelemeleri (Saim Sakaoğlu Armağanı). (ed. Metin Ergun). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• GÖRKEM, İsmail (2016). “Nasreddin Hoca Olgusunun Algılanması ve Anlamlandırılması Üzerine”, 13. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Nasreddin Hoca. (haz. Ejder Okumuş). İstanbul: İnsan Yayınları.
• GÜVENÇ, Ahmet Özgür (2014). “İnternet Folkloru Üzerine Önerilen Bir Terim: E-Folklor”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 18, S. 2, s. 31-46.
• GÜVENÇ, Ahmet Özgür (2018). “Anlatıdan Görsele Elektronik Mizah Kültürü”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 61, s. 101-112.
• GÜVENÇ, Ahmet Özgür (2020). Folklor ve Sinema. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• KARA, Abdulvahap (2008). “Zaman ve Mekân Sınırlarından Taşan Nasreddin Hoca Uluslararası Nasreddin Hoca Sempozyumundan İzlenimler”, Türk Yurdu, C. 28, S. 255, s. 68-71.
• KARABAŞ, Seyfi (1981). Bütüncül Türk Budunbilimine Doğru. Ankara: O.D.T.Ü Fen Edebiyat Fakültesi, Yayın No: 35.
• KIRMIZI, Ömer (2022). “Dijital Kültür Ortamında Mizahın Yeni Bir Mecrası: Twitter’daki Anonim Hesaplar”, Kültür Araştırmaları Dergisi, S. 12, s. 1-17.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad (2004). Nasreddin Hoca. Ankara: Akçağ Yayınları.
• KURGAN, Şükrü (1986). Nasreddin Hoca. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 695, Türk Büyükleri Dizisi: 21.
• MAIGRET, Eric (2014). Medya ve İletişim Sosyolojisi. (çev. Halime Yücel). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Molla Nəsrəddin Lətifələri. (2004). Bakı: Öndər Nəşriyyat.
• MORREAL, John (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak. (çev. Kubilay Aysenever ve Şenay Soyer). İstanbul: İris Yayınları.
• OKUMUŞ, Ejder (2016). “Sorumlu Bir Toplum Adamı Olarak Nasreddin Hoca” , 13. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Nasreddin Hoca. (haz. Ejder Okumuş). İstanbul: İnsan Yayınları.
• ONG, Walter J. (2014). Sözlü ve Yazılı Kültür, Sözün Teknolojileşmesi. (çev. Sema Postacıoğlu Banon). İstanbul: Metis Yayınları.
• ÖĞÜT EKER, Gülin (2014). İnsan Kültür Mizah, Eğlence Endüstrisinde Tüketim Nesnesi Olarak Mizah. Ankara: Grafiker Yayınları.
• ÖZÇELİK, Mustafa (2015). Nasreddin Hoca. İstanbul: Nar Yayınları.
• ÖZDEMİR, Nebi (2008). “Kültürel Ekonomik İmge Olarak Nasreddin Hoca”, Millî Folklor, Y. 20, S. 77, s. 11-20.
• ÖZDEMİR, Nebi (2010). “Mizah, Eleştirel Düşünce ve Bilgelik: Nasreddin Hoca”, Millî Folklor, Y. 22, S. 87, s. 27-40.
• ÖZDEMİR, Nebi (2015). Medya, Kültür ve Edebiyat. Ankara: Grafiker Yayınları.
• ÖZUTKU, Fatih vd. (2014). Sosyal Medyanın ABC’si. İstanbul: Alfa Yayınları.
• POYRAZ, Hakan (2008). “Nasreddin Hoca ile Anlamak”, Türk Yurdu, C. 28, S. 255, s. 28-31.
• SAĞLAM, Seyfettin (2008). “Türk Dünyasında Nasreddin Hoca”, Türk Yurdu, C. 28, S. 255, s. 40-43.
• SAKAOĞLU, Saim (2005). Nasreddin Hoca Fıkralarından Seçmeler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• SAKAOĞLU, Saim (2013). Nasreddin Hoca Üzerine Yazılar. Konya: Kömen Yayınları.
• SAKAOĞLU, Saim ve ALPTEKİN, Ali Berat (2014). Nasreddin Hoca. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• SANDERS, Barry (2017). Öküzün A’sı, Elektronik Çağda Yazının Çöküşü ve Şiddetin Yükselişi. (çev. Şehnaz Tahir). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• SANDERS, Barry (2019). Kahkahanın Zaferi Yıkıcı Tarih Olarak Gülme. (çev. Kemal Atakay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• ŞENOCAK, Ebru (2007). İronik Yaşamda Sonsuza Yürüyen Kahraman Nasreddin Hoca. Mozaik Kültür Sanat Vakfı.
• TAN, Nail (2013). “Unesco Somut Olmayan Kültürel Miras Kavramı Çerçevesinde Nasreddin Hoca Fıkralarının Sürdürülebilirliği”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 36, s. 93-105.
• TAVKUL, Ufuk (2005). “Kafkaslarda Nasreddin Hoca, “Sovyet İdeolojisi Açısından Karaçay Folklorundaki Nasra Hoca Fıkralarının Sosyo-Kültürel Tahlili”, I. Uluslararası Akşehir Nasreddin Hoca Sempozyumu Bildirileri, Akşehir, s. 284-290.
• UYGUR, Hatice Kübra (2020). “Mizah Anlayışının Fıkra Türü Bağlamında Elektronik Ortamda Dönüşümü”, Türk Fıkra Kültürü Tanım Tahlil Yöntem. (ed. Kürşat Öncül ve Songül Çek). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ziya Gökalp (2016). “Halk Klasikleri ve Nasreddin Hoca’nın Latifeleri”, Nasreddin Hoca Türk Yurdu Yazıları. (ed. M. Çağatay Özdemir ve Serdar Sağlam). Ankara: Türk Yurdu Yayınları.
• İnternet Kaynakları URL-1: https://www.cankiripostasi.com/ilgaz-dergisini-turk-edebiyatina-kazandiran-omerlili-makale,266.html (E.T.: 10.01.2022).
• URL-2: https://www.unesco.org.tr/Pages/132/149/Anma-ve-Kutlama-Y%C4%B1l-D%C3%B6n%C3%BCmleri (E.T.: 10.01.2022).
• URL-3: https://www.trtcocuk.net.tr/nasreddin-hoca-zaman-yolcusu (E.T.: 09.02.2021).
• URL-4: https://www.diyanet.tv/seker-hoca (E.T.: 09.02.2021).
• URL-5: https://sozluk.gov.tr/ (E.T.: 12.01.2022).
• URL-6: https://twitter.com/nasreddinhodcia/status/763853910134099968?s=20 (E.T.: 04.03.2021).
• URL-7: https://twitter.com/Knndemrts/status/657195777861795841?s=20 (E.T.: 04.03.2021).
• URL-8:h ttps://twitter.com/GulenHoca/status/159699611303424000?s=20 (E.T.: 04.03.2021).
• URL-9: https://twitter.com/HocaZaman?s=20 (E.T.: 04.03.2021).
• URL-10: https://twitter.com/nasrettinhodja/status/515694398906974208?s=20 (E.T.: 04.03.2021).
• URL-11: https://twitter.com/burakuyar4/status/1365361198586331151?s=20 (E.T.: 04.03.2021).
• URL-12: https://youtu.be/z6QWhDZTyP0 (E.T.: 18.05.2021).
• URL-13: https://twitter.com/eeeeeeyeter/status/1366095025969504258?s=20 (E.T.: 04.03.2021).
• URL-14: https://twitter.com/Nurse537593151/status/1365659100592406531?s=20 (E.T.: 04.03.2021).
• URL-15: https://twitter.com/diktepe_arif/status/1365028768407052288?s=20 (E.T.: 04.03.2021).
• URL-16: https://twitter.com/eskibisenfoni/status/1366504305704992776?s=20 (E.T.: 04.03.2021).
• URL-17: https://twitter.com/oktayarslan/status/1366835608627253249?s=20 (E.T.: 04.03.2021).
• URL-18: https://twitter.com/lisan_ihafi/status/1366532714627694596?s=20 (E.T.: 04.03.2021).
• URL-19: https://www.facebook.com/photo?fbid=10159186551532138&set=a.278326997137 (E.T.: 06.03.2021).
• URL-20: https://www.facebook.com/Nasreddinhoca/posts/2601424416584728 (E.T.: 13.01.2022).
• URL-21: https://www.facebook.com/333351290090536/photos/a.333570426735289/1051518708273787/ (E.T.: 07.03.2021).
• URL-22: https://www.facebook.com/Nasreddinhoca/photos/a.2281689815224858/2737467606313741/ (E.T.: 07.03.2021).
• URL-23: https://www.facebook.com/VaayBee.Resmi/posts/2698018087107755 (E.T.: 07.03.2021).
• URL-24: https://www.instagram.com/p/BOg57Pcgdml/?utm_source=ig_web_copy_link (E.T.: 07.03.2021).
• URL-25: https://www.instagram.com/p/CASbZYgjT8V/?utm_source=ig_web_copy_link (E.T.: 07.03.2021).
• URL-26: https://www.instagram.com/p/Bx0fvZJJFBd/?utm_source=ig_web_copy_link (E.T.: 07.03.2021)
• URL-27: https://www.instagram.com/p/Btpq13NA5qp/?utm_source=ig_web_copy_link (E.T.: 07.03.2021).
• URL-28: https://www.instagram.com/p/CDS_LlhjM64/?utm_source=ig_web_copy_link (E.T.: 08.03.2021).
• URL-29: https://www.instagram.com/p/CEgXSRoDobI/?utm_source=ig_web_copy_link (E.T.: 08.03.2021).
• URL-30: https://www.instagram.com/p/CDjGrrhjZel/?utm_source=ig_web_copy_link (E.T.: 08.03.2021).
• URL-31: https://www.instagram.com/p/CDjGrrhjZel/?utm_source=ig_web_copy_link (erişim tarihi: 08.03.2021).
• URL -32: https://www.youtube.com/channel/UC5eRIIP0pfu4P78yNySj_0Q/featured (E.T.: 08.03.2021).
• URL-33: https://www.youtube.com/watch?v=C-_awJ809S0 (E.T.: 14.01.2022).
• URL-34: https://www.youtube.com/watch?v=R99b_iq4rx8 (E.T.: 14.01.2022).
• URL-35: https://www.youtube.com/watch?v=tdrQOQ1rMoA (E.T.: 14.01.2022).
• URL-36: https://tr.wikipedia.org/wiki/Ek%C5%9Fi_S%C3%B6zl%C3%BCk (E.T.: 03.03.2021).
• URL-37: https://eksisozluk.com/ (E.T.: 09.03.2021).
• URL-38: https://eksisozluk.com/nasreddin-hoca-universitesi--3461032 (E.T.: 09.03.2021).
• URL-39: https://eksisozluk.com/noel-baba-ve-nasreddin-hoca-arasindaki-farklar--487183 (E.T.: 09.03.2021).
• URL-40: https://eksisozluk.com/nasrettin-hoca--51456?p=1 (E.T.: 09.03.2021).
• URL-41: https://eksisozluk.com/emprovize-nasrettin-hoca-fikralari--38785?p=2 (E.T.: 09.03.2021).
• URL-42: https://eksisozluk.com/emprovize-nasrettin-hoca-fikralari--38785?p=18 (E.T.: 09.03.2021).
• URL-43: https://eksisozluk.com/yunanlarin-nasrettin-hocayi-sahiplenmesi--1849315 (E.T.: 09.03.2021).