The Transformation of Sufism and Literary Genres on the Axis of the “Popular”

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 35 - 56, 30.04.2021

Adem Bölükbaşı

https://doi.org/10.52613/ujhc.894898

Cited By: 1

Öz

Religion and Sufism in recent years in Turkey have become a focus of intense interest. In this context, the Mevlevism and Mevlevi culture, which has been popular in our country for a long time, has also received its share from this interest. In this study, the reflections of Mevlânâ and Mevlevism in popular books written in recent years will be discussed. The main research problem in this study is how these sufistic-mystical orientations that emerged in the field of literature in recent years gave birth to new literary genres. For this purpose, the reflections of Sufi discourse in popular books written in recent years (\textit{Aşk, Pinhan, Mevlâna Işığında Düşünce Yönetimi, Mevlana’nın CEO’su, Mevlâna ve Sûfî Gibi Düşünmek}) will be discussed in the example of Mevlana and Mevlevism. For this purpose, by selecting some best-seller popular books written in Turkey in recent years, transformation of perceptions on sufism on national and global scale will be examined. On the one hand, these texts emerge as texts that instrumentalize Sufism in the form of postmodern fiction by using different literary genres, on the other hand, they come to the fore as instruments that instrumentalize the spiritual education and evolution that Sufism aims as a holistic system within religion. While the first type of understanding creates a unique postmodern Sufi romance genre, the other leads to the birth of the Sufi self-help literary genre. In the article, the birth of these new literary genres is discussed in terms of the sociology of religion, not merely as an abstract literary development but as a reciprocal transformation peculiar to the "new age" in the relationship between religion, literature, and culture.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Popular Culture, Literary Genre, Folk Religiosity, Globalization, Postmodernism

Tasavvufun ve Edebî Türlerin “Popüler” Ekseninde Dönüşümü

Öz

Türkiye’de son yıllarda din ve özellikle onun özel bir yorumunu teşkil eden tasavvuf yoğun bir ilginin odağı hâline gelmiştir. Bu kapsamda ülkemizde öteden beri rağbet gören Mevlevîlik ve Mevlevî kültürü de bu ilgiden payını almıştır. Bu çalışmadaki temel araştırma sorunu, yazın alanında son yıllarda ortaya çıkan bu tasavvufî-mistik yönelimlerin nasıl yeni edebî türler doğurduğudur. Bu amaçla Mevlânâ ve Mevlevîlik örneğinde tasavvufî söylemin son yıllarda yazılan popüler kitaplardaki yansımaları ele alınacaktır. Türkiye’de yazılmış belli başlı çok-satan popüler kitaplar (\textit{Aşk, Pinhan, Mevlâna Işığında Düşünce Yönetimi, Mevlana’nın CEO’su, Mevlâna ve Sûfî Gibi Düşünmek}) seçilerek ilk olarak bu metinler üzerinden ulusal ve küresel ölçekte tasavvuf algısının popülerlik bağlamında geçirdiği dönüşümler incelenecektir. Bu kitaplar bir yandan postmodern kurmaca biçimi içerisinde farklı edebî türlerden yararlanarak tasavvufu araçsallaştıran metinler olarak ortaya çıkarken, diğer taraftan da tasavvufun din içerisinde bütüncül bir sistem olarak hedeflediği manevi terbiye ve tekamülü araçsallaştıran metinler olarak öne çıkmaktadır. Birinci türdeki anlayış kendine has postmodern tasavvûfî romans türünü oluştururken diğeri ise tasavvufî kişisel gelişim türünün doğmasına yol açmaktadır. Makalede bu yeni edebî türlerin doğuşu salt soyut bir edebî gelişme olarak değil din, edebiyat ve kültür ilişkisi içerisinde “yeni çağ”a özgü bir karşılıklı dönüşüm olarak din sosyolojisi açısından ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Popüler Kültür, Edebi Tür, Halk Dindarlığı, Küreselleşme, Postmodernizm

Kaynakça

• Baydar Çavdar, G. (2019). “Yerli Kişisel Gelişimde Eğilimler: Popüler Spiritüellik ve Maneviyat Kitaplarında Retorik”. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Beebee, T. O. (1994). Ideology of Genre. The Pennsylvania State University Press.
• Benjamin, W. (1970). “The Work of Art in the Age of Mechanical Reproduction”. in Illuminations (trans: Harry Zohn) London: Jonathan Cape Ltd. 1970.
• Bilgin, V. (2003). “Popüler Kültür ve Din: Dindarlığın Değişen Yüzü”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/1, 193-214.
• Bölükbaşı, A. (2011). Türkiye’de Bir Popüler Kültür Alanı olarak Tasavvuf: Mevlâna ve Mevlevîlik Örneği. Yüksek Lisan Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Bölükbaşı, A. (2016). “Postmodern Tanrı Misafiri: Popüler Tasavvufçuluk”. Moment Dergi. 3/1, 150-170.
• Butler, J. (2014). Cinsiyet Belası: Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Büker, S. ve Özsoy A. (2009). Gönülden Gönüle Mevlâna İmgesi: Mevlâna Üzerine Bir Alımlama Çalışması. Ankara: Ütopya Yayınları.
• Cengiz, K. ve Gürel, Ö. E. (2019). “Fakirlerin Allah’ı Zenginlerin Tanrısı: Orhan Pamuk Romanlarında Din ve Maneviyat Meselesi”. DTCF Dergisi 59.2, 940-988.
• Certeau, M. de (1984). The Practice of Everyday Life (trans.: Steven Rendall) University of California Press.
• Comaroff J. ve. Comaroff, J. L. (2001). “Millenial Capitalism: First Thoughts on a Second Coming”. Jean Comaroff ve John L. Comaroff (Ed.) Milennial Capitalism and the Culture of Neoliberalism, Durham: Duke University Press, 1-56.
• Cox, H. (2006). “Piyasa Tanrısı”. Ali Köse (Ed.), Laik Ama Kutsal içinde. İstanbul: Etkileşim Yayınları, 21-34.
• Cündioğlu, D. (2009). “New Age: Müzik ve Dans ve Dua”. Yeni Şafak Gazetesi, 31 Ağustos 2009.
• Çayır, K. (2008). Türkiye‘de İslamcılık ve İslâmî Edebiyat: Toplu Hidayet Söyleminden Yeni Bireysel Müslümanlıklara. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Davie, G. (2006). “Is Europe An Exceptional Case”. International Review of Mission 95, 247-258.
• Hüküm, M. (2010). “Elif Şafak’ın Aşk Romanında Postmodern Bir Unsur Olarak Tasavvuf”. Turkish Studies, No:5/2, 621-643.
• Jamal, A. (2008). Mevlâna ve Sufi Gibi Düşünmek, İstanbul: Pegasus Yayınları.
• Kaplan, Y. (2009). “Selefîlik, tasavvuf ve Protestanlaşma tehlikesi (3)”. Yeni Şafak Gazetesi, 24 Ağustos 2009.
• Köse, A. (2006). Milenyum Tarikatları: Batı’da Yeni Dinî Akımlar. İstanbul: Truva Yayınları.
• Lefevbre, H. (1998). Modern Dünyada Gündelik Hayat. Işın Gürbüz (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Long, C. H. (1987). “Popular Religion”. The Encyclopedia of Religion, (ed. Mircea Eliade), New York: Macmillan, V:11, 442-451.
• Mardin, Ş. (1992). Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mcavan, E. (2010). “The Postmodern Sacred”, Journal of Religion and Popular Culture, 22/1.
• Mellor, P. A. (2004). “Religion, Culture and Society in The Information Age”. Sociology of Religion 65/4, 357-371.
• Neal, L. S. (2006). Romancing God: Evangelical Women and Inspirational Fiction. North Carolina: The University of North Carolina Press.
• Noyan. S. (2016). Romanda Mistik Eğilimler. İstanbul: Hece Yayınları.
• Özay, M. (2006). Günümüz Sosyolojisinde Modernleşme Sekülerleşme Din İlişkileri. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Özbay, A. (2007). Mevlana’nın CEO’su. İstanbul: Akis Kitap.
• Özdengül, F. (2005). Rumi ve aşkın terapi. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Pamuk, O. (1990). Kara kitap. İstanbul: Can Yayınları.
• Possamai, A. (2003). “Alternative Spiritualities and the Cultural Logic of Late Capitalism”. Culture and Religion, 4/1, 31-45.
• Saygın, O. (2009). Mevlâna Işığında Düşünce Yönetimi. İstanbul: Empati Yayınları.
• Şafak, E. (2009). Aşk. K. Yiğit Us (Çev.). İstanbul: Doğan Kitap.
• Şafak, E. (2001). Pinhan. İstanbul: Metis Yayınları.
• Ural, T. (Tülin Kurtarıcı imzasıyla, 2000). “Modern, Milli ve Popüler Bir ‘Aşk Politikası’” (Burhan Cahit Morkaya'nın 1930 basımı “Aşk Politikası” adlı romanı üzerine değerlendirme yazısı), Virgül, Sayı 28 Mart 2000.
• Ural, T. (2001). The Representation of Gender, Love, Family and Sexuality in the Canonical and Non-Canonical Novels of the Early Republican Period. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Yavuz, H. (2001). Türk Müslümanlığı ve İslâm üzerine. İstanbul: Feza Gazetecilik.
• Yılmaz Gümüş, V. (2017). Self-Help literature in Turkey from the perspective of translation studies, U.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 10 (2), 93-116.