Suriye Kürtleri ve Ulus-Devlet Vatandaşlığı: Dâhil Etme ve Dışlama Mekanizmaları

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 8, 285 - 306, 25.12.2021

Ayşe Yıldırım

https://doi.org/10.35235/uicd.1008937

Öz

Günümüz dünyasının başat örgütlenme biçimi olan ulus-devletlerin önemli bir bölümü, her ne kadar homojen bir kimlik ve kültür iddiasında bulunsalar da, çok-etnili bir yapıya sahiptirler. Çok-etnili yapı kuşkusuz her bir ulus-devletin, hangi kimliklerin dahil edilip hangilerinin dışarıda bırakılacağını belirleyen vatandaşlık çerçevesini belirlemesini gerekli kılmıştır. Bu çalışma söz konusu ulus-devletlerden biri olan ve 20. yy.’ın başlarında Fransa’nın himayesinde inşa edilen Suriye devletinin Kürt nüfusuna ilişkin vatandaşlık politikalarını konu edinmektedir. Bu konu izleğinde araştırmanın amacı, Osmanlı ve öncesi dönemlerde yerel olarak tanımlanan Kürt kimliğinin, Suriye ulus-devletinin kurulmasıyla birlikte nasıl “kimliksiz”leştirildiğine dair bir resim çizebilmek ve Suriye Kürtleri örneğinde ulus-devlet vatandaşlığının çelişkilerini ortaya koyabilmektir. Araştırmanın verileri konuyla ilgili literatürün yanı sıra saha çalışmasına dayanmaktadır. Saha çalışması 2010-2011 yılları arasında gerçekleştirilmiş, veriler derinlemesine görüşmeler, katılımlı gözlem, yaşam hikayeleri gibi etnografik tekniklere başvurularak elde edilmiştir. Çalışmada Kürtlerin dört (Türkiye, Irak, İran ve Suriye) ulus devlet sınırları içerisinde kalmasına karşın, kimlik mücadelesinin süreğenlik arz etmesi ve her bir devletteki olayların Suriye Kürtlerini de etkilemesinin, Suriye devletinin Kürtlere yönelik vatandaşlık politikalarını etkilediği ileri sürülmektedir.
Sonuç olarak Suriye devletinin Kürt nüfusa ilişkin Arap Kemeri, Kürtçe’nin kullanılmasının yasaklanması gibi asimilasyonist politikalarına karşın vatandaşlık söz konusu olduğunda dışlayıcı bir tavrı olduğu görülmüştür. Ancak bu dışlayıcı tavrın da ikircimli olduğunu belirtmek gerekir.

Anahtar Kelimeler

Suriye, vatandaşlık, Kürtler, statü, kimlik

Syrian Kurds and Nation-State Citizenship: Inclusion and Exclusion Mechanisms

Öz

An important part of nation-states as the significant (dominant) organizational form of today's world, have a multi-ethnic structure, although they claim a homogeneous identity and culture. The multi-ethnic structure undoubtedly required each nation-state to define the framework of citizenship that determines the identities to be included and excluded. This study discusses the citizenship policies regarding the Kurdish population of the Syrian state, which was built under the auspices of France at the beginning of the 20th century,. The purpose of this research is to draw a picture of how the Kurdish identity, which was defined locally in the Ottoman and pre-Ottoman periods, was "de-identified" with the establishment of the Syrian nation-state, and to reveal the contradictions of nation-state citizenship in the example of Syrian Kurds. The research data was obtained from the field study as well as the literature on the subject. The field study was carried out between 2010-2011, and the data was obtained by applying ethnographic techniques such as in-depth interviews, participatory observation, life stories. In the study, it is argued that although the Kurds remain within the borders of four nation states (Turkey, Iraq, Iran and Syria), the continuation of the identity struggle and the fact that the events in each state affect the Syrian Kurds, also affect the citizenship policies of the Syrian state towards the Kurds.
As a result, it has been seen that the Syrian state has an exclusionary attitude when it comes to citizenship, despite inclusionary assimilationist policies regarding the Kurdish population, such as the Arab Belt and the prohibition of the use of the Kurdish language. However, it should be noted that this exclusionary attitude is also irresolute.

Anahtar Kelimeler

Syria, citizenship, Kurds, status, identity

Kaynakça

• Referans1 Ağaoğulları, M. A. (1994). Kent Devletinden İmparatorluğa. Ankara: İmge.
• Referans2 Alinia, M. (2007). Diaspora Mekânları-Kürt Kimlikleri Öteki Olma Deneyimleri ve Aidiyet Politikaları. Fahriye Adsay (Çev.). İstanbul: Avesta.
• Referans3 Altuğ, S. (2008). Suriye Arap Milliyetçiliğinde Vatan ve Suriyelilik (1919-1939). İ.Ü Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 39, 71-94.
• Referans4 Brubaker, R. (2009). Fransa Ve Almanya’da Vatandaşlık ve Ulus. Vahide Pekel (Çev.). Ankara: Dost.
• Referans5 Brubaker, R. (2008). “”Fransa ve Almanya’da Göç, Vatandaşlık ve Ulus-Devlet: Karşılaştırmalı Tarihsel Bir Analiz”. Ayşe Kadıoğlu (Ed.). Vatandaşlığın Dönüşümü içinde. (s. 55-91) İstanbul: Metis.
• Referans6 Dieckhoff, A. (2007). “İsrail’de Ulus: Demokrasi ile Etnisite Arasında.” Haldun Gülalp (Ed.). Vatandaşlık ve Etnik Çatışma içinde (s. 112-130). İstanbul: Metis
• Referans7 Falk, R. (2005). Yırtıcı Küreselleşme Bir Eleştiri. İstanbul: Küre.
• Referans8 Kadıoğlu, A. (2008). “Vatandaşlık: Kavramın Farklı Anlamları.” Ayşe Kadıoğlu (Ed.). Vatandaşlığın Dönüşümü içinde (s. 21-30). İstanbul: Metis.
• Referans9 Kartal, F. (2010). “Yurttaşlık Tartışmaları: Yeni Yaklaşımlar” . TODAİ
• Referans10 Kottak, C. P. (2002). Antropoloji –İnsan Çeşitliliğine Bir Bakış- Ankara: Ütopya.
• Referans11 Malmisanij, M. (2006), The Past and Present of Book Publishing in Kurdish Language in Syria. This research had been commissioned by the Next Page Foundation.
• Referans12 Montgomery, H. (2007). Suriye Kürtleri-İnkâr Edilen Halk. İstanbul: Avesta.
• Referans13 Nazdar, M. (1993). “The Kurds in Syria. Gerard Chailand” (Ed.). in A People Without a Country: the Kurds and the Kurdistan (194-202). London: Zed.
• Referans14 Sarıbay, A. Y. (2000). Global Bir Bakışla Politik Sosyoloji. İstanbul: Alfa
• Referans15 Şen, S. (2004). Ortadoğu’da İdeolojik Bunalım-Suriye Baas Partisi ve İdeolojisi. İstanbul: Birey.
• Referans16 Turner, B. (2008). “Bir Vatandaşlık Kuramının Ana Hatları.” Ayşe Kadıoğlu (Ed.). Vatandaşlığın Dönüşümü içinde (s. 107-139). İstanbul: Metis.
• Referans17 Üstel, F. (1999). Yurttaşlık ve Demokrasi. Ankara: Dost.
• Referans18 Yeğen, M. (2012). Müstakbel Türk’ten Sözde Vatandaşa-Cumhuriyet ve Kürtler. İstanbul: İletişim.
• Referans19 Yıldız, K. (2005). The Kurds in Syria-The Forgotten People. London: Pluto.