Özel Eğitim Öğretmenlerinin Hipotetik Etik İkilemler için Çözüm Üretme Biçimleri

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 33 - 46, 30.06.2022

Burcu Seher Çalıkoğlu

https://doi.org/10.47770/ukmead.1020584

Öz

Bu çalışmanın amacı, özel eğitim öğretmenlerinin kendi alanlarına özgü hipotetik etik ikilem problemler karşısında nasıl çözüm ürettiklerini değerlendirmektir. Özel eğitim öğretmenlerinin öznel bakış açısı, değer, duygu ve deneyimlerini yansıtmasına olanak sağlaması amacıyla nitel araştırma deseni tercih edilmiştir. Araştırma verileri, görüşme tekniği ile elde edilmiştir. Görüşmeler, 2019-2020 eğitim-öğretim yılında İzmir Demokrasi Üniversitesi Özel Eğitim Bölümü ikinci sınıf öğrencileri tarafından gerçekleştirilmiştir. Öğrencilere görüşmelerini gerçekleştirmeden önce, görüşme tekniği ile hipotetik etik ikilem soru geliştirme konularında bir ders saatlik eğitim sunulmuştur. 18 özel eğitim öğretmeni ile gerçekleştirilen görüşme sonucunda, 14’ünün şartsız bir şekilde etik davranmayı tercih ederken, 4’ünün birtakım şartlar öne sürerek etik davranış gösterebileceği gözlemlenmiştir. Ayrıca hipotetik etik sorulara 15’i kolaylıkla cevap verebilirken, 3’ünün net ve hızlı cevaplar üretmede zorluk yaşamış olması dikkat çekici olmuştur. Gözlemlenen sonuçlar, yaş/deneyim, benzer bir durum yaşayıp yaşamama durumu gibi değişkenler ışığında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mesleki Etik, Etik İkilem, Çözümleme Biçimi, Özel Eğitim Öğretmenleri

Kaynakça

• Acehan, S., Bilen, A., Ay, M. O., Gülen, M., Akkan, A. & Ferhat, İ. (2013). Çocuk istismarı ve ihmalinin değerlendirilmesi. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 22(4), 591-614.
• Akçamete, G., Kayhan, N., İşçen Karasu, F., Sardohan Yıldırım, A. E. & Mümin, Ş. (2016). Özel eğitim öğretmenleri için mesleki etik ilkeleri. SDU International Journal of Educational Studies, 3(1), 27-44.
• Alataş, H. & Gökçe, A. T. (2015). Öğretmenlerin istenmeyen yönetici davranışlarına yönelik tepkileri: Bilgi uçurma mı? Sessiz kalma mı? Journal of Computer and Education Research, 3(6), 99-116.
• Altınkurt, N. (2008). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde yaşanılan sorunlar ve çözüm önerileri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, DEÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Apaydın, F. & Vuran, S. (2020). Özel eğitim öğretmenleri için etik ilkeler kılavuzu. Ankara: Vize Akademi
• Başel, R. (2007). Özel eğitim kurumlarında karşılaşılan etik dışı davranışlar (Denizli ili örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Beycioğlu, K. (2009). A cyberphilosophical issue in education: Unethical computer using behavior -The case of prospective teachers. Computers & Education, 53, 201–208.
• Beyer, L. E. (1997). The moral contours of teacher education. Journal of Teacher Education, 48(4), 245-254.
• Biggerstaff, D., & Thompson, A. R. (2008). Interpretative phenomenological analysis (IPA): A qualitative methodology of choice in healthcare research. Qualitative research in psychology, 5(3), 214-224.
• Bryman, A. (2012). Social research methods (4. Baskı). New York: Oxford University Press.
• Bullough Jr, R. V. (2011). Ethical and moral matters in teaching and teacher education. Teaching and Teacher Education, 27(1), 21-28.
• Burgoon, J. K. (1982). Privacy and communication. In. Burgoon, M. (Ed.), Communication yearbook 6 (pp. 206–249). Beverly Hills, CA: SAGE.
• Burgoon, J. K., Parrott, R., LePoire, B. A., Kelley, D. L., Walther, J. B. & Perry, D. (1989). Maintaining and restoring privacy through communication in different types of relationships. Journal of Social and Personal Relationships, 6, 131-158.
• Cohen, M. (2016). 101 ahlak ikilemi (R. Kuldaşlı & O. Çakmakçı, Çev). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Colnerud, G. (2006). Teacher ethics as a research problem: Syntheses achieved and new issues. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 12(3), 365-385.
• Çalıkoğlu, B. S. (2021). Giftedness in ethics: A profile produced by Yi Yi (2000). Akademik Etik: Teori ve Uygulama, 1(1), 63-90.
• Dolgun, U. (2005). Enformasyon toplumundan gözetim toplumuna. Ankara: Ekin.
• Dozier, J. B. & Miceli, M. P. (1985). Potential predictors of whistle-blowing: A prosocial behavior perspective. Academy of Management Review, 10(4), 823-836.
• Eatough, V. (2012). An introduction to qualitative research. (p. 321-343 (4th ed) In G.M. Breakwell, J.A. Smith & D.B. Wright (2012) Research Methods in Psychology. London: Sage.
• Eatough, V., & Smith, J. A. (2008). Interpretative phenomenological analysis. The Sage handbook of qualitative research in psychology, 179, 194.
• Fischer-Hubner, S. (2000). Privacy and security at risk in the global information society. In. Thomas, D. & Loader, B. D. (Ed.), Cybercrime: Law enforcement, security and surveillance in the ınformation age. London: Routledge.
• Griffith III, C. H. & Wilson, J. F. (2001). The loss of student idealism in the 3rd-year clinical clerkships. Evaluation & the Health Professions, 24(1), 61-71.
• Jones, R. (1995). Why do qualitative research?. BMJ, 311(2).
• Heidari, M., Nosrati Heshi, K., Mottagi, Z., Amini, M. & Shirvani Shiri, A. (2015). Teachers’ professional ethics from Avicenna’s perspective. Journal of Educational Research and Reviews, 10, 2460–2468.
• Karyda, M. & Kokolakis, S. (2008). Privacy perceptions among members of online communities. In. Acquisti, A., et al. (Ed.), Digital privacy-theory, technologies, and practices (pp. 253-265). New York- London: Auerbach.
• Knoll, M. & Van Dick, R. (2013). Authenticity, employee silence, prohibitive voice, and the moderating effect of organisational identification. The Journal of Positive Psychology, 8(4), 346-360.
• Kırcaali- İftar, G. (1997). Türkiye’de özel eğitime bir bakış. Milli Eğitim Dergisi, 16(86), 136.
• Kırel, Ç. (2000). Örgütlerde etik, ahlak ve sosyal sorumluluk kavramına kültürel yaklaşımlar. M.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 231-248.
• Kitchener, K. S. (1984). Intuition, critical evaluation and ethical principles: The foundation for ethical decisions in counseling psychology. The Counseling Psychologist, 12(3), 43–55.
• Kurtulan, I. (2007). Özel eğitim öğretmelerinin mesleki etik değerler açısından kendilerini değerlendirmeleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Mason, R. O. (1986). Four ethical issues of information age. Management Information Systems Quarterly, 10, 5-12.
• Mead, N., Baumeister, R. F., Gino, F., Schweitzer, M. & Ariely, D. (2009). Too tired to tell the truth: Self-control resource depletion and dishonesty. Journal of Experimental Social Psychology, 45(3), 594-597.
• Namlı, A. G. & Odabaşı, H. F. (2004). Unethical computer using behavior scale: A study of reliability and validity on Turkish university students. Computers & Education, 48, 205–215.
• Özdemir, O. (2021). Özel eğitimde etik ve etik değerlendirmeler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 1-23.
• Öztürk Çiftci, D., Meriç, E. & Meriç, A. (2015). Örgütsel sessizlik, tükenmişlik ve işten ayrilma niyeti ilişkisi: Ordu ili özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde bir uygulama. Journal of International Social Research, 8(41), 996-1007.
• Papanikitas, A. & Spicer, J. (2017). Handbook of primary care ethics. CRC Press.
• Pope, N., Green, S. K., Johnson, R. L. & Mitchell, M. (2009). Examining teacher ethical dilemmas in classroom assessment. Teaching and Teacher Education, 25(5), 778-782.
• Thompson, C. S. (2018). The construct of 'respect'in teacher-student relationships: Exploring dimensions of ethics of care and sustainable development. Journal of Leadership Education, 17(3), 42-60.
• Toydemir, A. & Efilti, E. (2019). Özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin çocuk ihmal ve istismarına ilişkin bilgi ve farkındalık düzeylerinin incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(17), 490-519.
• Tuana, N. (2007). Conceptualizing moral literacy. Journal of Educational Administration, 45(4), 364-378.
• Sileo, N. M., Sileo, T. W. & Pierce, T. B. (2008). Ethical issues in general and special education teacher preparation: An interface with rural education. Rural Special Education Quarterly, 27(1-2), 43-54.
• Smith, J. A., & Osborn, M. (2004). Interpretative phenomenological analysis. In G. M. Breakwell (Ed.), Doing social psychology research (pp. 229–254). Leicester, England: British Psychological Society. https://doi.org/10.1002/9780470776278.ch10
• Steijn, W. M. P. & Vedder, A. (2015). Privacy under construction: A developmental perspective on privacy perception. Science, Technology and Human Values, 40(4), 615-637.
• Ungaretti, T., Dorsey, A. G., Freeman, N. K. & Bologna, T. M. (1997). A teacher education ethics initiative: A collaborative response to a professional need. Journal of Teacher Education, 48(4), 271-280.
• Vedder, A. (2011). Privacy 3.0. In. van der Hof, S. & Groothuis, M. M. (Ed.), Innovating government (pp. 17-28). New York: Springer/Asser Press.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.