Sınır Sosyolojisinin Temel Kavramları

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 13, 165 - 191, 30.06.2024

Kerem Özbey

https://doi.org/10.35235/uicd.1488661

Öz

Bu çalışma, sınır kavramını sosyolojinin temel bir inceleme konusu olarak anlamayı amaçlamaktadır. Sınır sosyolojisinin temel kavramlarını anlamayı amaçlayan bu çalışmada, sınır kavramı ve bu kavramın yerine akademik literatürde, bürokraside, siyasette, medyada, gündelik dilde kullanılan diğer kavramlar analiz edilmiştir. Sınırların ne tür anlamları içerdiği, hangi kavramlarla ifade edildiği, sınırla ilişkili kavramların sosyolojik olarak nasıl tanımlandığı bu çalışmanın temel sorunsalını oluşturmaktadır. Bu sorunsal çerçevesinde, kavramların tanımlanma biçimleri, tarihsel açıdan hangi anlamlara karşılık geldikleri ve kavramları açıklamayı sağlayan örneklere yer verilmiştir. Sınır sosyolojisinin temel kavramlarının incelendiği çalışmada sınırlarla ilgili terminolojide yer alan birbiriyle ilişkili kavramlar incelenmiştir. Bu çerçevede sınırların hudut, duvar, serhat, uç, hat, eşik, kenar, çit, çizgi, çeper, çerçeve, kıyı, kapı, köşe, köprü, coğrafya, mekân, toprak, vatan, devlet, ulus, ülke, egemenlik, sembol, ideoloji, kutsal, beden, düzensiz göç, kaçakçılık ve terörizm gibi kavramlarla kullanıldıkları görülmüştür. Sınırların kartografya, limoloji ve hudutnâme gibi farklı disiplinler aracılığıyla incelendiği anlaşılmıştır. Sınır toplumu, sınır kültürü, sınır kimliği, sınır duygusu, sınır bölgesi, sınır geçişi, sınır ötesi, sınır politikası, sınır güvenliği, sınır duvarları ve sınır dışı kavramları sınırlarla doğrudan ilişkili kavramsallaştırmalardır. Ulus-devlet, milliyetçilik ve küreselleşme kavramlarının sınırlarla ve sınır sosyolojisiyle ilgili kavramsal tartışmaların merkezi öğeleri olduğu gözlenmiştir. Bu açıdan sınırlar, sınır sosyolojisi açısından farklı tanımlamaları ve anlam biçimlerini içeren özelliklere sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Sınır, Hudut, Sınır Bölgesi, Sınır Sosyolojisi, Temel Kavramlar

Basic Concepts of Border Sociology

Öz

This study aims to understand the concept of border as a fundamental subject of sociological enquiry. In this study, which aims to understand the basic concepts of border sociology, the concept of border and other concepts used instead of this concept in academic literature, bureaucracy, politics, media and everyday language are analysed. The main problematic of this study is what kind of meanings borders contain, with which concepts they are expressed, and how the concepts related to borders are defined sociologically. Within the framework of this problematic, the ways in which the concepts are defined, the meanings they correspond to historically and the examples that help to explain the concepts are included. In the study examining the basic concepts of border sociology, interrelated concepts in the terminology related to borders were analysed. In this framework, it was observed that borders were used in terms of concepts such as frontier, wall, border, line, threshold, edge, fence, line, periphery, frame, coast, gate, corner, bridge, geography, space, land, homeland, state, nation, country, sovereignty, symbol, ideology, sacred, body, irregular migration, smuggling and terrorism. It is understood that borders were analysed through different disciplines such as cartography, limology and hudutnâme. The concepts of border society, border culture, border identity, border emotion, border region, border crossing, cross-border, border policy, border security, border walls, and extraterritoriality are conceptualisations directly related to borders. It has been observed that the concepts of nation-state, nationalism and globalisation are the central elements of conceptual debates on borders and border sociology. In this respect, borders have characteristics that include different definitions and forms of meaning in terms of border sociology.

Anahtar Kelimeler

Border, Boundary, Border Region, Border Sociology, Basic Concepts

Kaynakça

• Akyüz, L. (2014). “Liminal alanlar olarak sınırlar: Türkiye-Gürcistan sınırında ekonomik yaşam ve etnik kimliklerin sınır deneyimleri”. Sınırlar ve Türkiye’de sınır çalışmaları. Toplum ve Bilim, (131), 84-104.
• Alver, K. (2007). Siteril hayatlar: Kentte mekansal ayrışma ve güvenlikli siteler. Ankara: Hece Yayınları.
• Anderson, B. (2014). Hayali cemaatler: Milliyetçiliğin kökenleri ve yayılması. (İ. Savaşır, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Anderson, J. ve O'Dowd, L. (1999). “Borders, border regions and territoriality: Contradictory meanings, changing significance”. Regional Studies, 33(7), 593-604.
• Arıboğan, D. Ü. (2019). Duvar: Tarih geri dönüyor. İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Ateş, S. (2020). Osmanlı-İran sınır bölgeleri (bir sınır yapmak, 1843-1914). (D. Kaya, Çev.). İstanbul: Küre Yayınları. Bartram, D. & Poros, M. V. & Monforte, P. (2017). Göç meselesinde temel kavramlar. (I. Ağabeyoğlu Tuncay, Çev.). Ankara: Hece Yayınları.
• Bauman, Z. (2014). Modernite, kapitalizm, sosyalizm. (F. D. Ergun, Çev.), İstanbul: Say Yayınları.
• Brown, W. (2011). Yükselen duvarlar zayıflayan egemenlik. (E. Ayhan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Callinicos, A. (2015). Toplum kuramı: Tarihsel bir bakış. Edt. Yasemin Tezgiden. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Calhoun, C. (2012). Milliyetçilik. (B. Sütçüoğlu, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Carr, E. H. (2012). Milliyetçilik ve sonrası. (O. Akınhay, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Diener, A. C. & Hagen, J. (2012). Borders. A very short ıntroduction. Oxfort and NewYork: Oxford University Press.
• Donnan, H. ve Wilson, T. W. (2002). Sınırlar: Kimlik, ulus ve devletin uçları. (Z. Yaş, Çev.). Ankara: Ütopya Yayınları.
• Durgun, S. (2011). Memalik-i şahane’den vatan’a. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Elden, S. (2020). “Sınırları olmayan teritorya”. ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar. (U. Özmakas, Çev.), 13(1), 127-134.
• Erözden, O. (2013). Ulus-devlet. İstanbul: On İki Levha Yayınları.
• Fichter, J. H. (2019). Sosyoloji nedir. (N. Çelebi, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Geçgin, E. (2019). “Sunuş”. Kenardakiler: Teoriden uygulamaya suç ve sapma üzerine sosyolojik araştırmalar. (E. Geçgin, Der.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Gellner, E. (2008). Uluslar ve ulusçuluk. (B. Ersanlı & G. Göksu Özdoğan, Çev.). İstanbul: Hil Yayınları.
• Genç, D. (2014). “Türkiye’nin yabancıların hareketliliğine ilişkin sınır politikası”. Sınır ve sınırdışı: Türkiye’de yabancılar, göç ve devlete disiplinler arası bakışlar. (D. Danış ve İ. Soysüren, Edt.). Ankara: Notabene Yayınları.
• Giddens, A. (2008). Ulus-devlet ve şiddet. (C. Atay, Çev..), İstanbul: Kalkedon Yayınları. Giddens, A. & Sutton, P. W. (2016). Sosyolojide temel kavramlar. (A. Esgin, Çev.). Ankara: Phoenix Yayınevi Yayınları.
• Green, S. (2014). “Sınır araştırmaları: Alanla ilgili bazı düşünceler”. Sınırlar ve Türkiye’de sınır çalışmaları. Toplum ve Bilim. (131), 32-43.
• Gülalp, H. (2007). “Giriş: Milliyete karşı vatandaşlık”. Vatandaşlık ve etnik çatışma: Ulus-dvletin sorgulanması. (H. Gülalp, Haz.). (E. Kılıç, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Gümüşçü, O. (2010). Siyasi coğrafya açısından sınırlar ve tarihi süreç içinde Türkiye’de sınır kavramı. Bilig. (52), 79-104.
• Habermas, J. (2008). Küreselleşme ve milli devletlerin akıbeti. (M. Beyaztaş, Çev.). İstanbul: Bakış Yayınları.
• Hardt M. & Negri, A. (2012). İmparatorluk. (A. Yılmaz Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Holloway, J. (2007). “Küresel sermaye ve ulus-devlet”. Küreselleşme çağında para ve sınıf mücadelesi. (W. Bonefeld & J. Holloway, Der.), (A. S. Mercan, Çev.), İstanbul: Otonom Yayınları.
• Ihlamur-Öner, S. G. (2018). “Yöntemsel milliyetçilik bağlamında insan hareketliliği ve uluslararası ilişkiler”. Uluslararası ilişkilerde göç: olgular, aktörler ve politikalar. (N. A. Şirin-Öner ve S. G. Ihlamur-Öner, Der.). İstanbul: Der Yayınları.
• İnalcık, H. (2020). Osmanlılar: Fütühat, imparatorluk, Avrupa ile ilişkiler. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kahya, Y. (2015). “Suç teorileri ışığında Türkiye’de kaçakçılık olgusu: Toplumsal nedenleri, boyutları ve algısı”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 15(3), 159-178.
• Karabağ, S. (2014). Mekânın siyasallaşması. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Kaya, A. (2013). Avrupa Birliği hakkında merak ettikleriniz: Avrupa Birliği’ne giriş. İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Kışlalı, A. T. (2007). Siyaset bilimi. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Kolossov, V. (2005). “Border studies: Changing perspectives and theoretical approaches”. Geopolitics. 10(4), 606-632.
• Köprülü, M. F. (2022). Osmanlı imparatorluğu’nun kuruluşu. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Kütükoğlu, M. S. (1998). “Hududnâme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Erişim Tarihi: 01.04.2024). (18), 303-304.
• Martinez, O. J. (2002). “The Dynamics of border interaction: New approaches to border analysis”. Global Boundaries. (1), 1-15.
• Mehmed Hurşid Paşa. (1997). Seyâhatnâme-i hudûd. (A. Eser, Haz.). İstanbul: Simurg Yayınları.
• Monmonier, M. (2016). “Kartografya”. Sosyal Bilimler Ansiklopedisi (Birinci Kitap A-K). (A. Kuper & J. Kuper, Edt.). (N. Yavan, Çev.). Ankara: Adres Yayınları. ss. 738-740.
• Nail, T. (2016). Theory of the border. New York: Oxford University Press.
• Prescott, V. & Triggs, G. D. (2008). International frontiers and boundaries: Law, politics and geography. Leiden: Martinus Nijhoff Publishers.
• Soysüren, İ. ve Danış, D. (2014). “Giriş”. Sınır ve sınır dışı: Türkiye’de yabancılar, göç ve devlete disiplinlerarası bakışlar. (D. Danış ve İ. Soysüren, Edt.). Ankara: Notabene Yayınları.
• Smith, A. D. (2010). Milli kimlik. (B. S. Şener Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şahin, K. (2009). Küreselleşme tartışmaları ışığında ulus-devlet. İstanbul: Yeniyüzyıl Yayınları.
• Turan, M. (2021). “Kültürel hafıza bağlamında Kıbrıs Türk Romanı”. 9. Türk Kültürü Kongresi Kıbrıs Bildirileri. Ankara: Atatürk Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük. (2024). “Sınır”. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 15.05.2024).
• Uluğtekin, N. ve Doğru, A. Ö. (2005). “Coğrafi bilgi sistemi ve harita: Kartoğrafya”. Ege Üniversitesi CBS Sempozyumu. 27-29 Nisan. s. 209-215, İzmir.
• Wallerstein, I. (2011). Dünya sistemleri analizi: Bir giriş. (E. Abadoğlu, ve N. Ersoy, Çev.). İstanbul: Bgst Yayınları.
• Wilson, T. (2014). “Sınırı tartışmak: Yuvarlak masa söyleşisi”. Sınırlar ve Türkiye’de Sınır Çalışmaları. Toplum ve Bilim, (131), 11-31.