IRAK’IN IŞİD İLE MÜCADELE STRATEJİLERİ: OMNIBALANCING TEORİSİ PERSPEKTİFİNDEN ANALİZİ

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 50 - 67, 25.03.2019

Mehmet Halil Mustafa Bektaş Ali Yasin Gündoğdu

Öz

Saddam Hüseyin rejiminin 2003’te ABD işgali ile
çöküşünden sonra, güç Sünni Araplardan Irak’ın nüfusunun çoğunluğunu oluşturan
Şii Araplara geçti. İşgal sonrası dönemde, iç politikada bir güç dengesi kurma
girişimleri başarısız oldu. İç savaşlara eşlik eden etnik ve mezhepsel
gerilimlerin artması, politik kutuplaşmayı aşırı derecede artırdı ve ülkenin iç
dengesinin zayıf yapısı Arap Baharı tarafından yeniden sarsıldı. Şii Arapların
diğer etnik ve mezhepsel gruplar üzerindeki baskısı ve ülkedeki otorite boşluğu
Irak'ta IŞİD gibi radikal terörist grupların büyümesine neden oldu. Ülke,
Haydar El-Abadi'nin 2014'te iktidara gelmesinden bu yana toparlanmak için
mücadele veriyor, ancak aynı zamanda IŞİD de gücünü ve coğrafi menzilini
arttırıyordu. Abadi hükümeti ile birlikte IŞİD’le yeni bir mücadele dönemine
girildi. Mevcut çalışma Irak hükümetinin IŞİD ile mücadelede
ittifak stratejilerini inceliyor. Bu stratejileri kapsamlı bir şekilde
değerlendirmek için, klasik güç dengesi teorisi ile karşılaştırıldığında farklı
bir perspektif sunan omnibalancing teorisi seçilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Omnibalancing teorisi, IŞİD, Irak, İran, ABD

Kaynakça

• Abbas, Hassan (2017), ‘‘The Myth and Reality of Iraq’s al-Hashd al-Shaabi (Popular Mobilization Forces): A Way Forward’’, https://library.fes.de/pdf-files/bueros/amman/13689.pdf (07.01.2019).
• Abbas, Ziya ve Şahin, Mehmet (2017), ‘‘İran’ın Ortadoğu’daki Eli: Kasım Süleymani’’, Ortadoğu Analiz, 9 (82): 10-13.
• Adıbelli, Barış (2012), ‘‘İran Dış Politikasında İdeolojik ve Jeopolitik Dönüşüm’’, Barış Adıbelli (Der.), Doğu-Batı Yol Ayrımında İran: İdeoloji, Devlet ve Dış Politika (İstanbul: Bilim + Gönül Yayınları): 108-227.
• Ağar, Abdullah (2015), IŞİD ve Irak (İstanbul: Remzi Kitabevi).
• Al Jazeera (2014a), http://www.aljazeera.com.tr/haber/tuzhurmatu-pesmergelerin-kontrolunde (10.01.2010).
• Al Jazeera (2014b), http://www.aljazeera.com.tr/haber/kerkuk-tamamen-pesmerge-kontrolunde (10.01.2010).
• Al Jazeera (2014c), http://www.aljazeera.com.tr/haber/abdden-ibadiye-destek (14.02.2019).
• Al Jazeera (2015), http://www.aljazeera.com.tr/haber/isidin-sonu-yaklasiyor (12.02.2019).
• Ali, Osman (2014), ‘‘IŞİD’le Savaşın Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimindeki Yansımaları’’, ORSAM Bölgesel Gelişmeler Değerlendirmesi, No. 10: 1-12.
• Arı, Tayyar (2014), Geçmişten Günümüze Orta Doğu: Siyaset, Savaş ve Diplomasi (Bursa: Dora Basım-Yayın Dağıtım).
• Arı, Tayyar (2017), Geçmişten Günümüze Ortadoğu: Irak, İran, ABD, Petrol, Filistin Sorunu ve Arap Baharı (Bursa: Alfa Akademi Basım Yayım Dağıtım).
• Ataş, R. Serdar (2014), ‘‘İran'ın Ortadoğu'daki kılıcı: Kâsım Süleymâni’’, http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/iranin-ortadogudaki-kilici-kasim-suleymani (12.02.2019).
• Bale, Jonathan (2015), ‘‘Irak'ın geleceğinde dönüm noktası: Tikrit savaşı’’, https://www.bbc.com/turkce/ozeldosyalar/2015/03/150324_tikrit_analiz (e.t. 12.02.2019).
• BBC (2015), https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/04/150421_irak_isid_ramadi (08.01.2019).
• BBC (2016a), https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-37674798 (09.01.2019).
• BBC (2016b), https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-37778936 (09.01.2019).
• BBC (2017), https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-41514522 (09.01.2019).
• Bergen, Christopher (2000), ‘‘Omnibalancing in Syria: Prospects For Foreign Policy’’, Naval Postgraduate School Master’s Thesis, https://calhoun.nps.edu/bitstream/handle/10945/9173/00Dec_Bergen.pdf?sequence=1&isAllowed=y (20.11.2017).
• Beswick, Danielle (2011), ‘‘The return of Omnibalancing? A multi-level analysis of strategies for securing agency in post-genocide Rwanda’’, paper presented at BISA Africa Working Group seminar African Agency: Implications for IR Theory, https://www.open.ac.uk/socialsciences/bisa-africa/files/africanagency-seminar4-beswick.pdf (20.11.2017).
• Bilici, Salih (2015), ‘‘Irak'taki iktidar kavgasının yeni merkezi Tuzhurmatu’’, https://www.timeturk.com/analiz-irak-taki-iktidar-kavgasinin-yeni-merkezi-tuzhurmatu/haber-92788 (10.01.2010).
• CNN Türk (2014), https://www.cnnturk.com/haber/turkiye/iran-iside-cihat-ilan-etti (09.01.2019).
• Dağ, Ahmet Emin (2009), Uluslararası İlişkiler ve Diplomasi Sözlüğü (İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları).
• David, Steven R. (1991), ‘‘Explaining Third World Alignment’’, World Politics, 43 (2): 233-256.
• Demir, Ömer ve Acar, Mustafa (2005), Sosyal Bilimler Sözlüğü (Ankara: Adres Yayınları).
• Drezner, Daniel W. (2017), ‘‘Trump, Russia and omnibalancing’’, https://www.washingtonpost.com/news/posteverything/wp/2017/06/15/trump-russia-and-omnibalancing/?noredirect=on&utm_term=.c9da5584b26f (19.12.2018).
• Duman, Bilgay (2015), ‘‘A New Controversial Actor In Post-ISIS Iraq: Al-Hashd Al-Shaabi (The Popular Mobilization Forces)’’, ORSAM, No. 198: 1-24.
• Duman, Bilgay (2017a), ‘‘Musul Operasyonu Ve Musul’un Geleceği: Fırsatlar Ve Riskler’’, ORSAM, No. 206: 1-24.
• Duman, Bilgay (2017b), ‘‘İran’ın Irak Politikası ve Temel Dinamikler’’, Ortadoğu Analiz, 9 (82): 58-61.
• Haaretz and Reuters (2018) , https://www.haaretz.com/middle-east-news/trump-i-told-saudi-king-he-wouldn-t-last-for-two-weeks-without-u-s-backing-1.6517717 (07.01.2019).
• Haber Türk (2015), https://www.haberturk.com/dunya/haber/1060494-irak-basbakani-haydar-el-ibadi-tikrit-sehrinin-kurtarildigini-ilan-etti# (08.01.2019).
• Harknett, Rzcbard J. ve A. VanDenBerg, Jeffrey (1997), ‘‘Alignment theory and interrelated threats: Jordan and the Persian Gulf Crisis’’, Security Studies 6, No. 3: 112-153.
• Jeffrey, James F. ve Eisenstadt, Michael (2016), ‘‘U.S. Military Engagement In The Broader Middle East’’, Policy Focus 143, https://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus143_JeffreyEisen-4.pdf (18.01.2019).
• Kalaycı, Rıdvan ve Gürler, Recep Tayyip (2014), ‘‘Irak 2014’’, Ortadoğu Yıllığı, http://content.lms.sabis.sakarya.edu.tr/Uploads/56701/28808/3._hafta_zorunlu_okuma-_%C4%B1rak-2014-r%C4%B1dvan-kalayc%C4%B1-recep-tayyip-g%C3%BCrler.pdf (e.t. 02.01.2019).
• Köni, Hasan (2007), Amerika’nın Uluslararası Politikası (İstanbul: Ekim Yayınları).
• Madi, Muhammed (2014), ‘‘Irak'ı birleştirmesi istenen adam: Haydar el Abadi’’, https://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/08/140811_abadi_profil (02.01.2019).
• Mepa News (2016), https://www.mepanews.com/kasim-suleymani-isid-iranla-savasmak-icin-kuruldu-2187h.htm (12.02.2019).
• Muir, Jim (2014), ‘‘Irak Maliki'yi geride bırakıp yoluna devam etmek istiyor’’, https://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/08/140812_irak_analiz (12.02.2019).
• Nonneman, Gerd, ‘‘Determinants And Patterns of Saudi Foreign Policy: ‘Omnibalancing’ And ‘Relative Autonomy’ in Multiple Environments’’, 315-351, https://www.academia.edu/4112908/_Determinants_and_patterns_of_Saudi_foreign_policy_omnibalancing_and_relative_autonomy_in_multiple_environments (20.11.2017).
• Nourzhanov, Kirill (2012), ‘‘Omnibalancing in Tajikistan’s Foreign Policy: Security-Driven Discourses of Alignment with Iran’’, Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 14 (3): 363–381.
• O'Reilly, Marc J. (1998), ’’Omanibalancing: Oman Confronts an Uncertain Future’’, Middle East Journal, 52 (1): 70-84.
• Pirinççi, Ferhat ve Orhan, Oytun ve Duman, Bilgay (2014), ‘‘ABD’nin IŞİD Stratejisi Ve Irak İle Suriye’ye Olası Yansımaları’’, ORSAM, No. 191: 1-20.
• Popular Mobilization Forces (Iraq), ALHASHDALSHAABI.COM, https://alhashdalshaabi.com/ (09.01.2019).
• Rawabet Center for Research and Strategic Studies (2016), ‘‘Popular Crowd Forces in Iraq ( Al-Hashd al-shaabi ) .. Origin and Future ‘survey’ ’’, https://rawabetcenter.com/en/?p=1037 (09.01.2019).
• Reinhold, Baron (2001), ‘‘Omnibalancing and The House of Saud’’, Naval Postgraduate School Master’s Thesis, https://apps.dtic.mil/dtic/tr/fulltext/u2/a392115.pdf (20.11.2017).
• Sabah (2017), https://www.sabah.com.tr/aktuel/2017/03/21/iranli-general-ile-iran-devrim-muhafizlarina-bagli-10-general-ile-2603-asker-oldu (12.02.2019).
• Salihi, Emin (2017), Irak: Devletin Çöküşü ve Çatışma Süreci (İstanbul: Kaknüs Yayınları).
• Samaha, Nour (2016), ‘‘Iraq’s ‘Good Sunni’’, https://foreignpolicy.com/2016/11/16/iraqs-good-sunni/ (09.01.2019).
• Semin, Ali (2014b), ‘‘Irak’ta Abadi Hükümetinin İç ve Dış Siyasetinin Geleceği’’, BİLGESAM Analiz, No.1166: 1-7.
• Semin, Ali (2014a), ‘‘Irak'ta Derinleşen IŞİD Krizi ve Türkmenler’’, BİLGESAM, http://www.bilgesam.org/incele/1750/-irak'ta-derinlesen-isid-krizi-ve-turkmenler/#.XC0h1VUzbIU (02.01.2019).
• Sönmez, Göktuğ (2017), ‘‘IKBY’nin Genişleme Stratejisi ve Kerkük’teki Bayrak Krizi’’, Orsam Bölgesel Gelişmeler Değerlendirmesi, No.63: 1-16.
• Sputnik News (2016), https://tr.sputniknews.com/ortadogu/201605261022996023-irak-felluce-sunni-milis/ (08.01.2019).
• Strakes, Jason E. (2011), “The ‘Omnibalancing’ Proposition and Baghdad’s Foreign Policy: Reinterpreting Contemporary Iraq-Iran- US Relations’’, Mediterranean Quarterly, 22 (3): 95-108.
• Şahin, Mehmet (2011), ‘‘Şii Jeopolitiği: İran İçin Fırsatlar ve Engeller’’, Türel Yılmaz ve Mehmet Şahin (Der.), Ortadoğu Siyasetinde İran (Ankara: Barış Kitap): 177-193.
• The White House (2018), Statement from President Donald J. Trump on Standing with Saudi Arabia, https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/statement-president-donald-j-trump-standing-saudi-arabia/ (07.01.2019).
• The World Factbook, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html (08.1.2019).
• TRT Haber (2015), https://www.trthaber.com/haber/dunya/ramadiyi-daisten-sunniler-kurtariyor-225010.html (08.01.2019).
• Werleman, CJ (2015), ‘‘Iraq: Re-opening Pandora’s box of horrors’’, Middle East Eye, https://www.middleeasteye.net/columns/iraq-re-opening-pandora-s-box-horrors-478020170 (05.01.2019) .
• Yılmaz, Sait (2011), Irak Dosyası (İstanbul: Kum Saati Yayın Dağıtım).