Hazar İşbirliği Örgütü: Hazar’da Bir İşbirliği Denemesi Projeksiyonu

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 193 - 231, 27.12.2019

Dinmuhammed Ametbek

Öz

12 Ağustos 2018 tarihinde Aktau Anlaşması’yla Hazar Denizi’nin hukuki statüsünün belirlenmesi denize kıyıdaş ülkelerin işbirliğini arttırmıştır. Bu durum, Hazar merkezli yeni bir bölgesel işbirliğini oluşmasına temel hazırlamaktadır. Makalede “Hazar İşbirliği Örgütü” adını verdiğimiz ve kıyıdaş ülkelerin üye olacağı bölgesel bir teşkilatın kurulma olasılığı tartışılmaktadır. Bu çerçevede deniz etrafında gelişmekte olan “Uluslararası Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru” ve “Orta Koridor” ticaret ve ulaştırma güzergahları göz önünde bulundurularak, Hazar ülkelerinin denize yönelik politikaları kıyaslanarak sonuca varılmaktadır. Makalede, böyle bir yeni teşkilatın kurulması halinde bütün kıyı ülkelerinin bu örgüte üye olacağı öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hazar Denizi, Kuzey-Güney, Doğu-Batı, Kıyıdaş Ülkeler, Ulaştırma

Caspian Cooperation Organization: Projection of a Collaboration Trial in the Caspian Sea

Öz

The determination of the legal status of the Caspian Sea with the Aktau Agreement on 12 August 2018 increases the cooperation of the coastal countries. This is the basis for a new regional cooperation in the Caspian region. The article discusses the possibility of establishing a regional organization of coastal states, which can be named as “Caspian Cooperation Organization”. In this context, considering the trade and transportation routes such as “the International North-South Transport Corridor” and “the Middle Corridor” which are developing around the sea, the policies of the Caspian countries towards the sea are compared. According to the article, it is foreseen that all such coastal countries will be members of this organization when such a new organization is established.

Anahtar Kelimeler

Caspian Sea, North-South, East-West, Coastal Countries, Transportation

Kaynakça

• “Chechenskaya Ptitsefabrika Budet Postavlyat' v Kitay Kurinyye Nozhki”, Kuzey Kafkasya Bakanlığı, http://minkavkaz.gov.ru/press-center/media/2608/?sphrase_id=2861, (Erişim Tarihi: 16.01.2019). “Convention on the Legal Status of the Caspian Sea”, Kremlin, http://www.kremlin.ru/supplement/5328, (Erişim Tarihi 19.11.2018). “Foreign Policy Concept for 2014 – 2020 Republic of Kazakhstan”, Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Kazakhstan, http://mfa.gov.kz/index.php/en/foreign-policy/foreign-policy-concept-for-2014-2020-republic-of-kazakhstan, (Erişim Tarihi: 20.01.2017). “General Information on the First Caspian Economic Forum”, First Caspian Economic Forum, https://cefavaza2019.gov.tm/information?i=general-information-on-the-first-caspian-economic-forum, (Erişim Tarihi: 14.05.2019). “Glavy MID Prikaspiyskikh Gosudarstv Soglasovali Proyekt Konventsii o Pravovom Statuse Kaspiya”, Zona kz, https://zonakz.net/2017/12/05/glavy-mid-prikaspijskix-gosudarstv-soglasovali-proekt-konvencii-o-pravovom-statuse-kaspiya/, (Erişim Tarihi: 06.12.2017). “Gümrük ve Ulaştırma İşbirliği”, Türk Keneşi, http://www.turkkon.org/tr-TR/gumruk-ve-ulastirma-isbirligi/3/33/33/36, (Erişim Tarihi: 05.10.2017). “Hazar’dan Karadeniz’e Kanal Açalım”, Hürriyet, http://www.hurriyet.com.tr/hazar-dan-karadeniz-e-kanal-acalim-6684727, (Erişim Tarihi: 05.10.2017). “Interv'yu Ministra L'va Kuznetsova: U Kavkaza Yest' Vozmozhnost' Nayti Svoyu Nishu v Novoy Ekonomicheskoy Paradigme”, Kuzey Kafkasya Bakanlığı, http://minkavkaz.gov.ru/press-center/media/2913/?sphrase_id=2861, (Erişim Tarihi: 16.01.2019). “Iran i Turkmeniya Soglasilis' Podelit' Kaspiy Posle 20-Letnego Spora”, Fergana News, https://www.fergananews.com/news/27446, (Erişim Tarihi: 07.12.2017). “Iran Seeks Trade Agreement with Eurasian Union”, Asbarez, http://asbarez.com/131589/iran-seeks-trade-agreement-with-eurasian-union/, (Erişim Tarihi: 21.05.2018). “Iran”, OEC, http://atlas.media.mit.edu/tr/profile/country/irn/, (Erişim Tarihi: 26.10.2017). “Iranian Ports”, Ports and Maritime Organization of Minierty of Roads and Urban Development of Iran, http://www.pmo.ir/en/portsandterminals/iranianports, (Erişim Tarihi: 27.10.2017). “Iran's $10Bln Mega Canal Could be Game Changer in Global Trade Routes”, Sputnik, https://sputniknews.com/middleeast/201604091037748591-trans-iran-canal-prospects-analysis/, (Erişim Tarihi: 13.05.2019). “Joint Communique of the Leaders' Roundtable of the 2nd Belt and Road Forum for International Cooperation”, Ministry of Foreign Affairs of the Peoples Republic of China, https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/zxxx_662805/t1658766.shtml, (Erişim Tarihi: 03.05.2019). “Kanal v obkhod Bosfora”, RuAN, http://новости-россии.ru-an.info/новости/канал-каспий-персидский-залив-естественный-выход-для-россии-и-ирана/, (Erişim Tarihi: 11.12.2017). “Kaspiyskiy Khab Dast Stimul Dlya Razvitiya Rossiysko-İranskikh Torgovykh Otnosheniy”, Kuzey Kafkasya Bakanlığı, http://minkavkaz.gov.ru/press-center/media/2519/?sphrase_id=2861, (Erişim Tarihi: 16.01.2019). “Kaspiyskiy Klaster Krayne Vazhen Dlya Mezhdunarodnogo Pozitsionirovaniya Rossii”, Kuzey Kafkasya Bakanlığı, http://minkavkaz.gov.ru/press-center/media/3377/?sphrase_id=2861, (Erişim Tarihi: 16.01.2019). “Kavkaz Idet v Ob"yatiya Irana”, Kavpolit, http://kavpolit.com/articles/kavkaz_idet_v_objatija_irana-29704/, (Erişim Tarihi: 27.10.2017). “Lev Kuznetsov: Nam Predstoit Opredelit', Smozhet Li Kaspiyskiy Khab Sozdat' Konkurentosposobnuyu Al'ternativu Turetskim i Sredizemnomorskim Marshrutam”, Kuzey Kafkasya Bakanlığı, http://minkavkaz.gov.ru/press-center/news/2357/?sphrase_id=2861, (Erişim Tarihi: 16.01.2019). “Mezhdunarodnyy Transportnyy Koridor «Sever – Yug»”, Rusya Federasyonu Dışişleri Bakanlığı, http://www.mid.ru/foreign_policy/economic_diplomacy/ism_communication/-/asset_publisher/fajfwCb4PqDA/content/id/2510952, (Erişim Tarihi: 10.05.2019). “O Ministerstve”, Rusya Federasyonu Kuzey Kafkasya İşleri Bakanlığı, http://minkavkaz.gov.ru/ministry/about/, (Erişim Tarihi: 16.01.2019). “Odes Baysultanov: Kaspiyskiy Khab Stanet Oporoy Vneshneekonomicheskikh Svyazey Rossii so Stranami Aziatsko-Arabskogo Regiona”, Kuzey Kafkasya Bakanlığı, http://minkavkaz.gov.ru/press-center/news/2340/?sphrase_id=2861, (Erişim Tarihi: 16.01.2019). “Oleg Khatsayev Obsudil s Poslom Islamskoy Respubliki Iran v Rossii Mekhdi Sanai Vozmozhnost' Provedeniya Mezhdunarodnoy Konferentsii na Severnom Kavkaze”, Kuzey Kafkasya Bakanlığı, http://minkavkaz.gov.ru/press-center/news/3253/?sphrase_id=2861, (Erişim Tarihi: 16.01.2019). “Pervyy Zamestitel' Ministra RF po Delam Severnogo Kavkaza Odes Baysultanov i Zamestitel' Ministra RF po Delam Severnogo Kavkaza Andrey Reznikov Posetili s Rabochim Vizitom Respubliku Ingushetiya”, Kuzey Kafkasya Bakanlığı, http://minkavkaz.gov.ru/press-center/news/2747/?sphrase_id=2861, (Erişim Tarihi: 16.01.2019). “Prezidenty Azerbaydzhana, Irana i Rossii Vystupili s Sovmestnymi Zayavleniyami Dlya Pressy, Trend, https://www.trend.az/azerbaijan/politics/2815826.html, (Erişim Tarihi: 01.11.2017). “Proyekt Konventsii o Pravovom Statuse Kaspiya Soglasovan v Moskve”, Vecherniy Bishkek, http://vb.kg/world/proekt-konventsii-o-pravovom-statuse-kaspiya-soglasovan-v-moskve.html, (Erişim Tarihi: 06.12.2017). “Qazaqstan Prezïdenti Türki Tildes Memleketterdiñ Intımaqtastıq Keñesiniñ Vı Sammïtine Qatıstı”, Akorda, http://www.akorda.kz/kz/events/international_community/foreign_visits/kazakstan-prezidenti-turki-tildes-memleketterdin-yntymaktastyk-kenesinin-vi-sammitine-katysty#8, (Erişim Tarihi: 04.09.2018). “QR SIM qurılımı”, Qazaqstan Respwblïkasınıñ Sırtqı Ister Mïnïstrligi, http://www.mfa.kz/kz/content-view/organizatsionnaya-struktura-mid\, (Erişim Tarihi: 3.02.2012). “Rossiya Oboydet Bosfor Cherez Iran”, Interpolit, http://interpolit.ru/blog/rossija_obojdet_bosfor_cherez_iran/2016-04-09-6809, (Erişim Tarihi: 11.12.2017). “Rossiya Razreshila Iranskim Sudam Proyti po Volgo-Donskomu Kanalu”, Взгляд, https://vz.ru/news/2017/9/22/888171.html, (Erişim Tarihi: 05.10.2017). “Russia, India and Iran to Cooperate on New Trade Route Alternative to Suez Canal”, Chabahar Free Zone, http://en.cfzo.ir/ns/365/russia,-india-and-iran-to-cooperate-on-new-trade-route-alternative-to-suez-canal, (Erişim Tarihi: 18.12.2018). “Severo-Kavkazskiy Federal'nyy Okrug”, Rusya Federasyonu Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi Vekili Web Sitesi, http://www.skfo.gov.ru/district/, (Erişim Tarihi: 16.01.2019). “Türkiye'nin Çok Taraflı Ulaştırma Politikası”, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-cok-tarafli-ulastirma-politikasi.tr.mfa, (Erişim Tarihi: 10.05.2019). “Türkiye-Azerbaycan-Türkmenistan Enerji İşbirliğini Geliştiriyor”, Enerji Günlüğü, https://www.enerjigunlugu.net/turkiye-azerbaycan-turkmenistan-enerji-isbirligini-gelistiriyor-32087h.htm, (Erişim Tarihi: 14.05.2019). “Türkmenistan ile Azerbaycan 20’den Fazla Anlaşma İmzaladı”, Anavatan Türkmenistan, http://www.atavatan-turkmenistan.com/news_details.php?news_id=MjE0MQ==, (Erişim Tarihi: 14.05.2019). “Türkmenistan ile Kazakistan İlişkileri İvme Kazandı”, Anavatan Türkmenistan, http://www.atavatan-turkmenistan.com/news_details.php?news_id=NjMw, (Erişim Tarihi: 14.05.2019). “Türkmenistan ve Azerbaycan Liderleri, Stratejik İşbirliği Anlaşması İmzaladı”, TRT AVAZ, https://www.trtavaz.com.tr/haber/tur/avrasyadan/turkmenistan-ve-azerbaycan-liderleri-stratejik-isbirligi-anlasmasi-imzaladi/598b12cc01a30a122855f70d, (Erişim Tarihi: 14.05.2019). “V Dagestane Postroyat Mnogoprofil'nyy Transportno-Logisticheskiy Tsentr”, Kuzey Kafkasya Bakanlığı, http://minkavkaz.gov.ru/press-center/media/2197/?sphrase_id=2861, (Erişim Tarihi: 16.01.2019). “YEAES i Iran Podpisali Vremennoye Soglasheniye o Zone Svobodnoy Torgovli”, Imperiya News, http://www.imperiyanews.ru/details/d6d58fa0-9859-e811-80ef-020c5d00406e, (Erişim Tarihi: 17.05.2018). AYDIN, Faruk, “Türkmenistan’ın Dış Politikası”, Stratejik Ortak, https://www.stratejikortak.com/2018/02/turkmenistanin-dis-politikasi.html, (Erişim Tarihi: 14.05.2019). BAŞARAN, Doğacan, “Realizm-İdealizm İkilemi Bağlamında İran’ın Dış Politika Yönelimlerine Teorik Bir Bakış”, Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 1(2), İran Özel Sayısı, Ekim 2017, s. 220-244. ÇELİK, Kadir Ertaç, “İslam Devrimi Sonrası İran’da Kimlik ve Dış Politika: Konstrüktivist Bir Bakış”, Bölgesel Çalışmalar Dergisi, 1(1), 2016, s. 251-274. EROL, Mehmet Seyfettin-Kadir Ertaç Çelik, “Türk Dünyası’nda İşbirliği Denemesi: Türk Keneşi ve Kazakistan”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 17(2), s. 15-32 EROL, Mehmet Seyfettin, “Orta Asya’da Güvenlik Sorunları”, Türkiyat Araştırmaları, 1, 2004, s. 85-112. EROL, Mehmet Seyfettin, “Yeni Büyük Oyun’da Türkiye-Türkmenistan İlişkileri ve “Türkmen Hattı”, Yeni Türkiye, 54, Türk Dünyası Özel Sayısı, s. 1834-1836. HIDIRALİ, Darhan, “Kazakistan’ın Hazar Politikaları”, Okan Yeşilot, der., Hazar’dan Karadeniz’e Stratejik Bakış, Yeditepe, İstanbul 2014, s. 265-272. LİLES, Thomas, “Azerbaijan And Iran Find Common Cause”, Transition Online, http://www.tol.org/client/article/24587-azerbaijan-and-iran-find-common-cause.html, (Erişim Tarihi: 10.11.2018). MOMYNKULOV, Zhanat, “Rusya’nın Hazar Bölgesi Enerji Politikasında Kazakistan”, Okan Yeşilot, der., Hazar’dan Karadeniz’e Stratejik Bakış, Yeditepe, İstanbul 2014, s. 152-162. NAZARBAYEV, Nursultan, Yüzyıllar Kavşağında, Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği, Ankara 2012. PRİYMAK, Artur, “Naskol'ko Vyigrayet Dagestan ot «Torgovogo Dzhikhada» Irana v Rossiyu?”, Eurasia Daily, https://riss.ru/smi/27773/, (Erişim Tarihi: 19.10.2017). RUMER Eugene, vd., Central Asia: Views from Washington, Moscow, and Beijing, Routledge, London-New York 2015. TOKAYEV, Kasım-Jomart, Svet i ten’, Astana 2007.