Yunus Emre In The Envıronment Of Wrıtten Culture Wıth The New Hıstorıcıstıc (Postmodern Hıstory) Approach

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 63 - 83, 31.05.2023

Tuğba Aydın

Öz

Although Yunus Emre lived a long time ago, he is one of our Sufi poets whose influence continues today and who has been a guide in Anatolia's most troubled days. His way of life, illuminated by the ideas he put forward in his works and the legends formed about him, is seen as valuable in many ways. This information, which developed in the oral culture environment, continues to be used and diversified in today's written and electronic culture environments. In changing time periods, Yunus Emre gained new and transforming functions and took part in the post-Republican era. In the study, first of all, literature research was conducted in order to evaluate Yunus Emre's works, historical sources giving information about him, menakibnames and works created after the Republic period, and the connection established between past records and today's written culture; It has been evaluated with the new historicism approach, which adopts the idea that literature and history cannot be completely separated from each other, and that it is not possible to escape from a subjectivity brought about by being human. Thus, new common assumptions about Yunus Emre were brought to light. Purpose of the study; Within the framework of the new historicist approach, it is to reveal the elements such as what new meanings Yunus Emre has gained in today's literature and in the human mind, in which direction the image of Yunus Emre has changed, and with what functions it continues to exist.

Anahtar Kelimeler

The image of Yunus Emre, works after the republican period, new historicism (postmodern history)

Yeni Tarihselcilik (Postmodern Tarih) Yaklaşımıyla Yazılı Kültür Ortamında Yunus Emre

Öz

Yunus Emre uzun zaman önce yaşamış olsa da günümüzde etkisi devam eden, Anadolu’nun en sıkıntılı günlerinde yol gösterici olmuş tasavvuf şairlerimizden biridir. Onun eserlerinde ortaya koyduğu fikirleri ve hakkında oluşan menkıbelerle aydınlanan yaşayış biçimi, pek çok yönden kıymetli görülür. Sözlü kültür ortamında gelişen bu bilgiler günümüz yazılı ve elektronik kültür ortamlarında da kullanılmaya ve çeşitlenmeye devam etmektedir.
Değişen zaman dilimlerinde Yunus Emre yeni ve dönüşen işlevler kazanarak Cumhuriyet dönemi sonrasında yer almıştır. Çalışmada, Yunus Emre eserleri, hakkında bilgi veren tarihi kaynaklar, menakıbnâmeler ve Cumhuriyet dönemi sonrası oluşan eserlerin karşılaştırmalı değerlendirilebilmesi için öncelikle literatür araştırması yapılmış, geçmiş kayıtlar ve günümüz yazılı kültürü arasında kurulan bağlantı; edebiyat ile tarihin tamamen birbirinden ayrılamayacağını, ikisinde de insan elinden çıkmış olmanın getirdiği bir öznellikten kaçışın mümkün olmadığı fikrini benimseyen yeni tarihselcilik yaklaşımıyla değerlendirilmiştir. Böylelikle Yunus Emre’ye dair yeni ortak kabuller gün yüzüne çıkarılmıştır. Çalışmanın amacı; yeni tarihselci yaklaşım çerçevesinde günümüz edebiyatında ve insan zihninde Yunus Emre’ye ne gibi yeni anlamların kazandırıldığı, Yunus Emre imgesinin hangi yönde değişime uğradığı, hangi işlevlerle var olmaya devam ettiği gibi unsurları ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre imgesi, Cumhuriyet dönemi sonrası eserler, yeni tarilselcilik (postmodern tarih)

Kaynakça

• ANTAKYALIOĞLU, Zekiye (2013). Roman Kuramına Giriş. İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• ASYALI, Nihat (2010). Toplu Oyunlar 1 Direniş Üçlemesi Ateşle Oynayan Rab Şeytan’a Dedi Ki Yunus Diye Göründüm. İstanbul: Mitos Boyut.
• ATA, Ramazan. (2020). “Yunus Emre’nin Memleketiyle İlgili Bazı Düşünceler”, V. Uluslararası Aksaray Sempozyumu. Aksaray,s. 97-107.
• ATBAŞI, Nurtaç (2022). “Köy Seyirlik Oyunları Geleneği Ve Çağdaş Tiyatronun Kesişim Noktasında Bir Oyun: Yunus Diye Göründüm”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 22, S. Özel Sayı, s. 271-286.
• AYDIN, Tuğba (2022). “Yunus Emre ve eserlerinin yazılı kültür ortamındaki görünümünün yeni tarihselcilik (postmodern tarih) yaklaşımına göre incelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi. Sinop: Sinop Üniversitesi.
• BAL, Mehmet Suat (2005). “Türkiye Selçukluları, Mısır Memlükleri Ve Altın Orda Devleti’nin İlhanlılara Karşı Kurduğu İttifak”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.17, s. 295-310.
• BANARLI, Nihat Sami (1983). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• İsmail Hakkı Bursevi (2019). Kitâbü’n-Netîce Bursevî’nin Vâridâtı ve Şerhleri (Metin - Sözlük - Dizin). Ali Namlı (Haz.) İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• ÇAVUŞ, Rümeysa (2002). “Edebiyat İncelemelerinde Tarihe Yeni Bir Dönüş”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 42, S. 1-2, s. 121-133.
• ÇELİKÖRS, Sefa (2020). “Mustafa Özçelik’in Şiirlerinde Yer Alan Mazmunlar Üzerine Bir İnceleme”, Folklor Akademi Dergisi, C. 3, S. 3, s. 498-517.
• ÇEK, Songül (2021). “Teknolojinin Yön Verdiği Yaşam Biçiminde Yunus Emre’nin Kazandığı Yeni Anlamlar Üzerine”, Yunus Emre- Mehmet Akif Armağanı Türk Edebiyatı Araştırmaları, Ankara, C.1, s. 97-107.
• ÇETİN, Melek (2013). “Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde gül imgesi”, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• DEDE, Behçet (1990). “Yunus Emre’nin eserlerinin tahlili”, Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• ERGÖZ, Ramazan (2020). “Tarihi Roman Olarak İskender Pala’nın “Od” Romanında Yapı Ve İzlek”, Tarih ve Gelecek Dergisi, C. 6, S. 2, s. 503-525.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki (1961). Yunus Emre Ve Tasavvuf. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki (2020). Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Veli Vilâyet-nâme. İstanbul: İnkılâp.
• GALLAGHER Catherine ve Stephen Greenblatt (2008). “Yeni Tarihselciliği Uygulamak”, (çev. Berat AÇIL), Kritik, S. 1, s. 20-35.
• GREENBLATT, Stephen (2001). Shakespeare Ve Kültür Birikimi, (çev. Nilgün Pelit) Ankara: Dost Kitabevi.
• GREENBLATT, Stephen (2003). “Yeni Tarihselcilik” Hece Dergisi Eleştiri Özel Sayısı, (77/78/79), s. 744-749.
• GÜNAY, Umay ve Osman Horata (1994). Yunus Emre Risâletü’n Nushiyye. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• GÜNGÖR, Hulusi (1991). Devlet Arşivlerindeki Belgelerle Yunus Emre. Karaman.
• İbn-i Bibi. (1996). El Evamirü’l Ala’iye Fi’l-Umuri’l Ala’iye (Selçuk Name). (çev. Mürsel Öztürk), Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
• İNAN, Göker (2021). “Osmanlı Tarihlerinde ve Biyografi Kaynaklarında Yunus Emre’ye Dair Kayıtlar”, Darulfunun İlahiyat, C. 32, S. ‘Yunus Emre’ Özel Sayısı, s.1-41.
• JENKİNS, Keith (1997). Tarihi Yeniden Düşünmek. Ankara: Dost Kitabevi.
• KÖPRÜLÜ, Mehmet Fuat (1991). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• KÖSE, Serkan ve İskender Korkmaz (2020). “Türk Kültüründe Çerçi ve Çerçilik Üzerine”, Halk Ve Bilim Arasında Bir Ömür Prof. Dr. İsmail Görkem Armağanı. (haz. Erhan Çapraz, Betül Görkem, Recep Tek, Erol Aksoy, Uğur Başaran & Nilgün Aydın). Konya: Kömen Yayınları.
• OCAK, Ahmet Yaşar. (2012). “Yunus Emre: 13-14. Yüzyıllar Arasında “Bir Garip Derviş- Kalender-Reviş” Yahut Önce Kendi Zamanı ve Zeminin İnsanı”, Yunus Emre. (ed. Ahmed Yaşar Ocak) Kültür Ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• ONG, Walter J. (2014). Sözlü ve Yazılı Kültür. (çev.Sema Postacıoğlu Banon). İstanbul: Metis.
• OPPERMANN, Serpil. (2006). Postmodern Tarih Kuramı. Ankara: Phoenix.
• ÖZÇELİK, Mustafa (2008). Gülün Sırrı. İstanbul: Nar Çocuk.
• ÖZŞAHİN, Didem (2018). “Türkiye selçuklularında üçlü saltanat döneminin siyasi yapısı (1246- 1262)”. Yüksek Lisans Tezi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• PALA, İskender. (2016). Od. İstanbul: Kapı.
• TAŞKÖPRÜLÜZÂDE, Ahmet (2019). Eş-Şakâ’iku’n-Nu‘Mâniyye Fî Ulemâi’d-Devleti’l-Osmâniyye Osmanlı âlimleri (çeviri - eleştirmeli metin). (ed. Derya Örs). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• TATCI, Mustafa (2008). Yunus Emre Dîvânı- Tenkitli Metin. İstanbul: H Yayınları.
• TOKUŞ, Ömer (2017). “Moğol Hâkimiyetinde Anadolu Ve Anadolu’da Moğol Noyanlarının isyanları”, Türk Dünyası Araştırmaları, C. 117, S.230, s. 177-208.
• TOPSAKAL, Semih (2014). “İskender Pala İle Romanları Üzerine”, Türk dili Dil ve Edebiyat Dergisi, C. CVI, S. 748, s. 51- 66.
• UNGAN, Suat ve Elif Demir (2016). “Günümüz Çocuk Edebiyatı Yazarları Ve Eserleri Üzerine Bir İnceleme”, Türkiye Eğitim Dergisi, C. 1 S. 1, s. 40-65.
• USLU, Mehmet Fatih (2011). “Greenblatt’ın Yeni Tarihselci Eleştirisi”, Edebiyatın Omzundaki Melek Edebiyatın Tarihle İlişkisi Üzerine Yazılar. (Haz. Zeynep Uysal). İstanbul: İletişim Yayınları.
• ÜLKEN, Hilmi Ziya (2003). Anadolu’nun Dini Ve Siyasi Tarihi (Öncüler: Barak Baba, Geyikli Baba, Hacı Bektâş). (çev.Ahmet Taşğın), Ankara: Kalan Yayınları.
• WHITE, Hayden (2008). Metatarih- Ondokuzuncu Yüzyıl Avrupa’sında Tarihsel İmgelem. (çev. Mehmet Küçük), Ankara: Dost Kitapevi.
• WHITE, Hayden (1985). The Tropics Of Discourse: Essays İn Cultural Criticism. Baltimore: Johns Hopkins University Press.