Réne Girard’ın “Üçgen Arzu Modeli”Ne Göre “Tahir İle Zühre

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 236 - 247, 29.11.2022

Serkan Balcı

Öz

Yapısal yöntemlerin temel paradigmaları, anlatılardaki en küçük unsurları belirleyerek bu unsurların bütünle ve birbirleriyle olan ilişkilerini ortaya koyarak anlatıları şekilleştirmek suretiyle somutlaştırmaktır. Bununla beraber, anlatılardaki “sabit” ve “değişken” unsurları belirleyerek “mantıksal ve dizgisel” yapıyı tespit etmemizi sağlamaktır. Kısmen yapısalcı bir yöntem olan Réne Girard’ın “üçgen arzu” modeli, anlatılardaki “özne”(arzulayan), “nesne”(arzulanan) ve “dolayımlayıcı”yı belirlemeyi ve anlatılardaki eklemleşmiş “arzu”yu üçgenler yardımıyla ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Bu çalışmamızda Réne Girard’ın “üçgen arzu modeli”nden yararlanılarak Tahir ile Zühre hikâyesindeki kahramanların arzuları incelenmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda, ilk olarak Réne Girard’ın, “Romantik Yalan ve Romansal Hakikat” adlı eserinden hareketle “üçgen arzu” modeli hakkında bilgi verilmiş ardından hikâyeden yola çıkarak “üçgen” arzular oluşturulmuştur. Oluşan bu üçgenlerden hareketle, “derviş”, “hızır”, “çocuksuzluk”, “ad verme” vd. motiflerin hikâyeye işlerlik kazandırarak üçgenlerin oluşum sürecinde çok önemli bir işleve sahip olduğu görülmüştür. Ayrıca, Yusuf ile Züleyha, Leyla ile Mecnun, Ferhat ile Şirin, Kerem ile Aslı, Ercişli Emrah ile Selvi Han gibi aşk konulu hikâyelerde olduğu gibi Tahir ile Zühre hikâyesinde de yapısal çerçevesinin “üçgen” arzular yardımıyla kurulmuş olduğu ancak diğer hikâyelerinden farklı olarak Tahir ile Zühre hikâyesinde kahramanlar ölüp şekil değiştirseler bile “üçgen” arzuların sembolik unsurlar yardımıyla varlığını sürdürdüğü tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tahir ile Zühre, Üçgen arzu, Motif, Özne, Nesne, Dolayımlayıcı.

Analysing the Story of "Tahi̇r and Zühre" According to Réne Gi̇rard's "Triangular Desire Model"

Öz

The basic paradigm of structural methods is to concretize narratives by identifying the smallest elements in the narratives and to concretize the narratives by formalizing them and by revealing the relations of these elements with the entirety and with each other. Furthermore, by identifying the "fixed" and "variable" elements in the narratives, the objective is to enable us to determine the "logical and sequential" structure. Réne Girard's "triangular desire" model, which is partly a structuralist method, aims to identify the "subject" (desirer), "object" (desired) and "mediator" in narratives and to reveal the articulated "desire" in narratives with the help of triangles. In this study, Réne Girard's "triangular desire model" was used to analyze the desires of the heroes in the story of Tahir and Zühre. In this regard, firstly, information about the "triangular desire" model is given based on Réne Girard's work "Romantik Yalan ve Romansal Hakikat [Romantic Lie and Romantic Truth]", and then "triangular" desires are formed based on the story. Based on these triangles, it has been observed that the motifs such as "dervish", "speedier", "childlessness", "naming" etc. have a very important function in the formation process of triangles by giving functionality to the story. Moreover, it was also determined that the structural framework of Tahir and Zühre tale was established with the help of "triangular" desires as in love-themed stories such as Yusuf and Züleyha, Leyla and Mecnun, Ferhat and Şirin, Kerem and Aslı, Ercişli Emrah and Selvi Han but unlike other stories, in Tahir and Zühre tale, even if the heroes die and change their shape, "triangular" desires continue to exist with the help of symbolic elements.

Anahtar Kelimeler

Tahir and Zühre, Triangular desire, Motif, Subject, Object, Mediator.

Kaynakça

• AÇA, Mehmet (1998). “Kozı Körpeş‐Bayan Sulu Destanı Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma”. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• ALPTEKİN, Ali Berat (1997). Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• BACHELARD, Gaston (2006). Su ve Düşler (Maddenin İmgelemi Üzerine Deneme). (çev. Olcay KUNAL), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• BARTHES, Roland (2009). Göstergebilimsel Serüven. (çev. Mehmet RİFAT-Sema RİFAT), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ÇOBANOĞLU, Özkul (2012). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• FROMM, Erich (2012). Sevme Sanatı. Balıkesir: Altınpost Yayıncılık.
• GİRARD, René (2007). Romantik Yalan ve Romansal Hakikat: Edebi Yapıda Ben ve Öteki. (çev. Arzu Etensel İldem), İstanbul: Metis Yayınları.
• GÜNGÖR, Bilgin (2018). Arzulayan ile Arzulanan Arasında: Faruk Nafiz Çamlıbel’in Aşk Temalı Şiirlerinde Arzu Modeli. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, C. 19, S. 19, s. 89-100.
• IŞIKHAN, Dilek (2022). Gökyüzünün En Zarif ve Estetik Gezegeni: Zühre. Kültürk Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 5, s. 21-34.
• OLRİK, Axel (1994). Halk Anlatılarının Epik Kuralları, Milli Folklor, S. 24, s. 4-6.
• TÜRKMEN, Fikret (2015). Tahir ile Zühre (İnceleme-Metin). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• YILDIZ, Naciye (2009). Türk Destanlarında Çocuksuzluk, Milli Folklor, S. 82, s. 76-88.