Online Moral Disengagement and Irrational Beliefs as Predictors of Cyberbullying in Secondary School Students

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 54 - 68, 30.06.2025

Hümeyra Ekinci , Fuad Bakioğlu

https://doi.org/10.47770/ukmead.1643600

Öz

The aim of this study is to examine online moral disengagement and irrational beliefs as predictors of cyberbullying among secondary school students. 500 secondary school students participated in this study, which has a relational screening model. Data were collected using the Cyberbullying Scale, Irrational Beliefs Scale Adolescent Form, Online Moral Disengagement Scale, and Personal Information Form. According to the findings, cyberbullying levels of secondary school students vary according to gender, grade level, perceived income level, purpose of internet use, and the device used to connect to the internet. A positive and moderate relationship was found between cyberbullying levels of secondary school students and online moral disintegration and irrational beliefs, and a positive and low-level significant relationship was found between the time spent on the internet per day. Moral disintegration levels, irrational beliefs, and time spent on the internet per day of secondary school students significantly predicted cyberbullying levels and explained approximately 30% of the total variance. Finally, the findings obtained in the study were discussed in line with the relevant literature and suggestions were presented.

Anahtar Kelimeler

Cyberbullying , online moral disengagement , irrational beliefs

Ortaöğretim Öğrencilerinde Siber Zorbalığın Yordayıcıları Olarak Çevrimiçi Ahlaki Çözülme ve Akılcı Olmayan İnançlar

Öz

Bu araştırmanın amacı, ortaöğretim öğrencilerinde siber zorbalığın yordayıcıları olarak çevrimiçi ahlaki çözülme ve akılcı olmayan inançları incelemektir. İlişkisel tarama modelinde olan bu araştırmaya 500 ortaöğretim öğrencisi katılmıştır. Veriler Siber Zorbalık Ölçeği, Akılcı Olmayan İnançlar Ölçeği Ergen Formu, Çevrimiçi Ahlaki Çözülme Ölçeği ve Kişisel Bilgi Formu ile toplanmıştır. Bulgulara göre ortaöğretim öğrencilerinin siber zorbalık düzeyleri cinsiyet, sınıf düzeyi, algılanan gelir düzeyi, internet kullanım amacı ve internete bağlanılan aygıta göre farklılık göstermektedir. Ortaöğretim öğrencilerinin siber zorbalık düzeyleri ile çevrimiçi ahlaki çözülme ve akılcı olmayan inançlar arasında pozitif yönde ve orta düzeyde, bir günde internette geçirilen süre arasında pozitif yönde ve düşük düzeyde anlamlı ilişki bulunmuştur. Ortaöğretim öğrencilerinin ahlaki çözülme düzeyleri, akılcı olmayan inançları ve bir günde internette geçirilen süreleri siber zorbalık düzeylerini anlamlı düzeyde yordamakta ve toplam varyansının yaklaşık %30’unu açıklamıştır. Son olarak araştırmada elde edilen bulgular ilgili alanyazın doğrultusunda tartışılmış ve öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Siber Zorbalık , çevrimiçi ahlaki çözülme , akılcı olmayan inançlar

Etik Beyan

Araştırmanın etik kurul izni Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurulu’nun 24.10.2022 tarihli 06-2022/139 saylı kararıyla uygulama izni alınarak veri toplama aşamasına geçilmiştir.

Destekleyen Kurum

Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurulu

Kaynakça

• Abass, E. M. (2022). Structural model of causal relationships between each irrational thought psychological debility and cyber bullying among the students of the college of education Alexandria University. Journal of Scientific Research in Education, 23(1), 195-238. https://doi.org/10.21608/jsre.2022.118586.1436
• Ak, Ş., Özdemir, Y., & Kuzucu, Y. (2015). Cybervictimization and cyberbullying: The mediating role of anger, don’t anger me! Computers in Human Behavior, 49, 437-443. https://doi.org/10.1016/j.chb.2015.03.030
• Alabi, Y. L., & Lami, M. M. (2015). Efficacy of client-centred and rational-emotive behaviour therapies in reducing bullying behaviour among In-school adolescents in Ilorin, Nigeria. International Journal of Instruction, 8(1), 61-74.
• Alzamil, A. A. (2021). Role of telephone counseling in facing the problems of the adolescents suffering from cyberbullying from the perspective of student counselors. International Journal of Education and Practice, 9(2), 440-455.
• Antoniadou, N., Kokkinos, C. M., & Markos, A. (2016). Development, construct validation and measurement invariance of the Greek cyber-bullying/victimization experiences questionnaire (CBVEQ-G). Computers in Human Behavior, 65, 380-390. https://doi.org/10.1016/j.chb.2016.08.032
• Aricak, O. T., & Ozbay, A. (2016). Investigation of the relationship between cyberbullying, cybervictimization, alexithymia and anger expression styles among adolescents. Computers in Human Behavior, 55, 278-285. https://doi.org/10.1016/j.chb.2015.09.015
• Bakioğlu, F., & Eraslan Çapan, B. (2019). Moral disengagement and cyber bullying a mediator role of emphatic tendency. International Journal of Technoethics. DOI: 10.4018/IJT.2019070102
• Balakrishnan, V. (2015). Malezya'da genç yetişkinler arasında siber zorbalık: Cinsiyet, yaş ve internet sıklığının rolleri. İnsan Davranışında Bilgisayarlar, 46, 149-157.
• Bandura, A. (1999). Moral disengagement in the perpetration of inhumanities. Personality and Social Psychology Review, 3, 193-209. https://doi.org/10.1207/s15327957pspr0303_3
• Bandura, A., Barbaranelli, C., Caprara, G. V., & Pastorelli, C. (1996). Mechanism of moral disengagement in the exercise of moral agency. Journal of Personality and Social Psychology, 71(2), 364-374.
• Bandura, A. (2002). Selective moral disengagement in the exercise of moral agency. Journal of Moral Education, 3(12), 101–119. https://doi.org/10.1080/0305724022014322
• Barlett, C. P., & Chamberlin, K. (2017). Examining cyberbullying across the lifespan. Computers in Human Behavior, 71, 444-449 https://doi.org/10.1016/j.chb.2017.02.009.
• Batıgün, A. D., & Kılıç, N. (2011). İnternet bağımlılığı ile kişilik özellikleri, sosyal destek, psikolojik belirtiler ve bazı sosyo-demografik değişkenler arasındaki ilişkiler. Türk Psikoloji Dergisi, 26(67).
• Bauman, S. (2010). Cyberbullying in a rural intermediate school: An exploratory study. The Journal of Early Adolescence, 30(6), 803-833. https://doi.org/10.1177/0272431609350927
• Baykal, F. (2016). Lise öğrencilerinde siber zorbalık ve mağduriyetin ailedeki koruyucu etmenlerle ilişkisi. Afyonkarahisar ili örneği, Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Beckman, L., Hagquist, C., & Hellström, L. (2013). Discrepant gender patterns for cyberbullying and traditional bullying–An analysis of Swedish adolescent data. Computers in Human Behavior, 29(5), 1896-1903. https://doi.org/10.1016/j.chb.2013.03.010
• Beyazıt, U., Aslan, B., Yılmaz, Z., & Bütün Ayhan, A. (2019). The relationship between parents’ neglect of their children and their children’s internet addiction and cyberbullying behaviors. Turk¬ish Studies Educational Sciences, 14(3), 993–1008.
• Bingöl, N. (2013). Lise öğrencilerinin siber zorba ve mağdur olma davranışları ile yakın çevrelerinden algıladıkları sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Unpublished master’s thesis). University of Fatih, Institute of Social Science, İstanbul.
• Birle, D., & Boşca, S. (2013). The relatıonshıp between bullyıng and Irratıonal belıefs In a sample of Romanian students. Romanian Journal of School Psychology, 6(11), 126-133.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2019). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Brochado, S., Soares, S., & Fraga, S. (2017). A scoping review on studies of cyberbullying prevalence among adolescents. Trauma, Violence, & Abuse, 18(5), 523-531. https://doi.org/10.1177/1524838016641668
• Calvete, E., Orue, I., Estévez, A., Villardón, L., & Padilla, P. (2010). Cyberbullying in adolescents: Modalities and aggressors’ profile. Computers in HumanBehavior, 26(5), 1128–1135. https://doi.org/10.1016/j.chb.2010.03.017
• Campbell, M., Spears, B., Slee, P.T., Butler, D., Kıft, S. (2013). Victims’ perceptions of bullying: Traditional and cyber and the psychosocial correlates of their victimisation. Emotional and Behavioural Difficulties, 17,389-401.
• Cappadocia, M. C., Craig, W. M., & Pepler, D. (2013). Cyberbullying: Prevalence, stability, and risk factors during adolescence. Canadian Journal of School Psychology, 28(2), 171-192. https://doi.org/10.1177/0829573513491212
• Çelik, A. A. (2015). Lise öğrencilerinin siber zorbalık düzeyleri ile algılanan sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Mevlâna Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
• Çiftçi, H. (2015). Lise öğrencilerinin siber zorbalık eğilimlerinin facebook tutumu ile ilişkisinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Connell, N. M., Schell-Busey, N. M., Pearce, A. N., & Negro, P. (2014). Badgrlz? Exploring sex differences in cyberbullying behaviors. Youth Violence and Juvenile Justice, 12(3), 209-228. https://doi.org/10.1177/1541204013503889
• Cross, D., Barnes, A., Papageorgıou, A., Hadwen, K., Hearn, L., Lester, L. (2015). A social–ecological framework for understanding and reducing cyberbullying behaviours. Aggression and Violent Behavior, 23: 109-117. https://doi.org/10.1016/j.avb.2015.05.016
• Del Rey, R., Lazuras, L., Casas, J. A., Barkoukis, V., Ortega-Ruiz, R. & Tsorbatzoudis, H. (2016). Does empathy predict (cyber) bullying perpetration, and how do age, genderand nationality affect this relationship? Learning and Individual Differences, 45, 275-281. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2015.11.021
• Ellis, A. (2001). Overcoming destructive belief, feeling and behaviors. Amherst. NY: Prometheus.
• Eraslan Çapan, B., Bakioğlu, F., & Kirteke, S. (2020). Siber Zorbalık Ölçeğinin Türk kültürüne uyarlanması: Psikometrik özellikleri. Anatolian Journal of Psychiatry/Anadolu Psikiyatri Dergisi, 21.
• Eraslan Çapan, B., Kırteke, S., & Bakioğlu, F. (2022). Çevrimiçi ahlaki çözülme ölçeğinin türkçeye uyarlanması empatik eğilim ve sanal zorbalık ile ilişkisi. Presented at the 23. Uluslararası Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, İstanbul.
• Eraslan-Çapan, B., & Bakioğlu, F. (2020). Submissive behavior and cyber Bullying: A study on the mediator roles of cyber victimization and moral disengagement. Psychologica Belgica, 60(1), pp.18-32. doi: 10.5334/pb.509
• Erbiçer, E. S. (2017). Üniversite öğrencilerinin siber zorbalık ve siber mağduriyet düzeylerinin sosyal uyuma ve bazı kişisel değişkenlere göre incelenmesi (Master's thesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Erdur- Baker, Ö. (2010). Cyberbullying and its correlation to traditional bullying, gender and frequent and risky usage of internet-mediated communication tools. New Media & Society, 12(1): 109-125. https://doi.org/10.1177/1461444809341260
• Erdur-Baker, Ö., Kavşut, F. (2007). Akran zorbalığının yeni yüzü: Siber zorbalık. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), (27): 31-42.
• Erdur-Baker, Ö., Tanrıkulu, İ. (2010). Psychological consequences of cyber bullying experiences among Turkish secondary school children. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2(2): 2771-2776. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.03.413
• Erdur-Baker, Ö., ve Topçu, Ç. (2008). Siber zorbalık. Bilişim teknolojileri öğretiminde sosyo-psikolojik değişkenler. (1. Baskı) içinde (105-125) Ankara: Maya Akademi Yayıncılık.
• Eroğlu, Y. (2014). Ergenlerde siber zorbalık ve mağduriyeti yordayan risk etmenlerini belirlemeye yönelik bütüncül bir model önerisi. Doktora Tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Eroğlu, Y., Aktepe, E., Akbaba, S., Işık, A., & Özkorumak, E. (2015). Siber zorbalık ve mağduriyetin yaygınlığının ve risk faktörlerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 40(177). http://dx.doi.org/10.15390/EB.2015.3698
• Espelage, D. L., Hong, J. S., & Valido, A. (2018). Cyberbullying in the United States. In A. C. Baldry, C. Blaya, & P. Farrington (Eds.), International Perspectives on Cyberbullying Prevalence, Risk Factors and Interventions (pp. 65–100). Palgrave Macmillan
• Evegü, E. (2014). “Ergenlerde Siber Zorbalığın Utangaçlık ve Bazı Demografik Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Fallahi, V., Narimani, M., & Atadokht, A. (2022). The structural equation modeling role of ırrational beliefs in predicting ıntermediate cyber bullying experience: Difficulty in emotion regulation. Psychological Studies, 18(1). https://doi.org/10.22051/psy.2021.30477.2166
• Fives C. J., Kong, G., Fuller, J. R., and DiGiuseppe R. (2011). Anger, aggression, and ırrational beliefs in adolescents. Cognitive Therapy and Research, 35(3), 199–208. https://doi.org/10.1007/s10608-009-9293-3
• Fletcher, A., Fıtzgerald Yau, N., Jones, R., Allen, E., Vıner, R., Bonell, C. (2014). Brief report: Cyberbullying perpetration and its associations with sociodemographics, aggressive behaviour at school, and mental health outcomes. Journal ofAdolescence, 37(8): 1393–1398. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2014.10.005
• Garaigordobil, M. (2015). Cyberbullying in adolescents and youth in the Basque country: Prevalence of cybervictims, cyberaggres¬sors, and cyberobservers. Journal of Youth Studies, 18, 569–582. https://doi.org/10.1080/13676261.2014.992324
• Gimenez Gualdo, A. M., Hunter, S. C., Durkin, K., Arnaiz, P., & Maquilón, J. J. (2015). The emotional impact of cyberbullying: Differences in perceptions and experiences as a function of role. Computers & Education, 82, 228–235. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2014.11.013
• Gini, G., Pozzoli, T., & Hauser, M. (2011). Bullies have enhanced moral competence to judge relative to victims, but lack moral compassion. Personality and Individual Differences, 50, 603–608 https://doi.org/10.1016/j.paid.2010.12.002
• Gokkaya, F., & Sutcu, S. T. (2015). Development and evaluation of psychometric characteristics of the Inventory of Cognitions Related Bullying for Children/Cocuklar icin zorbalıkla ilgili Bilisler ölceginin gelistirilmesi ve psikometrik ozelliklerinin degerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 16(S1), 54-64. doi: 10.5455/apd.174346
• Göldağ, B. (2017). Ortaöğretim kurumlarında öğrenim gören öğrencilerin siber zorbalık ve siber mağduriyet durumları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(54). http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20175434638
• Hemphill, S. A., & Heerde, J. A. (2014). Adolescent predictors of young adult cyberbullying perpetration and victimization among Australian youth. Journal of Adolescent Health, 55(4), 580-587. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2014.04.014
• Hinduja, S., & Patchin, J. W. (2018). Cyberbullying research summary: Cyberbullying and suicide. Online: http://www. cyberbullying. us/myspace_youth_research. pdf.
• Hınduja, S., Patchın, J.W. (2008). Cyberbullying: An exploratory analysis of factors related to offending and victimization. Deviant Behavior, 29(2): 129-156. https://doi.org/10.1080/01639620701457816
• Hood, M., & Duffy, A. L. (2018). Understand¬ing the relationship between cyber-vic¬timisation and cyber-bullying on Social Network Sites: The role of moderating factors. Personality and Individual Differ¬ences, 133, 103–108. https://doi.org/10.1016/j.paid.2017.04.004
• Horzum, M, Ayas, T. (2014). Ortaöğretim öğrencilerin psikolojik belirtilere göre sanal zorba ve sanal mağdur düzeylerinin yordanması. Online Journal of Technology Addiction and Cyberbullying, 1(2), 21-36.
• Hymel, S., & Bonanno, R. A. (2014). Moral disengagement processes in bullying. Theory into Practice, 53(4), 278-285. https://doi.org/10.1080/00405841.2014.947219
• Hymel, S., Rocke-Henderson, N., & Bonanno, R. A. (2005). Moral disengagement: A framework for understanding bullying among adolescents. Journal of Social Sciences, 8(1), 1-11. https://doi.org/10.1080/00405841.2014.947219
• İnceoğlu, Y., & Kar, A. (2010). Dişillik, güzellik ve şiddet sarmalında kadın ve bedeni. Ayrıntı yayınları. Johnson B. & Cristensen, L. (2014). Eğitim Araştırmaları: Nicel, Nitel ve Karma Yaklaşımlar (Çev. Ed. S. B. Demir), Eğiten Kitap, Ankara.
• Kara, T. (2013). Sosyal Medya Endüstrisi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Karlıer-Soydaş, D. (2011). Ergenlerde ebeveyn izlemesi, sanal zorbalık ve yaşam doyumu arasındaki ilişkilerin cinsiyete göre incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Keser, H., & Kavuk, M. (2015). Okulda siber zorbalık farkındalık anketinin geliştirilmesi. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(1), 17-30.
• Kocatürk, M., & Türk-Kurtça, T. (2020). Moral disengagement, attitudes towards violence and ırrational beliefs as predictors of bullying cognition in adolescence. International Education Studies, 13(10), 47-59. https://doi.org/10.5539/ies.v13n10p47
• Kofoed, J., & Staksrud, E. (2019). We always torment different people, so by definition, we are no bullies’: The problem of definitions in cyberbullying research. New Media & Society, 21(4), 1006–1020. https://doi.org/10.1177/1461444818810026
• Korkmaz, A. (2016). Siber zorbalık davranışları sergileme ve siber zorbalığa maruz kalma durumlarının karşılaştırılması. TRT Akademi, 1(2), 620-639.
• Kowalski, R. M., Giumetti, G. W., Schroeder, A. N. ve Lattanner, M. R. (2014). Bullying in the digital age: A critical review and meta-analysis of cyberbullying research among youth. Psychological Bulletin, 140(4), 1073-1137.
• Lazuras, L., Barkoukis, V., Ourda, D., & Tsorbatzoudis, H. (2013). A process model of cyberbullying in adolescence. Computers in Human Behavior, 29, 881–887. https://doi.org/10.1016/j.chb.2012.12.015
• Mishna, F., Khoury-Kassabri, M., Gadalla, T.M., ve Daciuk, J. (2012). Risk factors for involvement in cyber bullying: victims, bullies, and bully-victims. Children and Youth Services Review, 34, 63-70. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2011.08.032
• Moses, H. T. (2013). The Relationship between the Processes of Moral Dis¬engagement & Youth Perceptions of Cyber bullying Behaviors during Their Final Semester of High School. Unpub¬lished Doctoral Dissertation, University of Florida, USA.
• Olweus, D. (1993). Bullying at school Oxford. UK: Blackwell Publishing. [Google Scholar].
• Olweus, D. (1994). Bullying at school: Basic facts and effects of a school-based intervention program. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 35(7), 1171-1190.
• Özer, G. (2016). Ortaokul öğrencilerinin siber zorbalık yaşama düzeyleri ile siber zorbalığın öğrenciler üzerindeki etkileri ve öğrencilerin siber zorbalıkla baş etme stratejileri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Paciello, M., Tramontano, C., Nocentini, A., Fida, R., & Menesini, E. (2020). The role of traditional and online moral disengagement on cyberbullying: Do externalising problems make any difference? Computers in Human Behavior, 103, 190-198. https://doi.org/10.1016/j.chb.2019.09.024
• Peker, A. ve Eroğlu, Y. (2010). Erkek Öğrencilerde Siber Zorba ve Kurban Olmanın Yordayıcısı Olarak İnternet Bağımlılığı. 4. Uluslararası Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Sempozyumu Kongresi’nde sunulmuş bildiri, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Pelfrey Jr, W. V., & Weber, N. L. (2013). Keyboard gangsters: Analysis of incidence and correlates of cyberbullying in a large urban student population. Deviant Behavior, 34(1), 68-84. https://doi.org/10.1080/01639625.2012.707541
• Pereira, F., Spitzberg, B., & Matos, M. (2016). Cyber-harassment vic¬timization in Portugal: Prevalence, fear and help-seeking among adolescents. Computers in Human Behavior, 62, 136–146. https://doi.org/10.1016/j.chb.2016.03.039
• Perren, S., & Gutzwiller-Helfenfinger, E. (2012). Cyberbullying and traditional bullying in adolescence: Differential roles of moral disengagement, moral emotions, and moral values. European Journal of Developmental Psychology, 9(2), 195-209. https://doi.org/10.1080/17405629.2011.643168
• Polat, Z. D., & Bayraktar, S. (2016). Ergenlerde siber zorbalık ve siber mağduriyet ile ilişkili değişkenlerin incelenmesi. Mediterranean Journal of Humanities, 5(1), 115-132.
• Pornari, C. D., & Wood, J. (2010). Peer and cyber aggression in secondary school stu¬dents: The role of moral disengagement, hostile attribution bias, and outcome expectancies. Aggressive Behavior, 36(2), 81–94. https://doi.org/10.1002/ ab.20336
• Postorino, L. (2014). Cyberbullying: The role of empathy and moral disengagement in high school students. Unpublished doctoral thesis. Marywood University, Pennsylvania, USA.
• Riddell, J., Pepler, D., & Craig, W. (2018). Cyberbullying in Canada. International perspectives on cyberbullying: Prevalence, risk factors and interventions, 39-63. https://doi.org/10.1007/978-3-319-73263-3_3
• Rigby, K. (2007). Bullying in schools: And what to do about it. Aust Council for Ed Research.
• Sabancı, Y. (2018). Ergenlerde siber zorbalık ve siber mağduriyetin yordayıcıları olarak akılcı olmayan inançlar psikolojik sağlamlık ve psikolojik ihtiyaçlar. Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Sarak, Ö. (2012). Lise öğrencilerinde sanal zorbalık, Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi, Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik, İstanbul.
• Schneider, S. K., O’Donnell, L., Stueve, A., & Coulter, R. W. S. (2012). Cyberbullying, school bullying, and psychological dis¬tress: A regional census of high school students. American Jour¬nal of Public Health, 102, 171–177.
• Serin H (2012). Ergenlerde siber zorbalık/siber mağduriyet yaşantıları ve bu davranışlara ilişkin öğretmen ve eğitim yöneticilerinin görüşleri. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Smith, P. K., Mahdavi, J., Carvalho, M., Fisher, S., Russell, S., & Tippett, N. (2008). Cyberbullying: Its nature and impact in secondary school pupils. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 49(4), 376-385. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2007.01846.x
• Sourander, A., Klomek, A. B., Ikonen, M., Lindroos, J., Luntamo, T., Koskelainen, M., ... & Helenius, H. (2010). Psychosocial risk factors associated with cyberbullying among adolescents: A population-based study. Archives of General Psychiatry, 67(7), 720-728. doi:10.1001/archgenpsychiatry.2010.79
• Spirito, A., Stark, L. J., & Williams, C. (1988). Development of a brief coping checklist for use with pediatric populations. Journal of Pediatric Psychology, 13(4), 555-574. https://doi.org/10.1093/jpepsy/13.4.555
• Stanley, N., & Manthorpe, J. (2004). The age of the inquiry: Learning and blaming in health and social care. Routledge.
• Sung, Y. H. (2018). Book review of cyber bullying approaches, consequences and interventions. International Journal of Cyber Criminology, 12(1), 353-361. DOI: 10.1057/978-1-137-50009-0.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics. Pearson
• Tanrıkulu, İ. (2015). The relationships between cyber bullying perpetration motives and personality traits: testing uses and gratifications theory. Doktora Tezi. OrtadoğuTeknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Taştekin, E., ve Bayhan, P. (2018). Ergenler arasındaki siber zorbalığın ve mağduriyetin incelenmesi. Online Journal of Technology Addiction and Cyberbullying, 5(2), 21–45.
• Tetik, S. (2019). Edirne merkezinde lise öğrencilerinde siber zorbalık ve ilgili faktörlerin değerlendirilmesi. Uzmanlık Tezi. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim dalı, Edirne.
• Topcu, Ç., & Erdur-Baker, Ö. (2016). Zorbalığa uğrayan ergenlerin yardım alma davranışı ve yardım kaynakları. Ege Eğitim Dergisi, 17(1), 127-145. https://doi.org/10.12984/eed.85242
• Topçu, Ç., Erdur-Baker, Ö., & Çapa-Aydin, Y. (2008). Examination of cyberbullying experiences among Turkish students from different school types. CyberPsychology & Behavior, 11(6), 643-648. https://doi.org/10.1089/cpb.2007.0161
• Türkoğlu, S. (2013). Ergenlerin problemli internet kullanımları ile siber zorbalık eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Doctoral dissertation, Marmara Universitesi (Turkey).
• Turkum, A., Balkaya, A., & Karaca, E. (2005). The adaptation of the ırrational beliefs scale to adolescences: Validity and reliability studies. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 3, 77-83. https://doi.org/10.17066/pdrd.61581
• Ünver, H. (2016). Siber zorbalık ile problemli internet kullanımı ve riskli internet davranışı arasındaki ilişki ve bu değişkenlerin çeşitli demografik özellikler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Vandebosch, H., & Van Cleemput, K. (2008). Defining cyberbullying: A qualitative research into the perceptions of youngsters. Cyber Psychology & Behavior, 11(4), 499-503. https://doi.org/10.1089/cpb.2007.0042
• Wang, J., Iannotti, R. J., & Nansel, T. R. (2009). School bullying among adolescents in the United States: Physical, verbal, relational, and cyber. Journal of Adolescent Health, 45(4), 368-375. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2009.03.021
• Wang, X., Lei, L., Liu, D. & Hu, H. (2016). Moderating effects of moral reasoning and gender on the relation between moral disengagement and cyberbullying in adoles-Cents. Personality and Individual Differences 98, 244-249. http://doi.org/10.1016/j.paid. 2016.04.056.
• We Are Social Türkiye, Erişim adresi: https://datareportal.com/reports/digital-2022-turkey
• Whittaker, E., & Kowalski, R. M. (2014). Cyberbullying via social media. Journal of School Violence,14(1), 11–29. https://doi.org/10.1080/15388220.2014.949377
• Williams, K. R., & Guerra, N. G. (2007). Prevalence and predictors of internet bullying. Journal of Adolescent Health, 41(6), 14-21. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2007.08.018
• Wong, D. S., Chan, H. C. O., & Cheng, C. H. (2014). Cyberbullying perpetration and victimization among adolescents in Hong Kong. Children and Youth Services Review, 36, 133-140. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2013.11.006
• Wright, M. F. (2017). Parental mediation, cyberbullying and cybertrolling: The role of gender. Computers in Human Behavior, 71, 189-195. https://doi.org/10.1016/j.chb.2017.01.059
• Yaldıran, A. (2019). Lise öğrencilerinde siber zorbalığa maruz kalma ve okula bağlanma arasındaki ilişkinin incelenmesi (Bolu ili örneği), Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Yaman, E., & Sönmez, Z. (2015). Ergenlerin siber zorbalık eğilimleri. Online Journal of Technology Addiction and Cyberbullying, 2(1), 18-31.
• Yardım, T.E. (2022). Çevrimiçi oyun oynayan üniversite öğrencilerinin siber zorbalık/mağduriyet düzeyleri ile empati arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Yazğılı, E., & Baykara, M. (2021). Siber zorbalık tespit yöntemleri potansiyel uygulama alanları ve zorluklar. Dicle Üniversitesi. Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 12(1), 23-35. https://doi.org/10.24012/dumf.859651
• Ybarra, M.L.& Mitchell, K.J. (2004). Youth engaging in online harassment: associations with caregiver-child relationships, Internet use, and personal characteristics. Journal of Adolescence, 27 (3), 319-336. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2004.03.007
• Yiğit, M. F., & Seferoğlu, S. S. (2017). Siber zorbalıkla ilişkili faktörler ve olası çözüm önerileri üzerine bir inceleme. Online Journal of Technology Addiction and Cyberbullying, 4(2), 13-49.
• Yurdakul, Y., & Ayhan, A. B. (2021). Cyber victimization in adolescence: A qualitative study. Children and youth services review, 128, 106139. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2021.106139