Usage of Zaza Language in Daily Life: Example of Diyarbakir

Yıl 2021, , 271 - 284, 25.12.2021

İnan Keser , Melkan Bülbül , Berçem Sevinç

https://doi.org/10.35235/uicd.1027537

Öz

Zaza language is one of the two languages constructing Zaza-Gorani branch of northwestern Iranian languages. Autochthonous region in which people speaking Zaza language live consists of the provinces of Adıyaman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Muş, Sivas, Siirt, Şanlıurfa, Tunceli located in the east of Turkey. The data used in this descriptive research aiming to figure out the daily life usage of Zaza language, which is a minority language, has been obtained from the structured and in-depth interviews conducted in 2021 with 20 women and 20 men living in Diyarbakir. As a result of the research, it is seen that, in the last few decades, while Zaza language has been transforming into a language spoken inside the family by subordination, by primaryizating in personal and social life Turkish transformed into one of the components of collective and personal existence of Zaza community.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Zaza Language, Diyarbakır, Identity, Social Change.

Zazacanın Gündelik Hayattaki Konumu: Diyarbakır Örneği

Öz

Zazaca, Kuzeybatı İrani dillerinin Zaza-Gorani kolunu oluşturan iki dilden biridir. Zazaca konuşanların yaşadığı otokton bölge Türkiye’nin doğusundaki Adıyaman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Muş, Sivas, Siirt, Şanlıurfa ve Tunceli illeridir. Bir azınlık dili olan Zazacanın gündelik hayatta kullanım eğilimlerinin anlaşılmasına yönelik bu betimsel araştırmada kullanılan veriler Diyarbakır kentinde yaşayan 20 kadın ve 20 erkek Zaza ile 2021 yılında gerçekleştirilen yapılandırılmış görüşme ve derinlemesine görüşmelerden elde edildi. Araştırma neticesinde Zazacanın, son birkaç on yıllık süreçte gündelik hayatta ikincilleşip aile içinde konuşulan bir dile dönüşürken, Türkçenin kişisel ve sosyal yaşamda birincilleşip, Zaza topluluğunun kollektif ve kişisel varoluşunun bileşenlerinden birine dönüştüğü ortaya çıktı.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Zaza Dili, Diyarbakır, Kimlik, Sosyal Değişim.

Kaynakça

• Akman, İ. (2019). Zaza Romancılığına Giriş. N. Beltekin, & A. Kırkan içinde, Sözden Yazıya Zazaca (s. 170-231). İstanbul: Peywend.
• Arakelova, V. (1999/2000). The Zaza People As a New Etno-Political Factor in the Region. İran and the Caucasus, Research Papers from the Caucasian Centre for Iranian Studies, 3(4), 397-408.
• Arslan, İ. (2018). Zaza Dilinde Lehçe Farklılıkları. Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, 4(7), 51-66.
• Arslan, Z. (2018). Zazaca ve Zaza Kimliğinin Algılanması ve Yansımaları Üzerine Bir Tartışma. Border Crossing, 8(1), 267-296.
• Babuş, F. (2006). Osmanlı’dan Günümüze Etnik-Sosyal Politikalar Çerçevesinde Göç ve İskan Siyaseti. İstanbul: Ozan.
• Bruinessen, V. (2005). Kürtlük, Türklük, Alevilik: Etnik ve Dinsel Kimlik Mücadeleleri. (H. Yurdakul, Çev.) İstanbul: İletişim.
• Çağlayan, E. (2016). Zazalar Tarih Kültür ve Kimlik. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Feroz, A. (1993). Making of Modern Turkey. London & New York: Routledge.
• Fossum, L. O. (1919). A Practical Kurdish Grammar. Minneapolis: The Inter-Synodical Ev. Lutheran Orıent-Mission Society.
• Gündüz, D. (2020). Avesta Dili ile Kırmancca (Zazaca)'nın Karşılaştırılması: Etimolojik Bir İnceleme. İstanbul: Vate.
• Güntaş-Aldatmaz, N. (2021). Tehlike Altında Bir Dil Kirmancca/Zazaca. İstanbul: Vate.
• Izady, M. R. (1992). The Kurds: A Concise Handbook. New York: Taylor & Francis.
• Jongerden, J. (2007). The Settlement Issue in Turkey and the Kurds: An Analysis of Spatial Policies, Modernity, and War. Boston: Brill.
• Kaya, A. (2012). Tarihte Zazalar ve Zazaca. II. Uluslararası Zaza Tarihi ve Kültürü Sempozyumu (s. 86-104). Bingöl: Bingöl Üniversitesi.
• Kaya, M. S. (2014). Zaza Kürtleri. İstanbul: Rupel.
• Kaya, M. S. (2018). The Zaza Kurds of Turkey:A Middle Estern Minority in a Globalised Society. London: I. B. Touris.
• Kaymak, W. (2014). Zaza Halk Tarihinin Büyük Hatları. İstanbul: Arya.
• Keser, İ. (2011). Göç ve Zor: Diyarbakır Örneğinde Göç ve Zorunlu Göç. Ankara: Ütopya.
• Keskin, M. (2011). Zazaca Üzerine Notlar, Herkesin Bildiği Sır: Dersim. (Ş. Aslan, Dü.) İstanbul: İletişim.
• Keskin, M. (2015). Zaza Dili. Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, 1(1), 93-114.
• Kırkan, A. (2019). Zazaca Klasik Edebiyat. N. Beltekin & A. Kırkhan içinde, Sözden Yazıya Zazaca, İstanbul: Peywend.
• Lezgin, R. (2011), “Modern Kırmancca (Zazaca) Edebiyatı”, http://www.zazaki.net/haber/ modern-kirmancca-zazaca-edebiyati-851.htm
• Malmîsanij (1996). Kird, Kirmanc, Dimilî veya Zaza Kürtleri. İstanbul: Deng.
• Malmisanıj (2015). Kurmancca ile Karşılaştırmalı Kırmancca (Zazaca) Dilbilgisi. İstanbul: Vate.
• Molyneux-Seel L. (1914). A Journey in Dersim. The Geographical Journal, no. 44 (1): 49-68.
• Paul, L. (2009). Zazaki.G. Windfuhr içinde, TheIranianLanguages. London/New York: Routledge, s.545-586.
• Rençber, F. (2013). Din-Kimlik Tartışmaları Ekseninde Zazaca Konuşan Alevilerin Etnik Kimliği Üzerine Bir Değerlendirme. The Journal of Academic Social Science Studies, 6 (6), 945-955.
• Sürmeli, H. (2015). Anadilinde Eğitim Hakkı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Sykes, M. (1904).Dar-ul İslâm A Record of A joumey Through Ten of The AsiaticProvinces of Turkey. Londra: Bickers&Son.
• Taylor, J. G. (1865).Travels in Kürdistan, with Notices of the Sources of the Eastem and Western Tigris and Ancient Ruins in TheirNeighbourhood, Journal of the Royal Geographical Society of London, 35, s. 21-58.
• Todd, T. L. (1985). A Grammar of Dimili [AlsoKnoujn as Zaza] (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Michigan: The University of Michigan Near Eastern Studies: Languages and Literatures.
• Yetişen, H. (2011) “Malmîsanij İle Güncel Bir Röportaj”, http://www.zazaki.net/haber/malmsanij-ile-guncel-bir-roportaj-742.htm
• Yıldız P. (2020). Kirmancca (Zazaca) Hikâyeciliği. S. Vali içinde,Yazınsal Varoluştan Akademik Literatüre Kirmancca. İstanbul: Vate.
• Werner, E. (2012). Considerations About The Religions of The Zaza People (Tarihte Zazalar ve Zazaca), II. Uluslararası Zaza Tarihi ve Kültürü Sempozyumu. Bingöl: Bingöl Üniversitesi, s. 17-37.
• Zilan, B. (2020).Vate Çalışma Grubu ve Kırmanccayı (Zazacayı) Standartlaştırma Çalışmaları. S. Vali içinde,Yazınsal Varoluştan Akademik Literatüre Kirmancca.İstanbul: Vate.