Bulgaristan Türkleri’nin Duayeni Osman Kılıç ve En Önemli Eseri

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 12, 216 - 228, 31.12.2023

Zeynep Zafer

https://doi.org/10.35235/uicd.1403614

Öz

Osman Kılıç’ın (1920-2021) Kader Kurbanı adlı eseri (1989), Bulgaristan Türklerinin ilk hatıratı değildir ancak o güne kadar kaleme alınmış en kapsamlısıdır. Kitap, bilinen klasik hatıra türünden farklıdır. Osman Kılıç’ın eseri, kendi yaşadıklarını ortaya koymakla sınırlı değildir. Bulgaristan’da yaşayan Türklerin yaklaşıl 100 yıllık tarihini, kültürünü, yaşayış tarzını ve azınlık olarak varlığını sürdürdüğü ülkede uğratıldığı ayrımcılık ve baskılarını dile getirmektedir. Yazar, ailesinin acıklı öyküsünün temelinde Türk toplumunun dramatik geçmişini geniş biçimde ele almaktadır. Kendi yaşam hikâyesini, totaliter rejimi ortamında hayatta kalma mücadelesi veren Türk aydın ve önderlerinin hikâyesinin yansıması olarak sunmaktadır. Anlatının merkezinde güçlükle de olsa gelenek göreneklerini, dinini, dilini muhafaza etmeye çalışan Türk toplumunun dramatik geçmişi yerleştirilmiştir. Şumnu ve çevresinde yaşayan Türklerin gelenek ve göreneklerini bu kadar ayrıntılı ve güzel üslupla anlatan başka bir kitap yoktur. Yazar, Türklerin eğitim kurumlarının sorunlarını ele alırken Bulgaristan’ın bu azınlığa karşı yürüttüğü resmi eğitim politikasına da bir öğretmen ve hoca olarak geniş yer vermektedir. Rus Ordusunun yardımıyla Bulgaristan’da 9 Eylül 1944’te gerçekleşen askeri darbe üzerinde özellikle durmaktadır. Türklerin hayatını darbe öncesi ve darbe sonrası şeklinde ikiye ayırarak kıyaslama yapmamızı sağlamaktadır. Komünist Bulgaristan’da halka yapılan baskılar, yazarın üzerinde durduğu çok önemli bir konudur. Birçok Bulgar ve Türkün olduğu gibi kendisinin de mağdur olduğu totaliter sisteminin hukuksuzluğuna, baskılarına geniş yer vermektedir. Osman Kılıç, hapishane şartlarını da anlatmış, ancak en geniş yer Belene Çalışma Kampına ayırmıştır. 100 üzerinde sayfa kapsayan kampla ilgili hatıra ve yorumları, bu konuda Bulgaristan’da da dahil olmak üzere o güne kadar yayınlanmış ilk ayrıntılı kaynak niteliğindedir. Kitap 2020’de Bulgaristan’da basılmış ve büyük ilgi görmüştür. Makalede Osman Kılıç’ın Kader Kurbanı’nda ortaya koyduğu Bulgaristan Türkleriyle ilgili bazı tarihi gerçekler, belgeler ve başka kaynaklar temelinde ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osman Kılıç, Hatırat, Bulgaristan, Türkler, Nüvvab, Eğitim, Mahkûm.

The Doyen of Bulgarian Turks Osman Kılıç and His Most Important Work

Öz

Osman Kılıç’s (1920-2021) The Victim of Destiny (1989) is not the first memoir of Bulgarian Turks, but it is the most comprehensive one ever written. The book is different from the classical memoir genre. Osman Kılıç’s work is not limited to revealing his own experiences. It expresses the nearly 100 years of history, culture, way of life and the discrimination and oppression of the Turks living in Bulgaria, where they continue to exist as a minority. On the basis of his family’s tragic story, the author broadly discusses the dramatic past of the Turkish community. He presents his own life story as a reflection of the story of Turkish intellectuals and leaders who struggled to survive under the totalitarian regime. At the center of the narrative is the dramatic past of the Turkish community, which tries to preserve its traditions, customs, religion and language, albeit with difficulty. There is no other book that describes the traditions and customs of the Turks living in and around Shumen in such a detailed and beautiful style. While dealing with the problems of the educational institutions of the Turks, the author, as a teacher and instructor, gives extensive coverage to the official education policy of Bulgaria against this minority. He especially focuses on the military coup that took place in Bulgaria on September 9, 1944 with the help of the Russian Army. He divides the life of the Turks into two parts as before and after the coup and enables us to make comparisons. The oppression of the people in communist Bulgaria is a very important issue that the author emphasizes. He gives a wide coverage to the lawlessness and oppression of the totalitarian system in which he, like many Bulgarians and Turks, was victimized. Osman Kılıç also describes the prison conditions, but he devotes the most to the Belene Labor Camp. Covering over 100 pages, his recollections and comments on the camp are the first detailed source on this subject ever published, including in Bulgaria. The book was published in Bulgaria in 2020 and attracted great attention. This article discusses some of the historical facts about the Bulgarian Turks that Osman Kılıç reveals in The Victim of Destiny on the basis of documents and other sources.

Anahtar Kelimeler

Osman Kılıç, Memoir, Bulgaria, Turks, Nuvvab, Education, Prisoner

Kaynakça

• Cambazov, İ. (2005). Medreset’ün-Nüvvâb. Anılar-Belgeler. Sofya.
• Cambazov, İ. (2010). Osman Kılıç Mahkemesi’nin Perde Arkası. Anılar-Belgeler. Sofya.
• Davudoğlu, A. (2013). Ölüm daha Güzeldi. Hatıralarım, Şamil Yayınevi, İkinci Baskı, İstanbul.
• Deliorman, M. (1995). Razgrad Mezarlık Hadisesinde Çanlar Benim İçin Çaldı. İstanbul.
• Хаджъ, С. (2021). “Хасан Ерен – От Видин до върховете на тюркологията”. Balkanistic Forum, 3/2021 (253-255).
• Kemal, Y. (2008). Çocukluğum Gençliğim Siyâsî ve Edebî Hatıralarım. İstanbul.
• Kılıç, O. (2017). Kader Kurbanı. Cümle Yayıncılık. Ankara.
• Kılıç, O. (2013). 46 Yıl Sonra Bulgaristan’da. Kutsal Topraklarda Bir Ay, İstanbul.
• Kılıç, O., Yılmaz, H. Y. (2016). “Bulgaristan’da Şumnu Şehrinde “Medresetün Nüvvab”. 1922-1948”, s. 511-544. In: Balkanlarda İslâm, TİKA.
• Şimşir, B. (2009). Bulgaristan Türkleri (1878-2008), Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Стоянов, В. (1998). Турското население в България между полюсите на етническата политика, Лик, София.
• Вълков, С. (2010). Отворено писмо на Стефан Вълков до Ахмед Доган, 26 януари 2010, https://www.svobodata.com/page.php?pid=2390&rid=35&archive=1 (08.11.2023)
• Зафер, З. (2020). В България след 55 години (За мемоарите на Осман Кълъч “Жертва на съдбата”), Електронно списание LiterNet, 25.12.2020, № 12 (253); https://liternet.bg/publish29/zeinep-zafer/osman-kylych.htm#6a
• Зафер, З. (2020). “За Осман Кълъч и мемоарите му”, - In: Осман Кълъч, Жертва на Съдбата, Издателство “Каралица Маб”, София.
• Osman Kılıç ile röportaj, 12. 06. 2020, Ankara. Zeynep Zafer’in özel arşivi.