FELSEFİ AKIMLAR ÜZERİNE BAZI DEĞERLENDİRMELER (20. YÜZYIL ÖRNEĞİ)

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 53 - 71, 20.05.2020

Ahmet Alkayış

Öz

Çağdaş Felsefe olarak bilinen 20. Yüzyıl felsefesi, insan inançlarından bağımsız var olan bir nesnel dünyanın varoluşunu kabul eden bir dönemi sembolize eder. Bu dönem düşünürleri modern dünya görüşünü ön plana almışlardır. İnsanlar, doğa konularını daha önceki dönemlerden farklı bir değerlendirmeyle ele almışlardır. Aklı her yönüyle ve her bakımdan kitlenin önünde apaçık olarak sergileme yoluna gitmişlerdir.
Eğitim alanında insan temelli çalışmaların yoğunlaşmasıyla kilisenin eğitim üzerinde etkisi giderek ortadan kaldırılmıştır. Aydınlanma ile birlikte insan, doğa, bilgi ve akıl konuları üzerinde belli ortak çalışmalar yapılmıştır. İnsanın olgusal durumu onun bir yandan da özgürlüğünün koşulunu ortaya çıkarmıştır. İnsan; kendi seçimlerinin sorumluluğunun farkındadır, böyle bir sorumlulukla kendini oluşturabilir. Akıl sahibi bir varlık olan insanın kendi yasasını kendisinin koyması gibi.
20. yüzyıldan önceki dönemlerde ve yirminci yüzyılın başında yaşanan siyasal, toplumsal ve ekonomik değişimlerle birlikte bilimsel ve teknolojik alanda da ilerlemeler kaydedildi. Çağın ilk yarısında yaşanan bu önemli gelişmeler sayesinde demokratik sistem ve ulus devlet anlayışına da yansımıştır. Bu durum, yirminci yüzyılda ortaya çıkan temel felsefi eğilimleri ve çeşitli ekollerin problemlerine birçok alanda damgasını vurmuştur.
Bu makalede, 20. Yüzyıl varoluşçuluk (egzistansiyalizm), fenomenoloji (görüngübilim), pozitivizm (olguculuk), postmodernizim, pragmatizm (faydacılık), entüisyonizm (sezgicilik), sağduyu (common sense), Frankfurt Okulu ve analitik felsefe akımları üzerinde durulmuştur. Bu felsefi akımlar hakkında hem bilgi verilmiş hem de güncel perspektiften yorumlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

20. Yüzyıl Felsefesi, Felsefe Akımları, Felsefi Akımlar

Kaynakça

• AJDUKİEWİCZ, Kazimierz, (1994), Felsefeye Giriş Temel Kavramlar ve Kuramlar, (Çev. Ahmet Cevizci), Ankara: Gündoğan Yayınları.
• AKARSU, Bedia, (1998), Felsefe Terimler Sözlüğü, İstanbul: İnkılâp Kitabevi Yayınları.
• AUSTIN, John, Langshaw, (2009), Söylemek ve Yapmak, (Çev. R. Levent Aysever), İstanbul: Metis Yayınları.
• AYER, Jules, Alfred, (1998), Dil, Doğruluk ve Mantık, (Çev. Vehbi Hacıkadiroğlu), İstanbul: Metis Yayınları.
• ATAYMAN, Veysel, (Der.) , (2011), Aydınlanma, İstanbul: BS Yayın Kitabevi.
• BOTTOMORE, Tom, (2016), Frankfurt Okulu ve Eleştirisi, (Çev. Ümit Hüsrev Yolsal), Ankara: Say Yayınları.
• CEVİZCİ, Ahmet, (2000), Felsefe Sözlüğü, İstanbul: ParadigmaYayınları.
• CONNOR, Steven, (2001), Postmodernist Kültür, (Çev. Doğan Şahiner), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• DEWEY, John & James, William & Peirce, Charles Sanders, (2008), Pragmatizm: Pratik Bir Felsefe Seçme Yazılar, (Çev. Sara Çelik), İstanbul: Doruk Yayımcılık.
• Foulquie, Paul, (1998), Varoluşcunun Varoluşu, (Çev. Yakup Şahan), İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• GÖZKÂN, Bülent, (2010), “Frege’nin Anlam Kuramının Kökenleri”, (Der.) Kibar, Sibel, Ayhan, Sol, Anlam Kavramı Üzerine Yeni Denemeler, ODTÜ Felsefe Günleri 19-21 Aralık 2008, İstanbul: Legal Kitabevi, s. 173-186.
• HANÇERLİOĞLU, Orhan, (1979), Felsefe Ansiklopedisi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• İNAM, Ahmet, (1995), Edmund Husserl Felsefesinde Mantık, Ankara: Vadi Yayınları.
• KANT, Immanuel, (1995), Prolegomena, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• LOCKE, John, (2004), İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme, (Çev. Vehbi Hacıkadiroğlu), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• MENGÜŞOĞLU, Takiyettin, (1976), Fenomenoloji ve Nicolai Hartmann, İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• ROSSİ, Jean-Gérard, (2001), Analitik Felsefe, (Çev. Atakan Altınörs), İstanbul: Paradigma Yayınları.
• SARTRE, Jean-Paul, (2012), Varoluşçuluk, (Çev. Asım Bezirci), İstanbul: Say Yayınları.
• SARTRE, Jean-Paul, (2009), Varlık ve Hiçlik, (Çev. Turhan Ilgaz ve Gaye Çankaya Eksen), İstanbul: İthaki Yayınları.
• SEARLE, John Rogers, (2000), Söz Edimleri, (Çev. R. Levent Aysever), Ankara: Ayraç Yayınevi.
• ÇEVRİMİÇİ KAYNAKÇA: - https://www.felsefe.gen.tr/entuisyonizm-sezgicilik-bergsonculuk-nedir-ne-demektir/ (e.t. Aralık 2019)
• - 20. yy felsefesi, https://www.academia.edu/34016546/20._YY_Felsefesi (e.t. Ekim 2019)