YEREL FOLKLOR DERLEMELERİNDE OKULLARIN ROLÜ: KASTAMONU LİSESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 299 - 321, 30.11.2023

Kamil Serhoşoğlu

https://doi.org/10.61729/uhad.1375789

Öz

Türkiye’de folklor, tanımlayıcı ve tarifleyici mahiyetteki ilk yazıların yayımlanması ile birlikte bir bilim dalı olarak kabul edilmiş; Türk Ocakları, Halkevleri ve bazı derneklerin faaliyetleri sonrası üniversitelerde folklor eğitimi başlamıştır. Bunun yanında üniversiteler dışında folklor çalışmaları yapan bazı eğitim- öğretim kurumları bulunmaktadır. Bunlardan biri de Kastamonu Lisesidir. 1885 yılında dönemin Kastamonu Valisi Abdurrahman Paşa tarafından “Kastamonu Mekteb-i İdadî Mülkisi” adıyla açılan günümüzdeki adıyla Abdurrahmanpaşa Lisesi, Anadolu’da idadî seviyesinde açılan ilk resmî devlet lisesi olma özelliği taşımaktadır. Okulun adı 1912 yılında “Kastamonu Mekteb-i Sultanisi”, 1923 yılında “Kastamonu Lisesi”, 1963 yılında ise kurucusuna ithafen “Abdurrahmanpaşa Lisesi” olarak değiştirilmiştir. 1930 yılında karma eğitime geçen okul, eğitim tarihinde Anadolu’nun seçkin okulları arasında yer almıştır. Lisenin mezun ettiği isimler arasında birçok üst düzey kamu görevlisi, yazar, şair ve bilim insanı bulunmaktadır. Okuldaki folklor çalışmaları, bünyesinde kurulan “Hars Derneği” eliyle yürütülmüştür. Öğrenciler yaz tatillerinde okul idaresi ve öğretmenlerin isteği üzerine genellikle halk edebiyatı alanında derlemeler yapmış; “Hars Derneği” incelemesi sonrası yayımlamaya değer bulunanlar 1931-1936 ders yılları arasında, otuz bir sayı çıkarılan “Kastamonu Lise Mecmuası” adlı okul dergisinde yayımlanmıştır. Bununla birlikte yazıların bir araya getirildiği, “Kastamonu Vilayet Matbaası”nda, 1933 yılında basılan Derlediklerimiz, Mâni, Koşma, Bozlak, Oyun ve Âdetler adlı kitap okulun folklor derlemelerinin göstergesi olarak önemli bir yerde durmaktadır. Bu makalede, sözü edilen süreli yayın ve kitaptaki yazılardan yola çıkılarak Kastamonu Lisesi’nin yerel folklor derlemelerindeki rolü ele alınmıştır. Sonuç olarak yazıların Kastamonu ve civar illerin folklor çalışmaları tarihinin bilinmesi ve yöre folkloru hakkında yazılı kaynakların az olduğu 1930’lu yılları yansıtması bakımından önemli bir işlev üstlendiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Folklor, Kastamonu, Abdurrahmanpaşa Lisesi

The Role of Schools in Local Folklore Compilatıons: The Example of Kastamonu High School

Öz

Folklore in Turkey has been accepted as a branch of science with the publication of the first descriptive and portrayal writings; and folklore education has started in universities after the activities of Turkish Hearths, Public Training centers and some associations. In addition, there were some educational institutions that conduct folklore studies apart from universities. One of them was Kastamonu High School. Abdurrahmanpaşa High School, which was opened in 1885 by the governor of Kastamonu Abdurrahman Pasha with the name of “Kastamonu Mekteb-i İdadi Mülkisi”, has the distinction of being the first official public high school opened at the high school level in Anatolia with its current name. The name of the school was changed to “Kastamonu Mekteb-i Sultanisi” in 1912, “Kastamonu High School” in 1923, and “Abdurrahmanpaşa High School” in 1963, dedicated to its founder. The school, which switched to co-education in 1930, has been among the elite schools of Anatolia in the history of education. Among the graduates of the high school, there are many high-ranking public officials, writers, poets and scientists. Folklore studies at the school were carried out by the "Hars Association" established within the school. Students usually made collections in the field of folk literature during summer holidays upon the request of the school administration and teachers; those that were found worthy of publication after the review of the “Hars Association” were published in the school magazine called “Kastamonu High School Magazine”, which was published thirty-one issues between the 1931 and 1936 academic years. In addition to this, the book called “Derlediklerimiz, Mâni, Koşma, Bozlak, Oyun ve Âdetler” published in 1933 in the “Kastamonu Vilayet Printing House”, where the writings were brought together, holds an important place as an indicator of the folklore collections of the school. In this article, the role of Kastamonu High School in local folklore collections is discussed based on the articles in the mentioned periodical and the book. As a result, it was seen that the writings had an important function in terms of knowing the history of folklore studies of Kastamonu and the surrounding provinces and reflecting the 1930s, when written sources about the local folklore were few.

Anahtar Kelimeler

Folklore, Kastamonu, Abdurrahmanpaşa High School

Kaynakça

• BAŞGÖZ, İlhan (2011). “Türkiye’de Folklor Çalışmaları ve Milliyetçilik” (çev. Serdar Uğurlu), Turkish Studies, C.6, S.3, s. 1535 – 1547.
• BEKTAŞ, Yeşim (2015) “Kastamonu ili Cumhuriyet Dönemi ortaöğretim kurumları (1923-1950)”. Yüksek Lisans Tezi. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi.
• ESKİ, Mustafa (2009). “Abdurrahmanpaşa Lisesi”. Üsküdar’a Kadar Kastamonu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ESKİ, Mustafa (2005) Kastamonu Abdurrahmanpaşa Lisesi Tarihi. Ankara: Kastamonu Valiliği Özel İdare Müdürlüğü Yayınları.
• “Gazeteler, Mecmualar, Kitaplar” (1932). Atsız Mecmua, S. 9, s. 21-24.
• GÜÇTEKİN, Nuri (2018). I. Dünya Savaşı’nda Kastamonu Mekteb-i Sultanîsî. İstanbul: Patrol Matbaacılık.
• GÜRÇAYIR TEKE, Selcan (2016). Türk Halk Biliminde Derleme: Çalışmalar, Tartışmalar. Ankara: Grafiker Yayınları.
• “Hars Derneği Neşriyatından” (1932). Kastamonu Lise Mecmuası, S. 8, s. 17.
• KASIMOĞLU, Seval (2018). “Türkiye’de Folklor Araştırmaları”, Turnalar Uluslararası Hakemli Türk Dili, Edebiyat ve Çeviri Dergisi, S.71, s. 28-41.
• Kastamonu Abdurrahmanpaşa Lisesi 100.Yıl Albümü, 1985.
• “Mektebimizdeki Talebe Derneklerine Bir Bakış” (1932). Kastamonu Lise Mecmuası, S.14, s. 1-3.
• Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğü. Tarihî 100 Lise, 2017.
• “Niçin Çıkıyoruz” (1931). Kastamonu Lise Mecmuası, S.1, s. 1.
• OĞUZ, M. Öcal (2015) “Mehmet Kaplan ve Halkbiliminin Yeniden Üniversiteye Dönüşü”, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı (ed. M. Öcal Oğuz). Ankara: Grafiker Yayıncılık.
• “Okuyucularımıza” (1932). Kastamonu Lise Mecmuası, S. 11, s. 6.
• ÖZTÜRKMEN, Arzu (2009). Türkiye’de Folklor ve Milliyetçilik. İstanbul: İletişim Yayınları.
• “Talebe Derneği” (1932). Kastamonu Lise Mecmuası, S. 9, s. 3-5.
• TAN, Nail (2008). Folklor (Halk Bilimi) Genel Bilgiler. İstanbul: Halk Kültürü Yayınları.
• TÜRKMEN, İsmet (2014). Kastamonu Halkevi ve Türkiye’nin Modernleşme Sürecine Katkıları (1932-1951). Ankara: Berikan Yayınevi.
• YILDIRIM, Dursun (1991). “Türk Folklor Araştırmalarının Problemleri”, Millî Folklor, S.11, s. 13-21.
• YILDIZ, Naciye (2003). “Kastamonu Halkevi’nin Yayın Organı Olan Ilgas Dergisi”, İkinci Kastamonu Kültür Sempozyumu. Kastamonu, s. 231-236.
• Elektronik Kaynaklar: URL-1: https://saltresearch.org (E.T.: 10.05.2023).