Tüketicilerin Sembolik Tüketim ve Yaşam Doyumu Davranışlarının Demografik Özellikler Açısından İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 2, 38 - 54, 02.12.2025

Neslihan Tekşan , Derya Öztürk

Öz

Bu araştırmada, bireylerin sembolik tüketim davranışı ve yaşam doyumu değerlendirmeleri demografik özellikler bağlamında incelenmiştir. Kolayda örneklem yöntemiyle Türkiye’de ikamet eden, 18 yaş ve üzeri 750 katılımcıdan çevrimiçi anket yoluyla elde edilen veriler, SPSS programı ile analiz edilmiştir. Demografik gruplar arasındaki farklılıkların anlamlı olup olmadığının anlaşılması için t-testi ve Anova analizleri gerçekleştirilmiş olup, demografik gruplar arasında sembolik tüketim ve yaşam doyumu bağlamında anlamlı farklıların varlığı tespit edilmiştir. Yaşam tarzı alt boyutunda demografik gruplar arasında anlamlı farklılık bulunamamıştır. Buna karşılık, benlik alt boyutunda yaş ve gelir seviyeleri arttıkça sembolik tüketim davranışlarında azalma gözlemlenmiştir. Yaşam doyumu ölçümleri, yaş, eğitim ve gelir düzeyi arttıkça bireylerin yaşamlarını daha olumlu değerlendirdiğini göstermektedir. Ayrıca cinsiyet değişkeni, araştırmadaki tüm boyutlarda anlamlı farklılıklar ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Sembolik Tüketim , Yaşam Doyumu , Demografik Karşılaştırma , T-testi , Anova testi

Etik Beyan

Yazarlar çalışma sırasında etik açıdan toplumu, kurumu veya kişileri rencide edici herhangi bir olay olmadığını, makalenin tüm etik kurallara uyduğunu beyan eder. İlgil çalışma için etik kurul onayı, Ordu Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu tarafından alınmıştır.

An Examination of Consumers’ Symbolic Consumption and Life Satisfaction in Terms of Demographic Characteristics

Öz

This study examines symbolic consumption behaviors and life satisfaction with respect to demographic characteristics. Data were collected through an online survey administered to 750 participants aged 18 and above residing in Turkey, using a convenience sampling method. Analyses were conducted in SPSS, employing independent samples t-tests and ANOVA to assess group differences. The findings revealed significant demographic differences in both symbolic consumption and life satisfaction. No significant variation was found in the lifestyle sub-dimension of symbolic consumption, whereas in the self-concept sub-dimension, symbolic consumption decreased with higher age and income levels. In terms of life satisfaction, individuals with higher age, education, and income levels reported more positive evaluations of their lives. Moreover, gender differences were significant across all variables included in the study.

Anahtar Kelimeler

Symbolic Consumption , Life Satisfaction , Demographic Comparison , T-test , Anova test

Etik Beyan

The authors declare that no situation occurred during the study that could ethically harm society, institutions, or individuals, and that the article fully complies with ethical standards. Ethics committee approval for the study was obtained from the Ethics Committee of Social and Human Sciences Research, of Ordu University.

Kaynakça

• Batı, U. (2018). Tüketici Davranışları- Tüketici Kültürü, Psikolojisi ve Sosyolojisi Üzerine Şeytanın Notları. Alfa Basım Yayım.
• Baudrillard, J. (2021). Tüketim toplumu (15. baskı, N. Tutal & F. Keskin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (1988). Sociology and Postmodernity. The Sociological Review, 36(4).
• Belk, R. W. (1988). Possessions and the Extended Self. Journal 0f Consumer Research, 15, s. 139-168. https://doi.org/10.1086/209154
• Blanchflower, D., & Oswald, A. (2004). Well-being over time in Britain and the USA. Journal of Public Economics, 88(7–8), s. 1359–1386. doi:10.1016/S0047-2727(02)00168-8
• Bradburn, N. M. (1992). The Structure of Psychological Well-Being. Aldine Publishing Company.
• Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.Gegez, E. A. (2021). Pazarlama araştırmaları (7. baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Dağlı, A., & Baysal, N. (2016). Yaşam Doyumu Ölçeğinin Türkçe'ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenilirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59), 1250–1262. https://doi.org/10.17755/esosder.263229
• Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95(3), 542–575.
• Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J., & Griffin, S. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), 71–75. https://doi.org/10.1207/s15327752jpa4901_13
• Diener, E., & Seligman, M. E. (2002). Very happy people. Psychological Science, 13(1), 81–84. https://doi.org/10.1111/1467-9280.00415
• Douglas, M., & Isherwood, B. (1999). Tüketimin antropolojisi (1. baskı, E. A. Aytekin, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Elliott, R. (1997). Existential consumption and irrational desire. European Journal of Marketing, 31(3/4), 285–296. https://doi.org/10.1108/03090569710162371
• Elliott, R. (2004). Making up people: Consumption as a symbolic vocabulary for the construction of identity. In M. K. Ekström & H. Brembeck (Eds.), Elusive consumption (pp. 113–129). Oxford: Berg Publishers.
• Ekinci, Y., Sirakaya-Turk, E., & Preciado, S. (2013). Symbolic consumption of tourism destination brands. Journal of Business Research, 66(6), 711–718. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2011.09.008
• Giddens, A. (2000). Capitalism and modern social theory: An analysis of the writings of Marx, Durkheim and Max Weber. Cambridge: Cambridge University Press
• Gürbüz, C., & Bozkurt, Ö. Ç. (2022a). Gösterişçi, deneyimsel ve sembolik tüketim ölçeklerinin Türkçeye uyarlanması. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 15(1), 193–218.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2009). Multivariate data analysis (7th ed.). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
• Hız, G. (2011). Gösterişçi tüketim eğilimi üzerine bir alan araştırması (Muğla örneği). Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 117–128.
• Hybron, D. M. (2005). On being happy or unhappy. Philosophy and Phenomenological Research, 71(2), 287–317. https://doi.org/10.1111/j.1933-1592.2005.tb00450.x
• İslamoğlu, A. H., & Alnıaçık, Ü. (2019). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (4. baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Joshanloo, M., & Jovanović, V. (2019). The relationship between gender and life satisfaction: Analysis across demographic groups and global regions. Archives of Women's Mental Health, 23(3), 331–338. https://doi.org/10.1007/s00737-019-00998-w
• Kadirov, D., & Varey, R. J. (2011). Symbolism in marketing systems. Journal of Macromarketing, 31(2), 160–171. https://doi.org/10.1177/0276146710393519
• Levy, S. J. (1959). Symbols for sales. Harvard Business Review, 37(4), 117–124.
• Lunt, P. K., & Livingstone, S. (1992). Mass consumption and personal identity: Everyday economic experience. Buckingham: Open University Press.
• Lyubomirsky, S., & King, L. (2005). The benefits of frequent positive affect: Does happiness lead to success? Psychological Bulletin, 131(6), 803–855. https://doi.org/10.1037/0033-2909.131.6.803
• Millan, E., & Wright, L. T. (2018). Gender effects on consumers’ symbolic and hedonic preferences and actual clothing consumption in the Czech Republic. International Journal of Consumer Studies, 42(5), 478–488. https://doi.org/10.1111/ijcs.12447
• Myers, D. G., & Diener, E. (1995). Who is happy? Psychological Science, 6(1), 10–19. https://www.jstor.org/stable/40062870
• Odabaşı, Y. (2019). Tüketim kültürü: Yetinen toplumdan tüketen topluma (6. baskı). İstanbul: Agora Kitaplığı
• Özkul, A. S., & Özkul, R. F. (2022). Yaşam doyumunu etkileyen değerler: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi/Journal of Economics and Management Research, 11(2), 1–12.
• Packard, V. (1959). The status seekers. David McKay.
• Shin, D. C., & Johnson, D. M. (1978). Avowed happiness as an overall assessment of the quality of life. Social Indicators Research, 5(1), 475-492.
• Shipman, A. (2004). Lauding the leisure class: Symbolic content and conspicuous consumption. Review of Social Economy, 62(3), 277–289. https://doi.org/10.1080/0034676042000253921
• Solomon, M. R. (1983). The role of products as social stimuli: A symbolic interactionism perspective. Journal of Consumer Research, 10, 319–329.
• Sumner, L. W. (1996). Welfare, happiness, and ethics. Oxford University Press.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Pearson Education, Inc.
• Tangsupwattana, W., & Liu, X. (2018). Effect of emotional experience on symbolic consumption in Generation Y consumers. Marketing Intelligence & Planning, 36(1), 514–527. https://doi.org/10.1108/MIP-11-2017-0316
• Tuzgöl Dost, M. (2007). Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumunun bazı değişkenlere göre incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(22), 132–143.
• Türkmen, İ., & Erten, Ş. (2020). Materyalizmin tüketim alışkanlıkları üzerine etkisi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3), 615–639. https://doi.org/10.11616/basbed.v20i56819.748166
• Veblen, T. B. (2015). Aylak sınıfın teorisi: Kurumların iktisadi incelemesi.Heretik Basın Yayın.
• Veenhoven, R. (1984). Conditions of happiness. D. Reidel Publishing Company. https://doi.org/10.1007/978-94-009-6432-7
• Veenhoven, R. (2012). Also known as ‘life-satisfaction’ and ‘subjective well-being’. In K. C. Land, A. C. Michalos, & J. Sirgy (Eds.), Handbook of social indicators and quality of life research (pp. 63–77). Springer Publishers. https://doi.org/10.1007/978-94-007-2421-1_3
• Wang, P., & Vanderweele, T. (2011). Empirical research on factors related to the subjective well-being of Chinese urban residents. Social Indicators Research, 101(3), 447–459. https://doi.org/10.1007/s11205-010-9663-y
• Wattanasuwan, K. (2005). The self and symbolic consumption. The Journal of American Academy of Business, 6(1), 179–184.