Coloy Han In Kyrgyz Epics and Mecmû'üt-Tevârîh

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 42 - 55, 31.05.2022

Raşit Çöloğlu

Öz

In this article, Kalmyk chief Coloy, one of the remarkable characters in the Epic of Manas, has been examined. The information about Coloy in the review is discussed through the comparison of Radloff and Orozbakov variants. Accordingly, it has been determined that Coloy is in a more important position among the enemies of Manas in the Radloff variant compared to the Orozbakov variant. Another epic that mentions Coloy is the Coloy Kan epic compiled by Radloff. According to the Coloy Kan epic, Coloy is a Turkish noble hero and fights with Kalmyk enemies. There is no parallel between Coloy in this epic and Coloy in Manas Epic except for the name similarities of his wife Ak Saykal and his son Bolot. Researchers have identified many Turkish narratives with similar content to the Coloy Kan epic. Another source that includes Coloy is the XVI. It is Mecmû'ü't-Tevârîh, which was completed in the 19th century. In this text, Coloy, who is portrayed as the lord of the Kalmyks, is Manas's worst enemy, and Manas manages to kill him after long struggles with the help of gentlemen like Toktomu Khan and Karakoco. In this respect, the character of Coloy, depicted in Mecmû'ü't-Tevârîh, and the character of Coloy in the Manas Epic compiled by Radloff, are similar in terms of power and position.

Anahtar Kelimeler

Kyrgyz, Coloy, Manas Epic, Radloff, Orozbakov

Kırgız Destanlarında ve Mecmû’üt-Tevârîh’te Coloy Han

Öz

Bu makalede Manas Destanı’ndaki dikkat çekici karakterlerden Kalmuk beyi Coloy incelenmiştir. İncelemede Coloy hakkında yer alan bilgiler Radloff ve Orozbakov varyantlarının karşılaştırılması yoluyla ele alınmıştır. Buna göre Radloff varyantında Orozbakov varyantına göre Manas’ın düşmanları arasında Coloy’un daha önemli bir konumda olduğu tespit edilmiştir. Coloy’dan bahseden bir diğer destan da Radloff tarafından derlenen Coloy Kan destanıdır. Coloy Kan destanına göre ise Coloy Türk soylu bir kahramandır ve Kalmuk düşmanlarla savaşır. Bu destanda yer alan Coloy ile Manas Destanı’ndaki Coloy arasında eşi Ak Saykal ve oğlu Bolot’un isim benzerlikleri dışında bir paralellik yoktur. Araştırmacılar Coloy Kan destanıyla benzer içerikte birçok Türk anlatısı tespit etmişlerdir. Coloy’a yer veren kaynaklardan bir diğeri de XVI. yüzyılda tamamlanan Mecmû’ü’t-Tevârîh’tir. Bu metinde Kalmukların beyi olarak resmedilen Coloy, Manas’ın en büyük düşmanıdır ve Manas onu uzun uğraşlar sonunda Toktomu Han ve Karakoco gibi beylerin yardımlarıyla öldürmeyi başarır. Bu açıdan Mecmû’ü’t-Tevârîh’te resmedilen Coloy ile Radloff’un derlediği Manas Destanı’ndaki Coloy karakteri güç ve konum olarak benzerlik içindedir.

Anahtar Kelimeler

Kırgızlar, Manas Destanı, Radloff, Orozbakov

Kaynakça

• AKSIKENTÎ, Seyfeddin, (2019). Mecmû’üt- Tevârîh. (Çeviren: Mehmet Çeribaş). İstanbul: Kesit Yayınları.
• ÇÖLOĞLU, Raşit (2021). “Cusup Mamay’ın Toltoy Destanı (İnceleme-Metin-Dizin)”. Doktora Tezi. Niğde: Niğde O.H. Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• GÖKYAY, Orhan Şaik (1973). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yayınları.
• GÜRSOY-NASKALİ, Emine (1995). Manas Destanı(Wilhelm Radloff ),Ankara: Türksoy Yayınları.
• İNAN, Abdülkadir (1959). “Manas Destanı Üzerine Notlar”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten, C. 7, s.125-159
• JİRMUNSKİY, M. Viktor, (2018). Türk Kahramanlık Destanları I.-II. Bölüm. (Çev: Mehmet İsmail-Hülya Arslan Erol). Ankara: T.D.K. Yayınları.
• OROZBAKOV, Sagımbay (2017) (a). Manas Destanı 1. C.. İstanbul: TDBB.
• OROZBAKOV, Sagımbay (2017)(b). Manas Destanı 2. C.. İstanbul: TDBB.
• OROZBAKOV, Sagımbay (2017)(c). Manas Destanı 3. C.. İstanbul:TDBB.
• RADLOFF, Wilhelm (1885). Proben Der Volkslitteratur Der Nordlichen Türkischen Stämme, IV. Dialect Kara-Kirgisen
• RUBEN, Walter. (1944). Die 12 Geschichten des Dede Korkut. FF. Commications Ozean der Marchenströme, Teil 1, ss. 193-271, 274, Helsinki
• TEMİR, Ahmet, (1995). Moğolların Gizli Tarihi. Ankara: TTK Yayınları.
• YILDIZ, Naciye (1995). Manas Destanı (W. Radloff) Ve Kırgız Kültürü İle İlgili Tespit Ve Tahliller. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• YUDAHİN, Konstantin Kuzmiç (1998). Kırgız Sözlüğü C. I-II., (Çev. Abdullah Taymas). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.