MEŞŞÂÎ BURHANDAN İŞRÂKÎ İRFANA SÜHREVERDÎ EL-MAKTÜL’ÜN MANTIK ANLAYIŞI

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 1, 58 - 73, 31.03.2017

Kamil Kömürcü

Öz

İşrâkiliğin kurucusu olarak kabul edilen Şihabüddin
Sühreverdî bir dönem Meşşâî öğretiyi esas almışken daha sonra kendi düşüncesini
geliştirmiştir. O, İşrâkîliği tesis ederken iki farklı düşünceyi birleştirmeye
çalışmıştır. Sühreverdî’nin sistemi belirli parçalardan müteşekkildir. Mantık,
onun düşüncesinin unsurlarından biridir. Bu açıdan onun mantık anlayışı oldukça
önemlidir. 

Sühreverdî mantık ve metot olarak Meşşâîlerin en
önemli dayanağı olan burhandan yola çıkarak, İşrâkiliğin en merkezî
kavramlarından biri olan irfana ulaşmıştır. Burhan, teoriyi esas almışken,
irfan, kimi zaman teellüh, hads, keşf şeklinde de adlandırılan mistik
kavramlara dayanır.  Sühreverdî tarafından daha çok teorik felsefenin
içinde değerlendirilen mantık, bir alet vasfındadır ve fazla ayrıntılı olmayan
bir takım kurallardan müteşekkildir.

Anahtar Kelimeler

Sühreverdî el-Maktül, İşrâkîlik, Meşşâiklik, irfan

Kaynakça

• 1. Alper, Ömer Mahir “VII/XIII. Yüzyılda İbn Sînâcı Gelenek: Tenkit ve Terkip Arasında” Uluslararası 13. Yüzyılda Felsefe Sempozyumu Bildirileri, Ankara 2014.
• 2. Aminrazavi, Mehdi, “How Ibn Sînian Is Suhrawardî’s Theory fo Knowledge?” Philsophy East and West, Vol. 53, Nu. 2, (Apr., 2003).
• 3. Bekiryazıcı, Eyüp, “İşrâk Felsefesinin Oluşumunda İbn Sînâ’nın Etkisi (Sühreverdî Örneği)”, Ekev Akademi Dergisi, Y. 12, s. 36 (Yaz 2008).
• 4. Bolay, M. Naci, Fârâbî ve İbni Sînâ’da Kavram Anlayışı, İstanbul 1990.
• 5. Cihan, A. Kamil, “Sühreverdî ve İşrâkîlik” (İslam Felsefesi: Tarih ve Problemler; içinde, Edit: M. Cüneyt Kaya), İstanbul 2013.
• 6. Cihan, Ahmet Kamil, “Şihâbuddin Sühreverdî’nin Eserleri” Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 11, Y. 2001.
• 7. Çubukçu, İ. Agâh, “Suhreverdi ve İşrâkiye Felsefesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Y. 1968, C. 16, S. 1.
• 8. Durusoy, Ali, “Gazzâlî’nin Bir İlim Olarak Metafiziğe Yönelttiği Eleştirilerin Eleştirisi” 900. Vefat Yılında Uluslararası Gazzâlî Sempozyumu (Sempozyum bildirileri) (7-9 Ekim 2011 İstanbul), İstanbul 2012.
• 9. Esîrüddin el-Ebherî, Keşfu’l-Hakâik fi-Tahriri’d-Dakâik, (Thk. ve Neşr. H. Sarıoğlu), İstanbul 1998.
• 10. Fârâbî, Kitâbu’l-Burhan, (çev. Ö. Türker, Ö. M. Alper), İstanbul 2008.
• 11. İbn Sînâ, II. Analitikler, (Kitabu’ş- Şifa: Burhan, çev. Ö. Türker), İstanbul 2006.
• 12. İbn Sînâ, Mantığa Giriş (Kitâbu’ş-Şifa: el-Medhal, çev. Ö. Türker), İstanbul 2006.
• 13. Kömürcü, Kamil, İşrâkî Düşüncede Mantığın Yeri, Ankara 2014.
• 14. Kutbuddîn eş-Şîrâzî, Şerhu Hikmeti’l-İşrâk, (Edit: A. Nûrânî, M. Muhakkık), Tahran 1383.
• 15. Kutluer, İlhan, “Sühreverdî, Maktül” DİA, C. XXXVIII, İstanbul 2010, s. 39.
• 16. Muhammed Âbid el-Câbirî, Arap-İslam Kültürünün Akıl Yapısı, (çev. B. Köroğlu, H. Hacak, E. Demirli), İstanbul 2001.
• 17. Nasr, S. Hüseyin, “Şihâbeddin Sühreverdî el-Maktül”, İslam Düşüncesi Tarihi I; içinde, (Haz. Mian M. Şerif, çev. M. Alper Tuğsuz), İstanbul 2014.
• 18. Necmeddin Ömer b. Ali el-Kâtibi el-Kazvînî, er-Risaletü’ş-Şemsiyye fî-Kavâidi’l-Mantıkıyye, İstanbul, h. 1301.
• 19. Street, Tony, “Mantık”, (İslam Felsefesine Giriş; içinde, Edit: P. Adamson, R. C. Taylor, çev. M. Cüneyt Kaya), İstanbul 2008.
• 20. Şemseddin Semerkandî, Kıstasu’l-Efkâr fî-Tahkîki’l-Esrâr, Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, No. 2565.
• 21. Şemsüddün eş-Şehrezûri, Şerhu Hikmeti’l-İşrâk, (Tashih ve tahkik: Hüseyin Ziyâî Torbâtî), Tahran 1993.
• 22. Şihabüddin Sühreverdî Kitâbu’t-Telvîhâtü’l-Levhiyye ve’l-Arşiyye (Mecmûme-i Musennefât-ı Şeyh-i İşrâk; içinde, edit: H. Corbin, S. H. Nasr, N. Habibi), Tahran 2001.
• 23. Şihabüddin Sühreverdî, el-Lemehât, (Mecmûme-i Musennefât-ı Şeyh-i İşrâk; içinde, edit: H. Corbin, S. H. Nasr, N. Habibi), Tahran 2001.
• 24. Şihabüddin Sühreverdî, el-Meşârî’ ve’l-Mutârâhât (Tahkik ve tashih: Dr. Maksud Muhammedî, Eşref Ali Pûr), Beyrut-Bağdat 2011.
• 25. Şihabüddin Sühreverdî, Hikmetü’l-İşrâk, (Mecmûme-i Musennefât-ı Şeyh-i İşrâk; içinde) (Tashih: Henry Corbin), Tahran 1373, s. 11-12; Sühreverdî, İşrâk Felsefesi (çev. Tahir Uluç), İstanbul 2012.
• 26. Şihabüddin Sühreverdî, Hikmetü’l-İşrâk, s. 11; Kitâbu’l-Meşâri’ ve’l-Mutârahât (İlahiyat), (Mecmûei Musannefât-ı Şeyh-i İşrâk; içinde, edit: H. Corbin, S. H. Nasr, N. Habibi), Tahran 1375 (1996).
• 27. Uluç, Tahir, Sühreverdî’nin İbn Sînâ Eleştirisi, İstanbul, 2012).