A Case Study on Tarawih Prayer (Enderun Method Tarawih Prayer Example)

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 1 - 21, 30.06.2025

Nurun Nisa Bayram , Mustafa Özfidan

https://doi.org/10.56108/ujte.1712982

Öz

The Enderun tarawih tradition is a prayer method performed by saying different makams in every four rakats, organized by Buhurizade Mustafa Itri (V.1712). The aim of the study is to determine and understand what kind of religious feelings the tarawih prayer in question causes in people. The study was designed according to the case study design, which is one of the qualitative research designs. The study group, determined with the easily accessible sampling technique from the purposeful sampling methods, consists of 6 volunteers who participate in tarawih prayers performed with the Enderun style tarawih tradition during the month of Ramadan. The data of the study was obtained through interviews and the data was subjected to content analysis. As a result of the content analysis, 4 main themes were obtained: Journey Towards the Traditional and Historical, Religious Experience: Religious Feelings That Vary Among Individuals, Tarawih as an Expression of Social Solidarity and Unity, Reflections of the Enderun Method Tarawih Prayer on Individuals.As a result, it was determined that the individuals who participated in the Enderun tarawih form liked this activity very much, it aroused their religious feelings, this form made positive contributions to the individuals in terms of religious experience, and the individuals wished to be in this form more often.

Anahtar Kelimeler

Religious Psychology , Religious Experience , Worship , Prayer , Enderun Tarawih

Proje Numarası

SHD-2024-13876

Teravih Namazına Dair Bir Durum Çalışması (Enderûn Usûlü Teravih Namazı Örneği)

Öz

Enderûn usûlü teravih geleneği Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi’nin (V.1712) tertip ettiği; her dört rekâtında farklı makamlar uygulanarak kılınan bir namaz usûlüdür. Çalışmanın amacı söz konusu teravih namazı usulünün insanlar üzerinde ne gibi dini yansımalara sebep olduğunu tespit etmek ve anlamaya çalışmaktır. Çalışma nitel araştırma desenlerinden durum çalışması desenine göre tasarlanmıştır. Çalışmada amaçlı örneklem yöntemlerinden kolay ulaşılabilir örneklem tekniği ile belirlenen çalışma grubu, Ramazan ayı boyunca Enderûn usûlü teravih geleneği kılınan teravih namazlarına katılım sağlayan gönüllü 6 kişiden oluşmaktadır. Çalışmanın verileri mülakat ile elde edilmiş ve veriler içerik analizine tabi tutulmuştur. İçerik analizi sonucunda 4 üst tema elde edilmiştir: Geleneksel ve Tarihsel Olana Doğru Yolculuk, Dini Tecrübe: Bireylerde Farklılaşan Dini Duygular, Toplumsal Dayanışma ve Birliğin İfadesi Olarak Teravih, Enderun Usulü Teravih Namazının Bireyler Üzerindeki Yansımaları. Sonuçta Enderun usulü teravih formuna katılan bireylerin bu etkinliği çok beğendiği, onların dini duygularını uyandırdığı, dini tecrübe açısından bu formun bireylere olumlu katkıları olduğu ve bireylerin bu formun daha sık içerisinde olmayı temenni ettikleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi , Dini tecrübe , İbadet , Namaz , Enderun Usûlü Teravih

Proje Numarası

SHD-2024-13876

Kaynakça

• Akbaş, Abdusselam. Erzurum’da Dinî Mûsikî Geleneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Akdoğan, Ali. Sosyal Değişme ve Din. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2004.
• Akın, Bülent. Ritüelleri Ve Anlatılarıyla Kutsal Mekânlar. Çanakkale: Paradigma Akademi, 2020.
• Armaner, Neda. Din Psikolojisine Giriş. Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1980.
• Benlioğlu, Selman. “Mevlevî Usûlü Teravih; Çeşitlilik Bağlamında Kasımpaşa Mevlevîhânesi’nden Teravihe Mahsus Âyin Mecmuası”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24/45 (Haziran 2022).
• Bilgin, Nuri. Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi Teknikler ve Örnek Çalışmalar. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2014.
• Certel, Hüseyin. “İslamî İbadetlerin Psiko-Sosyal İşlevleri”. EKEV Akademi Dergisi (Kasım, 1998). Creswell, J. W. - Creswell, J. D. Araştırma Tasarımı-Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. çev. Engin Karadağ. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2021.
• Çelikel, Gülcan. “Namaz İbadetinin Toplumsal Bütünleştirme Etkisi”. Sultan İlahiyat Araştırmaları Dergisi 1 (2024), 93-105.
• Çetin, Abdurrahman. “Kur’ân Kırâatmda Mûsikînin Yeri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (Ocak 1998).
• Demir, Hüdanur - Çınar, Mehmet. “Gençlerin Beş Vakit Namaz Kılma Durumlarını Etkileyen Faktörlerin CHAID Analiz Yöntemi ile İncelenmesi.”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/3 (2022), 1016-1029. https://doi.org/10.17859/pauifd.1205116
• Düzyol Yılmaz, Seda. Teravih Salat-ı Kemaliye Şanlıurfa’daki Teravihlerde Okunan Salat-ı Kemaliyeler. Ankara: Gazi Kitabevi, 1. Basım, 2019.
• Geredeli, Mustafa. Namazın Sosyo-Psikolojik Tahlili ve Kişilik Gelişimine Etkisi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Giddens, Antony. Elimizden Kaçıp Giden Dünya. çev. Osman Akınhay. İstanbul: Alfa Yayınları, 2000.
• Göcen, Gülüşan. “Manevi Olarak Covid-19 Kaygısı İle Başa Çıkmak”. Salgın Zamanında Manevi Destek. ed.
• Bayram Demirtaş. 131-142. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Güleç, İsmail. “Medeniyetin İmbikten Süzülmüş Hali: Enderun Usûlü Teravih”, 2020. https://www.fikriyat.com/yazarlar/ismail-gulec/2020/05/07/medeniyetin-imbikten-suzulmus-hali-enderun-usulu-teravih
• Hennink, Monique - Kaiser, Bonnie N. “Sample Sizes for Saturation in Qualitative Research: A Systematic Review of Empirical Tests”. Social Science & Medicine, 292. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2021.114523
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 14. Basım, 2018.
• Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset, 2015.
• Karataş, Özgür Sadık. “Klâsik Türk Müziği: Eğitimi’nde Bir Saray Üniversitesi: Enderûn Mektebi”. Journal of Turkish Studies 9/2 (2014).
• Kaya, Mevlüt - Küçük, Nurettin. “İbadetler ile Hayatın Anlamı ve Psikolojik İyi Olma Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 42 (2017), 17-43.
• Kemiksiz, Mehmet - Şahin, Ahmed. İstanbul 2010 Ramazan: Enderûn Terâvihi ve Cumhur Müezzinliği. İstanbul. Erişim 03 Şubat 2024. https://kutuphane.ttk.gov.tr/detailsid=555359&materialType=KT&query=Enderun__Tarih
• Özdemir, Saadettin. İslam’da İbadet Psikolojisi (Namaz-Zekat). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1992.
• Özden, Hacı Ömer. Erzurum’da Ramazan. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2013.
• Özfidan, Mustafa - Gerçek, İsmail Hakkı. “Cami Mûsikîsinde Erzurum Yöresine Özgü Bir İcra: İşfe‘ Lenâ Duası”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 24/2 (2024), 865-885. https://doi.org/10.33415/daad.1493470
• Özses, Mustafa Ali. Enderûn ve Türk Mûsikîsi. İstanbul: Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Sancaklı, Saffet. “Cami’de Cemaatle Namaz Kılmanın Dini, Sosyal ve Psikolojik Açıdan Önemi ve Etkisi”. Academic Knowledge 1/1 (2018), 1-18.
• Şahin, Osman. “Ramazan Gecelerini İhyâ Etmek İçin Kılınan Teravih Namazı”. Diyanet İlmi Dergi 51/2 (2015), 87-124.
• Tekindal, Satılmış. Nicel, Nitel, Karma Yöntem Araştırma Desenleri ve İstatistik. Ankara: Nobel Yayınları, 2021. Tınas, Samet. “Padişah Teravihi Enderûn”, 2024. https://www.gercekhayat.com.tr/kultur-sanat/padisah-teravihi-enderun/
• Yavuz, Kerim. Günümüzde İnancın Psikolojisi. Ankara: Boğaziçi Yayınları, 2013.
• Yenen, İbrahim. “Zaman ve Dindarlık İlişkisi: Ramazan Dindarlığı”. EKEV Akademi Dergisi 62 (2015), 601-616.
• Yin, Robert K. Case Study Research and Applications: Design and Methods. Washington DC: Sage Publications, 2017.