Appeal to Mount Ağrı, 'The Summit of Turkey' by The Two Climax Figures of Turkish Poetry, Ahmet Muhip Dıranas and Bahattin Karakoç

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 169 - 193, 30.10.2020

Nesrin Karaca

Öz

Both Ahmet Muhip Dıranas (1909-1980)- “one of the tree ‘Ahmets’ of our poetry” and an important figure of the Republican period- and Bahaettin Karakoç (1930-2018) -a significant poet of the late period- have poems dedicated to the mount Ağrı. While that of the former communicates the feelings of admiration, adoration, frustration, grief, joy, and longing emerging out of the encounter with the mount Ağrı with a total of 178 lines; that of the latter adopts a rather mystical tone throughout a total of 72 lines. Both poems are inspired by their subject matter, the mount Ağrı -also referred as “the roof of Turkey”- and in that, they both appear as paramount, impressive and lasting pieces of poetry.

Both poets adopt a point of view that directly observes the majestic mountain and articulates their wish to sublime, resemble and identify with it, while appreciating the Anatolian past and future with a pastoral sensibility.

Among the many pieces that dwell on the mount Ağrı, the two poems written 40 years apart stand out as exclusive literary works for the cultural profoundness they present in their effort to understand and praise mount Ağrı, by taking reference from the nature and society of the homeland. 

While Dıranas contrasts the supremacy, majesty and splendor of the mountain with his humanly incompetence, weakness, frailty, sinfulness and fearfulness, he sets a contradiction between the mountain and his own self and asserts this to the domain of humanity. Derived from geography, his poetry thus receives a humane meaning.

After watching it with admiration, Karakoç defines Ağrı as “a mysterious knot between the earth and the sky”; disclosing that the feelings it generates in his inner world are just as grand, glorious and magnificent as the mountain itself. This thrill and excitement are partly the result of the mystical nature of the poet himself, but they are equally the products of his sincere commitment to the cultural and faith communities to which he individually belongs. 

It can be claimed that blended with natural, geographical, historical, cultural and national patterns, the two poems convey beautifully the existentialist pain and ‘ache’ of humanity, through universal themes like feeling, thought, admiration and submission.

Anahtar Kelimeler

Mount Ağrı, Poetry, ‘Ağrı’, Ahmet Muhip Dıranas, Bahattin Karakoç, Analysis

Türk Şiirinin İki Zirvesi: Ahmet Muhip Dıranas ve Bahattin Karakoç’tan Türkiye'nin Zirvesi Ağrı Dağı'na Sesleniş

Öz

Cumhuriyet döneminin önemli isimlerinden, ‘… şiirimizin üç Ahmet’inden biri’ Ahmet Muhip Dıranas’ın (1909-1980) tamamı 178 mısralık; Ağrı dağı karşısında duymuş olduğu hayranlık, tapınma, yılgınlıkla beraber gam, neşe, hasret gibi duygu ve düşüncelerini anlatan uzun şiiri AĞRI ile yakın dönem önemli şairlerimizden Bahaettin Karakoç’un (1930-2018) 72 mısradan oluşan AĞRI DAĞI isimli mistik şiiri, konu ve tema edindikleri ‘Türkiye’nin çatısı’ olan Ağrı Dağı kadar heybetli, etkileyici ve uzun soluklu şiirlerdir. 

Her iki şairde de, pastoral bir duyarlılık içinde yüce dağı doğrudan doğruya gözleyen veya heybeti karşısında yücelmek, benzemek, özdeşleşerek dileklerini söyleyen ve geçmişten geleceğe Anadolu’yu değerlendiren bir bakış açısı sözkonusudur.

Nitekim kırk yıl arayla yazılmış her iki şiir; memleket tabiatına ve insanına bakarak kültürel derinlikle onu yücelten bir söyleyişin içinden, literatürde önemli yer tutan ‘Ağrı Dağı’ şiirleri külliyatında farklı özellikleriyle ayrıcalıklı bir yere sahiptirler. 

Dıranas, Ağrı’nın yüceliği, heybeti ve ihtişamı karşısında kendi aczini, içine düştüğü beşeri zaafları, günah, korku ve endişelerini ortaya koyarak, dağ ile benliği arasında oluşan tezadı dile getirirken bunu tüm insanlığa teşmil etmiş, şiirine coğrafyadan hareketle beşeri bir mana kazandırmıştır. 

Karakoç’un Ağrı’yı hayranlıkla seyredişin ardından, ‘Yerle gök arası bir sırlı düğüm’ olarak anlatmaya çalışırken; iç âleminde oluşan duygular, en az onun kadar büyük, yüce ve ihtişamlıdır. Bu şevk ve heyecan kısmen şairin mistik yapısından kaynaklanmakla beraber, mensubu olduğu kültürün ve inancın temel değerlerine içli bir sevgiyle bağlı olmasıyla izah edilebilir, mahiyettedir. 

Tabiat ve coğrafya kadar hayatı, tarihi ve kültürü yerli ve milli açılımların örüntüsünde işleyen duygu, düşünce, felsefe, hayranlık ve boyun eğiş gibi temaların eşliğinde, insanlık tarihinin varoluşsal sancısı ve ‘ağrı’sı, evrensel bir kuşatma ile bu şiirlerde en güzel ifadesini bulmuştur, diyebiliriz.

Anahtar Kelimeler

Ağrı Dağı, Şiir, ‘Ağrı’, Ahmet Muhip Dıranas, Bahattin Karakoç, İnceleme

Kaynakça

• Alparslan, İ. (1996). Şiirimizde Ağrı. İstanbul: Meb Basımevi.
• Araz, R. (2005). Şiir incelemesi. In Bahattin Karakoç’un Ağrı Dağı şiiri üzerine “Kuş ona derim ki Ağrı’da uça (p. 193-215). Alp Yayınları.
• Bayat, F. (2006). Türk mitolojisinde dağ kültü. Folklor/Edebiyat, 12(46), 47-60.
• Belli, O. (2009). Türk kültüründe Ağrı Dağı. In 28-29 haziran 2008/Iğdır bildiriler. AKTDYKAtatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Belli, O. (2010). Tarih boyunca Ağrı Dağı-Mount Ağrı throught history. In I. Uluslararası Ağrı Dağı ve Nuh’un gemisi sempozyumu (p. 6-23). Ağrı Valiliği Kültür Yayınları Nr. 9.
• Dıranas, A. M. (2000). S¸iirler. İstanbul: YKY Yayınları.
• Doğan, M. C. (2014). Cumhuriyet dönemi şiiri’nin üç Ahmet’i: “Ağaç” ile “Ağrı”nın “Eşik”i. Türk Dili, 106(746), 20-29.
• Durak, M. (2003). Türk şiirinde dağ imgesi-dağ bahanesinde Türk şiirinde kısa bir gezinti. Kitap-lık, 62.
• Eliade, M. (1994). Ebedi dönüş mitosu (Ü. Altuğ, Trans.). İstanbul: İmge Yayınları.
• Ercilasun, B. (2014). Ahmet Muhip Dıranas üzerinde bir inceleme. In Türk şiiri üzerine. Dergah Yayınları.
• Erol, K. (2009). Ağrı Dağı’nın sembolik bir değer olarak edebiyatımıza yansıması. In O. Belli (Ed.), II. International symposium of Mount Ararat and Nroah’s ark/ii. uluslararası Ağrı Dağı ve Nuh’un gemisi sempozyumu (p. 421-430). Ağrı Valiliği Kültür Yayınları Nr. 9.
• Gökşen, C. R. (2016). Dağ”ın türkülere mitik bir öge olarak yansıması. Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED](57), 1599-1618.
• Gökyay, O. (1975). Katip Çelebi. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Günyol, V. (1999). Çalakalem. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kabaklı, A. (1992). Şiir incelemeleri, ”Sihirli sonsuzluk”. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Kaplan, M. (1979). Ağrı şiirinin tahlili. Journal of Turkish Studies, 3(236).
• Kaplan, M. (2004). Ağrı şiiri. In Türk edebiyatı üzerine araştırmalar-2. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kefeli, E. (2006). Edebiyat coğrafyasında Akdeniz. İstanbul: 3F Yayınevi.
• Mutluay, R. (1994). Dıranas’ın şiir dünyası. İstanbul: Meb Basımevi.
• Narlı, M. (2014). Şiir ve mekan, Cumhuriyet dönemi (1920-1950) Türk şiirinde şiir-mekan ilişkisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Öcal, T. (2009). Türk edebiyatında Ağrı. In O. Belli (Ed.), Türk kültüründe Ağrı Dağı (p. 97-118).
• Payam, N. (2012). Bahattin Karakoc¸ ve Hazar. Bizim Külliye(51), 3-5.
• Postseyyah. (19.01.2020). Retrieved from http://www.postseyyah.com/agrinin-uc-yuzu-2/
• Yetiş, K. (2009). Memleketçi edebiyat çerçevesinde dağ ve Ağrı Dağı şiirleri. In O. Belli (Ed.), Türk kültüründe Ağrı Dağı (p. 235-242). Ankara.
• Yivli, O. (2005). Ahmet Muhip Dıranas’ın şiiri. Yüksek lisans tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.