İMÂMİYYE ŞÎASININ ÖNDE GELEN TEMSİLCİLERİNDEN ŞEYH MÜFÎD’İN TEFSİR YÖNÜ ÜZERİNE

Yıl 2022, , 109 - 126, 31.12.2022

Kaan Sarıgül , Harun Abacı

https://doi.org/10.56108/ujte.1210318

Cited By: 1

Öz

İmâmiyye Şîası’nın önde gelen şahsiyetlerinden Şeyh Müfîd’in tabakât eserlerinde Kur’an yorumlamalarında bulunduğu saptanmaktadır. Bununla beraber onun Kur’an yorumları günümüze müstakil eserler olarak gelmemiştir. Şeyh Müfîd hakkında çalışmalar mevcut olmakla birlikte tefsir yönüne değinildiği bir çalışma tarafımızca tespit edilememiştir. Önemli talebelerinden eş-Şerîf el-Murtazâ el-Fusûlü’l-Muhtâra’sında hocasının bazı Kur’an yorumlarına değinmiştir. Şeyh Müfîd’in tefsir yönünü incelemek söz konusu eser yoluyla mümkündür. Bu makalede söz konusu eser ve Şeyh Müfîd hakkında yapılmış çalışmalar doğrultusunda Şeyh Müfîd’in tefsir yönü ortaya konulacaktır. Bununla beraber Şeyh Müfîd sonrası dönemdeki Şiî tefsir kaynakları incelenerek kendisinden sonraki Şiî tefsirlerindeki yeri tespit edilmeye çalışılacaktır. Ayrıca el-Fusûlü’l-Muhtera eserindeki Şeyh Müfîd’e ait Kur’an yorumları Şiî ve Sünnî ekoldeki bazı tefsirlerden istifade edilerek değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Şîa, Şeyh Müfîd, İmâmet, Ebû Bekir, Ehl-i Beyt

Kaynakça

• Akdoğan, Mehmet Nur. “Hicret Yolculuğu Bağlamında İmâmiyye Şîa’sının Hz. ebû bekir Algısı”. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 13/1 (2021), 129-153.
• Akdoğan, Mehmet Nur. “Hicret Yolculuğu Bağlamında İmâmiyye Şîa’sının Hz. ebû bekir Algısı”. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 13/1 (2021), 129-153.
• Altun, Bekir. “Erken Dönemde İmâmiyye Kelâmını Sistematize Çabaları: Şeyh Müfid Örneği”. Şiilik Araştırmaları (e-Dergi) 4/1 (2022), 50-69.
• Atik, Sefa. “Ca’ferî Fıkhında Mut’a Nikâhı Konusuna ‘Usûlî’ Bir Bakış -Şeyh Müfîd’in Risâletü’l-Mut’a ve Hulâsatü’l-Îcaz İsimli Eserlerindeki Ger-çekler Üzerine-”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/5 (2016), 1-19.
• Atik, Sefa. Fıkıh ve Münazara -Teorik ve Pratik Zemin-. Ankara: Fecr Yayınları, 1. Basım, 2022.
• Atik, Sefa. Sünnîliğin İzinde Caferî Fıkıh Usulünde Akıl. İstanbul: Pınar Yayınla-rı, 1. Basım, 2017.
• Atik, Sefa. “Şeyh Müfîd’in Ebû Cafer en-Nesefî ile Münazarası -Abdestte Ayakları Mesh Etme Bağlamında-”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fa-kültesi Dergisi 5/9 (2018), 99-127.
• Bulut, Halil İbrahim. “Şeyh Müfîd ve İmâmiyye Ekolünde Gaybet İnancının Aklîleşmesi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (2005), 175-202.
• Bulut, Halil İbrahim. “Şii-Usuli Gelenekte Hz. Ali ve İmametinin Dayanakları: Şeyh Müfid Örneği”. Hazret-i Ali -Sempozyum Bildirileri, 75-115.
• Bulut, Halil İbrahim - Küllü, Cebrail. “Şeyh Müfîd’in Ebû Talib’in Dini Ko-numuna Dair Görüşleri”. e-Makâlât Mezhep Araştırmaları 14/2 (2021), 754-778.
• Çalışkan, İsmail. Siyasal Tefsirin Oluşum Süreci. Ankara: Ankara Okulu Yayın-ları, 2. Basım, 2012.
• Demir, Abdulalim. İmâmiyye Şîa’sı Hadis Kaynaklarına Göre Sahâbe Tasavvuru. Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Doktora Tezi, 2020.
• DEMİR, Habip. “Şiî Düşüncede Zâhirî-Ahbârî Zihniyetin Yansımaları”. Zâhirî ve Selefî Din Yorumu, 397-404. Ebu’l-Kâsım Furât b. İbrahim b. Furât el-Kûfî. Tefsîru Furât el-Kûfî. thk. Mu-hammed el-Kâzım. Tahran: Müessesetü’t-Tab’i ve’n-Neşr, 1. Basım, 1410.
• Fethullah, ed-Doktor Ahmed. Mu’cemu Elfâzi’l-Fıkhi’l-Ca’ferî, 1415.
• Gün, Faruk. “Mehdilik İnancı Üzerine Bir İnceleme” 4/1 (2017), 99-129.
• Habibov, Aslan. “İmâmiyye Şia’sının Tefsir Tarihi ve Günümüze Ulaşan En Eski Şiî Tefsirler”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (2008), 207-251.
• İlhan, Avni. “MÜFÎD, Şeyh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 502-503. İstanbul: TDV Yayınları, 2006. Kartoğlu, Habib. “Evâilü’l-Makâlât Adlı Eseri Bağlamında Şeyh Müfîd’in İmamet Anlayışı”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/31 (2015), 45-59.
• Kartoğlu, Habib - Erdinç, Ziya. “Şiî-Usûlî Düşünce Açısından Şeyh Müfîd ile Şerîf el-Murtazâ Mukayesesi”. e-Makâlât Mezhep Araştırmaları 10/1 (2017), 149-182.
• Necâşî, Ebü’l-Hüseyn (Ebü’l-Abbâs) Ahmed b. Alî b. Ahmed b. Abbâs en-. Ricâlü’n-Necâşî. Beyrut: Şirketü’l-A’lemî li’l-matbûât, 1. Basım, 1431.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd en-. Menârü’l-envâr. İstanbul: Dâr-ı Saadet, ts.
• Öz, Mustafa. “Usûliyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 42/214-215. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-. Mefâtîḥu’l-ġayb. Beyrut: Dâru ihyâ-i’t-turâsi’l-arabi, 3. Basım, 1420.
• Şerîf el-Murtazâ, Alemü’l-hüdâ Ebü’l-Kāsım Alî b. el-Hüseyn b. Mûsâ b. Mu-hammed el-Alevî eş-. el-Fusûlü’l-Muhtâra. thk. Nureddîn Ca’feriyân-Ya’kub el-Ca’ferî-Muhsin el-Ahmedî. Beyrut: Dâru’l-Müfîd, 2. Basım, 1414.
• Şeyh Müfîd, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. en-Nu‘mân el-Hârisî el-Ukberî. el-Mukniʿa. Kum: Müessesü’n-Neşri’l-İslâmî, 2. Basım, 1410.
• Şeyh Müfîd, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. en-Nu‘mân el-Hârisî el-Ukberî. en-Nüket fî mukaddimeti’l-usûl. thk. Muhammed Rızâ el-Hüseynî, 1414.
• Şeyh Müfîd, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. en-Nu‘mân el-Hârisî el-Ukberî. et-Tezkira fî usûli’l-fıkh. Beyrut: Dâru’l-Müfîd, 2. Basım, 1414.
• Taberî el-Bağdâdî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-. Câmiʿu’l-beyân fî tefsîri’l-Ḳurʾân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Müesse-setü’r-Risâle, 1. Basım, 1420.
• Tabersî, Ebû Alî Emînüddîn (Emînü’l-İslâm) el-Fazl b. el-Hasen b. el-Fazl et-. Mecmaʿu’l-Beyân fî tefsîri’l-Ḳurʾân. Beyrut: Daru’l-Ulûm, 1. Basım, 1426.
• Tâceddin Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Alî. Cemʿu’l-cevâmiʿ fî usûli’l-fıḳh. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1434.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn Abdillâh el-Herevî el-Horâsânî et-. Muḫtaṣarü’l-meʿânî. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 1. Basım, 1434.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. el-Hasen. et-Tibyân fî tefsîri’l-Ḳurʾân. thk. Ah-med Habîb Kasîr el-Âmilî. 10 Cilt. Matbaatu Mektebi’l-İ’lâm’i-İslâmî, 1. Basım, 1409.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. el-Hasen b. Alî et-. ’İddetü’l-Usûl. thk. Mu-hammed Rızâ el-Kummî, 1417. Uyar, Mazlum. “Akla Dayalı Şi’î Kelâmının Oluşmasında Mu’tezile’nin Rolü ve Şeyh Müfîd”. İslâmî Araştırmalar 13/1 (2000), 101-112.
• Üzüm, İlyas. “İsnâaşeriyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 23/147-149. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Yurdagür, Metin. “Ahbâriyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 1/490-491. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.