Studies in the Field of Archery in the Ottoman Period and Archery Terms

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 130 - 141, 25.10.2022

İlhan Uçar

https://doi.org/10.52613/ujhc.1166339

Öz

The history of arrow and bow goes back to epics. The bow and arrow, which was originally used for hunting, took its place in history as a war tool in later periods. Throughout history, Turks have shown themselves in archery, as in many other fields, and have turned this occupation into an art. Archery has a cultural and religious dimension along with its historical dimension. The Prophet Mohammed commanded in many of his hadiths about archery and laid the groundwork for archery's place in Islamic history. Archery, which we encountered as an entertainment element in childhood, became a hunting and war tool in later ages. In each culture, the bow and arrow were evaluated technically, and separate names were made for each part of the bow and arrow. In Turkish culture, these namings have found their counterparts and many Turkish terms have emerged. Works related to archery in the Ottoman period initially appear as translation works. In the following periods, Turkish works began to be written by Turkish writers. Both in translated works or copyrighted works, the authors did not remain indifferent to Turkish thus created many Turkish terms related to archery. This article, by giving information about archery, it is aimed to specify archery terms in the works written in the Ottoman period.

Anahtar Kelimeler

Archery, Archery Terms, Archery Works, Ottoman Archery, Turkish

Osmanlı Döneminde Okçuluk Alanında Yapılan Çalışmalar ve Okçuluk Terimleri

Öz

Ok ve yayın tarihi, destanlara kadar uzanmaktadır. Başlangıçta avlanmak için kullanılan ok ve yay daha sonraki dönemlerde bir savaş aleti olarak tarihteki yerini almıştır. Tarih boyunca Türkler birçok alanda olduğu gibi okçulukta da kendini göstermiş, bu uğraşı adeta bir sanat hâline getirmişlerdir. Okçuluğun tarihsel boyutuyla birlikte kültürel ve dinî boyutu da vardır. Hz. Peygamber okçulukla ilgili birçok hadis buyurmuş ve okçuluğun İslam tarihindeki yerine zemin hazırlamıştır. Çocukluk yıllarında bir eğlence unsuru olarak karşılaştığımız okçuluk, daha sonraki yaşlarda avlanma ve savaş aracı durumuna gelmiştir. Her kültürde ok ve yay teknik olarak değerlendirilmiş, ok ve yayın her parçası için ayrı adlandırılmalar yapılmıştır. Türk kültüründe de bu adlandırılmalar karşılık bulmuş ve birçok Türkçe terim ortaya çıkmıştır. Osmanlı döneminde okçulukla ilgili eserler, başlangıçta çeviri eserler olarak karşımıza çıkmaktadır. Sonraki dönemlerde Türk yazarlar tarafından Türkçe eserler kaleme alınmaya başlanmıştır. Gerek çeviri eserlerde olsun gerekse telif eserlerde olsun yazarlar, Türkçeye kayıtsız kalmamış, okçulukla ilgili birçok Türkçe terim ortaya çıkarmışlardır. Bu makalede okçuluk hakkında bilgi verilerek, Osmanlı döneminde yazılmış eserlerde sık kullanılan okçuluk terimlerinin belirtilmesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Okçuluk, Okçuluk Terimleri, Okçuluk Eserleri, Türkçe, Osmanlı Okçuluğu

Kaynakça

• Aksoy, H. (2002). Kavsname. TDV İslam Ansiklopedisi. C.25. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Akyıldız, S. (2021). Minhac-ı Rumat (Okçuluğun Yolları) Mehmed Emin Vahid Efendi (Giriş-İnceleme- Metin-Dizin). Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Atabeyoğlu, C. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyete Spor, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. C.6. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Azbay, E. (2019). XVII. yüzyıldan bir okçuluk kitabı: Haza Kitab-ı Kavsname ve okçuluk terimleri. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD) (30), 191-211.
• Bang, W., Arat, R. R. (1936). Oğuz Kağan Destanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Bir, A. vd. (2006). Türk Menzil okçuluğu, yay ve okları. Osmanlı Bilimi Araştırmaları. VIII(1) İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Bozkurt, N. (2007). Ok. TDV İslam Ansiklopedisi. C.33. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Delice, İ. (2003). Hulasa Okçuluk ve Atçılık (Hüseyin b. Ahmet el-Erzurumˆı). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Göksu, E. (2010). Ok ve yayın Türk devlet geleneği ve hakimiyet anlayışındaki yeri. Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, Yeni Türk Edebiyatının Kaynakları II. 5 (2) Spring 986-1011.
• Gürbüz, F. (2019). Mehmed Emin Vahid Paşa’nın Minhacü’r-Rumat Adlı Eseri (İnceleme-Metin), Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• İhsanoğlu, E. vd. (2004). Osmanlı Askerlik Literatürü Tarihi I-II (History of Military Art and Science Literature During the Ottoman Period), İstanbul: IRCICA.
• Ögel, B. (1981). Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ölçücü, H. Ç . (2014). Tuhfetü’l-Hasˆıb İnceleme-Metin-Dizin. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Çanakkale.
• Taş, İ. (2022). Umdetü’l-Mütenˆasilˆın (Mehmed bin Şeyh Mustafa). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu/Okçular Vakfı Yayınları.
• Turan, O. (1945). Eski Türklerde okun hukuki bir sembol olarak kullanılması. Belleten, IX (35), 305-318.
• Uçar, İ. (2013). Kavaidü’r-Remy, “Ok Atıcılığının Kuralları” (Abdullah el-Katip) İnceleme, Metin, Gramatikal Dizin. Ankara: Mucize Yayınları.
• Vural, H., Aksoy Y. M. (2010). Kavsnˆame (Kemankes¸ Mustafa Efendi). Tokat: Taşhan Kitap Yayınları.
• Yastı M. (2016). Umdetü’l-Mütenˆazilˆın / Okçuluğun İlkeleri. Konya: Palet Yayınları.
• Yavuz, K., Canatar M. (2010). Okçuluk Kitabı Telhˆıs-i Resˆailˆat-ı Rumˆat (Mustafa Kani Bey). İstanbul: Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Yurdaydın, H. G. (1963). Matrakçı Nasuh. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Yücel, Ü. (1999). Türk Okçuluğu, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.