Karı-Koca Arasında Geçimsizlik ve Çözüm Yolları’na Dâir Ebü’l-Berekât en-Nesefî ile Adudüddîn el-Îcî’nin Tefsirlerindeki Yorumları

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 144 - 180, 01.08.2018

Hasan Haliloğlu

Öz

Karı-koca arasında iyi geçim/hüsn-ü muâşeret;
eşlerin aralarında karşılıklı sevgi, saygı, sadâkat ve samîmî davranışları ile
gerçekleşir.[1]
Aşağıda göreceğimiz üzere, bu hususlara vurgu yapan çok sayıda âyet-i kerîme[2] ve
hadîs-i şerîfler[3]
vardır.

Bilindiği
gibi İslâm’ın asıl gayesi toplumu ve fertleri hem fiziksel hem de ruhsal/manevî
açıdan sağlıklı temeller üzerine oturtmak, sağlıklı nesiller yetişmesini temin
etmektir. Bu da yine İslâm’a göre ancak evlilik müessesesinin kurulup
yaşatılmasıyla mümkündür. Kurulan bu evlilik müessesesinin eşler arasında her
zaman sağlıklı şekilde ve bir ömür boyu devam ettirilebildiği söylenemez. Yani
diğer bir ifadeyle; karı-kocanın her zaman aynı yastıkta kocadıkları görülmez. İşte
bu durumda, yara almış olan bu müessesenin tamir/ıslah edilmesi ve devamının
sağlanması meselesi ortaya çıkar ki İslâm bununla ilgili olarak değişik çözüm
yolları önermektedir. Biz aşağıda konuyu müfessirlerimiz Nesefî’nin (ö.
710/1310) Medârikü’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl, Îcî’nin (ö. 756/1355) Tahkîku’t-Tefsîr
fî Teksîri’t-Tenvîr adlı tefsirlerinden mukâyeseli şekilde işleyeceğiz.
İlgili âyetler konuyu şu şekilde tasnif etmektedir: “a- Kadının kocasına itâat
etmemesi, b- Kocanın karısına karşı sert ve geçimsiz davranması, c- Eşlerin
anlaşamamaları, d- Âilelerin/Hakemlerin devreye girmeleri, e- Eşlerin
boşanmaları, f- Boşanan eşlerin tekrar evlenmeye karar vermeleri” Konuyu
işlerken ayrıca yeri geldikçe fıkıh kaynaklarına, özellikle Hanefî ve Şâfiî
mezheplerine mürâcaat edeceğiz. Nesefî’nin fürû-u fıkıh’a dâir Kenzü’d-Dekâik
adlı eserinden de istifade edeceğiz

---

[1] Döndüren, Hamdi, Delilleriyle Âile İlmihali, s. 253.

[2] Nisâ; 4/9; Bakara;2/228.

[3] Buhârî, Enbiyâ, 1, Nikâh, 80, Müslim, Radâ’, 62, Hacc, 147; Tirmizî,
Radâ’, 2, 11, Îmân, 6; Ebû Dâvûd, Menâsik, 56, Sünne, 14; İbn Mâce, Nikâh, 50;
Dârimî, Sünen, Nikâh, 55, Rikâk, 74. 

Anahtar Kelimeler

Nüşûz, İ’râd, Şikâk, Hakemlik, Talâk, Tefrîk, Îlâ, Muhâla’a, Zıhâr, Mülâ’ane, Musâlaha

Kaynakça

• Kaynaklar:Ahmed b. Hanbel (ö. 241/855), Müsned, c. I-VI. Mısır Bulak, c. C. I-XII, Thk. A. Muhammed Şâkir, Dâru’l-Ma’ârif, Mısır, 1368/1949.Aydın, Mehmet Âkif, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul, Beta Basım A.Ş., 13. baskı, 2015.Aykan, Recep, Kelime ve Konularına Göre Alfabetik Kur’ân Fihristi, İstanbul, 6. baskı, Temmuz 2012.Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil (ö. 256/869), el-Câmiu’s-Sahîh, c. I-VIII,Dâru’t-Tıbâati’l-‘Âmire, İstanbul, 1325/1907, c. I-X, Kahire, 1378/1958.Cessâs Ebû Bekir er-Râzî (ö. 370/981), Ahkâmü’l-Kur’ân (Mürâcaa/kontrol: Sıdkî Muhammed Cemîl), Beyrut, Dâru’l-Fikr, 1414/1993.Cevherî, İsmail b. Hammâd (ö. 393/1003), Sıhâh, Beyrut, Dâru’l-Ma’rife, 4. baskı, 1433/2012.Cin Halil, Akgündüz Ahmet, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2011.Concordance at İndices de la Tradition Musulmane, el-Mu’cemü’l-müfehres li elfâzı’l-hadîsi’n-Nebevî, Wim Raven et Jan Just Witkam, I-VIII, Lahey, Hollanda.Çanga, Mahmud, Kur’ân-ı Kerîm Lügatı (İlâvelerle Mu’cemü’l-Müfehres), İstanbul, Timaş Yayınları, 6. baskı, Mayıs 2016.Dârimî, Ebû Muhammed b. Abdirrahmân (ö. 255/868), Sünen, c. I-II, Mısır, t.y.Döndüren, Hamdi, Delilleriyle Âile İlmihali, İstanbul, Altınoluk, Erkam Y., 1421/2001.Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî (ö. 275/888), Sünen, c. I-IV, Nşr. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd, Mısır, t.y.Ebû Zehra, Muhammed, el-Ahvâlü’ş-Şahsiyye, Kahire, Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1377/1957.Feyrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya’kûb (ö. 817/1414), el-Kâmûsü’l-muhît, Beyrut, Müessesetü’r-Risâle, 2. baskı, 1407/1987.Halil b. Ahmed el-Ferâhîdî (ö. 175/791), Kitâbü’l-‘ayn, Beyrut, Mektebetü Lübnan, 1. baskı, 2004.İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (ö. 275/888), Sünen, c. I-II, Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Mısır, 1372/1952.İbn Manzûr, Cemâlüddîn Ebü’l-Fadl Muhammed b. Mükrim b. Manzûr el-İfrîkî el-Mısrî (ö. 711/1311), Lisânü’l-Arab, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. baskı, 2009.İbnü’l-Arabî, Ebû Bekir Muhammed b. Abdullah (ö. 543/1148-49), Ahkâmü’l-Kur’ân, Beyrut, Dâru’l-Cîl, 1407/1978.Îcî, Ebü’l-Fadl Adudüddîn Abdurrahman b. Rüknüddîn Ahmed b. Abdü’l-Ğaffâr b. Ahmed el-Bekrî el-Mutarrizî el-Îcî eş-Şîrâzî eş-Şebenkârî (ö. 756/1355), Tahkîku’t-Tefsîr fî Teksîri’t-tenvîr, Köprülü Fâzıl Ahmet Paşa, no: 50, vr. 138a.Îcî, Ebü’l-Fadl Adudüddîn Abdurrahman b. Rüknüddîn Ahmed b. Abdü’l-Ğaffâr b. Ahmed el-Bekrî el-Mutarrizî el-Îcî eş-Şîrâzî eş-Şebenkârî (ö. 756/1355), Tahkîku’t-Tefsîr fî Teksîri’t-tenvîr, Damat İbrahim Paşa, no: 134, vr. 140a.İlkiyâ el-Herrâsî (ö. 504/111), Ahkâmü’l-Kur’ân, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 3. baskı, 1434/2013.Kadı Beydâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer b. Muhammed eş-Şîrâzî (ö. 685/1286), Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. baskı, 1408/1988.Kal’acî Muhammed Ravvâs, Kuneybî Hâmid Sâdık, Mu’cemü lüğati’l-fukahâ’,Beyrut, Dâru’n-Nefâis, 2. baskı, 1408/1988.Lüvis Me’lûf, Müncid, Beyrut, Dâru’l-Meşrik, 35. baskı, 1996.Mâlik b. Enes (ö. 179/795), Muvattâ (Yahyâ b. Yahyâ el-Leysî’nin rivâyeti), Beyrut, Müessesetü’r-Risâle, 1. baskı, 1434/2013.Muhammed Fuâd Abdülbâkî, el-Mu’cemü’l-Müfehres li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm, İstanbul, el-Mektebetü’l-İslâmiyye (Mehmet Özdemir), 1982.Müslim, Ebû Hüseyin Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî (ö. 261/875), el-Câmiu’s-Sahîh, …Nesâî, Ebû Abdirrahman b. Şuayb (ö. 278/892), Sünen, c. I-VIII.Nesefî, Ebü’l-Berekât, Celâlüddîn Hafîzuddîn Alâmetü’d-dünyâ ve’d-dîn ez-Zâhid, Abdullah b. Ahmed b. Mahmud (ö. 710/1310), Kenzü’d-dekâik, Medîne-i Münevvere – Dâru’l-Beşâir el-İslâmiyye, Beyrut - Dâru’s-Sirâc, 2. Baskı, 1435/2014.Nesefî, Ebü’l-Berekât, Celâlüddîn Hafîzuddîn Alâmetü’d-dünyâ ve’d-dîn ez-Zâhid, Abdullah b. Ahmed b. Mahmud (ö. 710/1310), Medârikü’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl, Beyrut, Dâru’n-Nefâis, 3. baskı, 1435/2014.Özsoy Ömer, Güler İlhâmî, Konularına Göre Kur’ân (Sistematik Kur’ân Fihristi), Ankara, Fecr Yayınevi, 10. baskı, Nisan 2005.Öztürk, Abdülvehhâb, Kur’ân-ı Kerîm Fihristi, İstanbul, Timaş Yayınları, 1998.Râğıb el-Isfahânî (ö. 425/1033-34), el-Müfredât fî Elfâzı’l-Kur’ân, Dımeşk, Dâru’l-Kalem, Beyrut, ed-Dâru’ş-Şâmiyye, 4. baskı, 1430/2009.Şâfiî, Muhammed b. İdrîs (ö. 150-204 / 767-820), el-Ümm, Kahire, Dâru’l-Ğadi’l-Arabî, 1. Baskı, 1410/1990.Tahâvî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî (ö. 321/933), Ahkâmü’l-Kur’âni’l-Kerîm, I-II, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. baskı, 1433/2012.Tirmizî, Muhammed b. Îsâ (ö. 279/892), Sünen, c. I-V, Thk. A. M. Şâkir, Kahire, 135/937.Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Seriyy (ö. 311/923), Me’ânî’l-Kur’ân ve Î’râbüh, Beyrut, Âlemü’l-Kütüb, 1. baskı, 1408/1988.Zemahşerî, Cârullah Mahmûd b. Ömer (ö. 538/1144), el-Keşşâf, Beyrut, Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, … 1429/2008.-------