Examining the Relationship between Career Beliefs and Career Anxiety of High School Students Studying in Project Schools: Şırnak Case

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 21 - 33, 30.06.2025

Metin Batmaz , Taşkın Yildirim

https://doi.org/10.47770/ukmead.1565026

Öz

The aim of this research is to examine the relationship between career beliefs and career anxiety among high school students. The research follows a quantitative design and employs a correlational survey model. The population of the study consists of 1,210 students attending project schools in Şırnak city center. The study was conducted with 288 high school students. Data were collected using the Career Beliefs Inventory and the Career Anxiety Scale. Descriptive tests, correlation tests, and regression analysis were used to analyze the collected data. The results of the study revealed that students’ scores on career beliefs and career anxiety were at a moderate level; there was a moderate negative correlation between career beliefs and career anxiety; career beliefs explained 37% of career anxiety, and the model was found to be significant.

Anahtar Kelimeler

High school students , career anxiety , career beliefs , project school

Proje Okullarında Öğrenim Görmekte Olan Lise Öğrencilerinin Kariyer İnançları ile Kariyer Kaygısı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Şırnak Örneği

Öz

Bu araştırmanın amacı ortaöğretimde öğrenim görmekte olan öğrencilerin kariyer inançları ile kariyer kaygıları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırma nicel desenli olup ilişkisel tarama modelidir. Araştırmanın evrenini Şırnak merkezde bulunan proje okullarında öğrenim görmekte olan 1210 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırma, 288 lise öğrencisi ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verilerinin toplanmasında Kariyer İnançları Envanteri ve Kariyer Kaygısı Ölçeği kullanılmıştır. Elde edilen verilerin çözümlenmesinde betimsel testlerden, korelasyon analizi ve regresyon analizinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda, öğrencilerin kariyer inançlarına yönelik puanlarının ve kariyer kaygılarının orta düzeyde olduğu; kariyer inançları ile kariyer kaygıları arasında negatif yönde orta düzeyde ilişkinin olduğu; öğrencilerin kariyer inançlarının kariyer kaygılarını %37’sini açıkladığı ve modelin anlamlı olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Lise öğrencileri , kariyer kaygısı , kariyer inançları , proje okulu.

Kaynakça

• Akbaş, M.G. (2019). Lise öğrencilerinin kariyer kaygısı üzerine bir araştırma: Antalya il örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi.
• Akın, Ü. (2014). Akılcı duygusal davranışçı terapi. Lisans Yayıncılık.
• Akkoç, F. F. (2012). Lise öğrencilerinin mesleki kararsızlıklarının sosyo-demografik faktörlere göre incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 215-233.
• Akos, P., & Niles, S. G. (2007). Promoting educational and career planning in schools. Transforming the school counseling profession. Columbus, OH: Pearson Merrill Prentice Hall.
• Amundson, N. E. (1995). An interactive model of career decision making. Journal of Employment Counseling, 32(1), 11-21.
• AYGÜN, M. (2020). Spor lisesi ve düz lise öğrencilerinin kariyer kaygısı ve bilinçli farkındalıklarının incelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 22(4), 90-100.
• Bacanlı, F. (2012). Kariyer kararı verme güçlükleri ve meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançların ilişkisi. Türk Psikolojik Rehberlik ve Danışma Dergisi, 4(37), 86-95.
• Başal, H. A. (1995). Gelişim kuramlarının uygulanabilirliğine ilişkin bir yordama. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 29-32.
• Beck, A. T. (1991). Cognitive Therapy: A 30 Year Retrospective. American Psychologist. 46.4, 368-375.
• Bertoch, S. C., Lenz, J. G., Reardon, R. C., & Peterson, G. W. (2014). Goal instability in relation to career thoughts, decision state, and performance in a career course. Journal of Career Development, 41(2), 104-121.
• Bozok, G. (2019). İzmir ilinde mesleki ve teknik eğitim alan lise öğrencilerinin işsizlik ve kariyer kaygılarının yapısal eşitlik modeliyle incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Budak, S. (2005). Psikoloji sözlüğü. Bilim ve Sanat Yayınları.
• Bullock‐Yowell, E., Peterson, G. W., Reardon, R. C., Leierer, S. J., & Reed, C. A. (2011). Relationships among career and life stress, negative career thoughts, and career decision state: A cognitive information processing perspective. The career development quarterly, 59(4), 302-314.
• Burger, J. M. (2006). Kişilik. Kaknüs Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Yayınları.
• Chang, Y. (2007). Examining the relationships among dysfunctional beliefs, career anxiety, coping styles and career indecision using a cognitive behavioral theory approach (Doctoral dissertation, Purdue University).
• Ciminli, A. (2023). Ortaöğretim öğrencilerinin kariyer kaygısının yordayıcıları olarak mükemmeliyetçilik ve meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlar. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 35-43.
• Cloutıer, R., & Onur, B. (1994). Ergenlik psikolojisinde kuramlar. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 27(2), 875-904.
• Collin, A. (2006). Career J. H. Greenhaus ve G.A. Callanan (Ed.), Encyclopedia of Career Development. Sage Publications. 60-63.
• Çakır, M. A. (2004). Mesleki karar envanterinin geliştirilmesi [The development of career decision inventory]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37, 1-14.
• Çapan, B. E., ve Owen, F. K. (2018). Ortaöğretim öğrencilerinin meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan düşünceleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 360-386.
• Çetin Gündüz, H. ve Nalbantoğlu Yılmaz, F. (2016). Lise öğrencilerinin kariyer kaygılarını belirlemeye yönelik ölçek geliştirme çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 1008-1022.
• Dağ, İ. (1999). Psikolojinin ışığında kaygı. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 2.6, 179-187.
• Enç, M. (1980). Ruhbilim terimleri sözlüğü. 2. Basım. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eryetiş, M. V. (2016). Meslek seçimi ve mesleki rehberlik. Anadolu bil meslek yüksekokulu dergisi, (44).
• Fouad, N. A. (2007). Work and vocational psychology: Theory, research, and applications. Annual Review of Psychology, 58, 543–564.
• Ghosh A. ve Fouad, N. A. (2016). Career transitions of student veterans. Journal of Career Assessment, 24(1), 99-111.
• Gündoğdu, Y. B. (2016). Psı̇kanalı̇tı̇k kı̇şı̇lı̇k kuramlarına göre gelı̇şı̇m ve değı̇şı̇mı̇n imkânı. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(17), 373-404.
• Herring, T. L. (1990). Attacking career myths among native Americans: İmplications for counseling. School Counselor, 38(1), 13-19.
• Işık, E. (2013). Üniversite öğrencilerinin ideallerindeki işe yönelmelerine engel olduğunu düşündükleri işlevsel olmayan kariyer inançları. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 172(172), 363-372.
• Jamali, Y., Araqi, V., & Kalantarkousheh, S. M. (2015). Function of dysfunctional career thoughts, procrastination and career indecision among Allameh Tabatab'i University Students. European Online Journal of Natural and Social Sciences, 4(1).
• Karakuzu, Ü. (2024). Kariyer uyumunu yordamada kariyer kaygısı ve kariyer yapılandırmanın rolü: 11. sınıf ve 12. sınıf örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kayadibi, S., (2019). Lise öğrencilerinin kariyer kaygıları ile beş faktör kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kozikoğlu, İ., & ÖZCANLI, N. (2020). Öğretmenlerin 21. yüzyıl öğreten becerileri ile mesleğe adanmışlıkları arasındaki ilişki. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9(1), 270-290.
• Krass, L. J., & Hughey, K. F. (1999). The impact of an intervention on career decision making self efficacy and career indecision. Professional School Counseling, 2(5), 384.
• Krumboltz, J. D. (1983). Private rules in career decision making (Report No. CE-035-962). Columbus, OH: ERIC National Center for Research in Vocational Education.
• Krumboltz, J. D. (1991). Manual for the Career Beliefs Inventory. Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
• Krumboltz, J. D. (1994a). The career cebliefs inventory. Journal of Counseling & Development, 72, 424-428.
• Krumboltz, J. D. (1994b). Potential value of the career beliefs inventory. Journal of Counseling & Development, 72, 432-433.
• Kuzgun, Y. (2017). Meslek gelişimi ve danışmanlığı. Nobel Yayıncılık.
• Küçükkeskin, F. (2021). Yaşam doyumu ve umutsuzluk arasındaki ilişkide kariyer kaygısının aracı rolü: Rekreasyon bölümü öğrencileri üzerine bir uygulama. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Lent, R. W. (2005). A social cognitive view of career development and counseling. Published by John Wiley & Sons. http://ndl.ethernet.edu.et/bitstream/123456789/21834/1/96.Pdf#page=116.
• Lin, S. H., Wu, C. H. ve Chen, L. H. (2015). Unpacking the role of self-esteem in career uncertainty: A self-determination perspective. The Journal of Positive Psychology, 10(3), 231-239.
• Liu, Y. C. (2003). Relationships between career resilience and career beliefs of employees in Taiwan. Texas A&M University.
• Mahadevan, L. (2010). Acculturation and career beliefs—Is there a relationship for international university students. College Student Journal, 44(3), 633-658.
• Mallet, P. (2002). Anxiety aroused by thoughts on future academic and professional careers during adolescence: The development of a major form of social anxiety. Carrieérologie, 8, 599-618.
• Manav, F. (2011). Kaygı kavramı. Toplum Bilimleri Dergisi. 5(9), 201-211.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (2012). 12 yıl zorunlu eğitim sorular – cevaplar. https://www.meb.gov.tr/duyurular/duyurular2012/12Yil_Soru_Cevaplar.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (2023). Millî eğitim bakanlığına bağlı özel program ve proje uygulayan eğitim kurumlarına öğretmen atama ve yönetici görevlendirme yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/02/20230208-10.htm
• Mitchell, L. K., & Krumboltz, J. D. (1996). Krumboltz’s learning theory of career choice and counseling. In D.
• Brow, L. Brooks, and Associates (Eds). Career choice and development. (pp. 233-280). San Francisco: Jossey-Bass.
• Mitchell, L., & Krumboltz, J. (1987). The effects of cognitive restructuring and decision-making training on career indecision. Journal of Counseling and Development, 66, 171-174.
• Nalbantoğlu Yılmaz, F. ve Çetin Gündüz, H. (2018). Career ındecision and career anxiety in high school studens: an envestigation through structural equation modelling. Eurasian Journal of Educational Research, 78, 23-42.
• Onur, B. (1995). Gelişim psikolojisi. İmge Kitabevi.
• Overacker, S. R., Kalis, C. E. ve Coppola, F. (2018). College students’ personality traits in relation to career readiness. Student Publications. 600. 1-21
• Özdemir, O., Özdemir, P. G., Kadak, M. T., & Nasıroğlu, S. (2012). Kişilik gelişimi. Psikiyatride güncel yaklaşımlar, 4(4), 566-589.
• Öztemel, K. (2013). An ınvestigation of career ındecision level of high school students: Relationships with personal ındecisiveness and anxiety. Online Journal of Counseling & Education, 2(3).
• Öztürk, S. (2019). Kadınların istihdam edilmelerinde karşılaştığı sorunlar - Antalya örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, S., & Karataş, M. (2020). Türkiye‘de kadınların istihdam edilmelerini zorlaştıran faktörler. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 9(24), 180-204.
• Öztürk, ZA. (2007). İlköğretim öğrencilerinde (4., 5., 6., 7. ve 8.sınıflar) dindarlık kaygı arasındaki ilişki.Yüksek lisans tezi. Çukurova üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Peng, H., & Herr, E. L. (2000). Evaluation of a distance education course in students decision-making and beliefs about careers. Psychological Reports, 87, 1218 –1228.
• Peterson, G. W., Sampson Jr, J. P., & Reardon, R. C. (1991). Career development and services: A cognitive approach. Thomson Brooks/Cole Publishing Co.
• Rowland, K.D. (2004). Career decision-making skills of high school students in the Bahamas. Journal of Career Development, 31(1), 1-13.
• Sampson, J. P., & Peterson, G. W. (1996). Career thoughts inventory. Psychological Assessment Resources. Saunders, D. E., Peterson, G. W., Sampson, J. P., Jr. ve Reardon, R. C. (2000). Relation of depression and dysfunctional career thinking to career indecision. Journal of Vocational Behavior, 56, 288-298.
• Stead, G.B., Graham, W. M. B., & Foxcroft, C. (1993). The relationship between career indecision and irrational beliefs among university students. Journal of Vocational Behaviour, 42(2), 155 – 169.
• Sud, A., & Kumar, S. (2006). Dysfunctional career thoughts, achievement motivation, and test anxiety among university students. Pakistan Journal of Psychological Research, 21(1-2), 41-52.
• Şanlı Kula, K. ve Saraç, T. (2016). Üniversite Öğrencilerinin Gelecek Kaygısı. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 13(33), 227-242.
• Şeker, G. (2021). Kariyer kararsızlığının yordayıcısı olarak iyi oluş ve kariyer kaygısı. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (51), 262-275.
• Tanrıöğen, A. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Anı yayıncılık.
• Tüfekçiyaşar, T. (2014). Lise 10. ve 11. Sınıf Öğrencilerinde Kaygı, Umutsuzluk ve Benlik İmgesi Düzeylerinin Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Haliç Üniversitesi SBE.
• Türk Dil Kurumu. (2024). https://sozluk.gov.tr/
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2024). İşgücü istatistikleri, 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-2023-53521#:~:text=%C4%B0%C5%9Fg%C3%BCc%C3%BC%202023%20y%C4%B1l%C4%B1nda%20bir%20%C3%B6nceki,ise%20%35%2C8%20oldu.
• Ulu, E. (2007). Lise öğrencilerinin kariyer inançlarının bazı değişkenlere göre yordanması, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi.
• Wu, C. Y. (1991). A study on senior students’ beliefs, state-trait anxiety, and behaviors of career decision-making: An example of National Taipei Commercial Junior College (original in Chinese). Unpublished thesis. National Taiwan Normal University, Taipei, Taiwan.
• Yanar, S. (2016). Lise öğrencilerinin kariyer değerlerinin yordayıcısı olarak kariyer inançları, cinsiyet ve akademik başarıları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Çukurova Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yarnall, J. (2008). Strategıc Career Management. First Edition, Elsevier Ltd.
• Yavuz, B. (2022). Lise öğrencilerinde fonksiyonel olmayan kariyer inançları (mitler): Nitel bir analiz. Yayımlanmamış doktora tezi. Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Yıldırım, A. ve Şimşek. H., (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz Erdem, A. (2006). Lise öğrencileri için meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlar ölçeği'nin geliştirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yilmaz, N., & Bedel, A. (2021). Lise öğrencilerinin mesleki kararsızlıklarını açıklamada kariyer denetim odağı ile meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançların rolü. OPUS International Journal of Society Researches, 17(34), 1023-1046.
• Yüksek Öğretim Kurulu (2023). https://istatistik.yok.gov.tr/images/ykgi/2023/2023_YKS_BASVURAN_YERLESEN.pdf
• Zunker, V. G. (2006). Career counseling: A holistic approach. Thomson Brooks/Cole. https://thuvienso.hoasen.edu.vn/bitstream/handle/123456789/9842/Contents.pdf?sequence=1.