İKTİSAT POLİTİKALARI ÇERÇEVESİNDE TEK PARTİ DÖNEMİ HÜKÜMET PROGRAMLARINDA SOSYAL POLİTİKA HEDEFLERİ (1923-1939)

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 3, 4 - 36, 10.10.2020

Fatma Özdoğan Abdülkadir Develi

Öz

Bu araştırmanın amacı, Tek Parti döneminde uygulanan iktisat politikaları çerçevesinde hükümet programlarında sosyal politika alanına dair hedeflerin incelenmesidir. Bu amaçla sosyal politika alanında hem yasal hem de uygulamada gerçekleştirilen çalışmaların liberal iktisat politikalarının ağırlıklı olarak hakim olduğu 1923-1929 yıllarında ve devletçi iktisat politikalarının uygulandığı 1930-1939 döneminde hükümet programlarında sosyal politika hedeflerinin neler olduğu incelenmiştir. Araştırmada liberal dönemde kurulan 5 hükümetin ve devletçi iktisat politikaları döneminde kurulan 6 hükümetin programları esas alınmıştır.
Araştırmanın bulgularına göre, liberal iktisat politikaları döneminde hükümet programlarında sosyal politikaya ilişkin sınırlı önleme ve tedbirlere yer verilmiş, devletçi dönemde ise hükümet programlarında sosyal politikaların hem yasal hem de uygulama alanında daha geniş yer bulduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

sosyal politka, liberalizm, Devletçilik, tek parti dönemi

Kaynakça

• Askerî ve Mülkî Tekaüd Kanunu (1930), 11 Haziran, Resmi Gazete, Sayı:1517. Atatürk’ün söylev ve demeçleri II (1906 – 1938),(2006), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara. Atatürk’ün Tamim,Telgraf ve Beyannameleri IV. (2006), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara. Avcıoğlu, D. (1976). Türkiye’nin düzeni (Dün-bugün-yarın). Tekin Yayınevi. Aydemir, Ş. S. (2011). İkinci Adam 1938-1950 (Cilt 2). İstanbul: Remzi Kitabevi. Belediyeler Kanunu . (1930, 14 Nisan). Resmi Gazete, Sayı: 1471. Beriş, H. E. (2015). Tek Parti Döneminde Devletçilik. İstanbul: Tezkire Yayıncılık. Boratav, K. (1977). 1923-1939 Yıllarının İktisat Politikası Açısından Değerlendirilmesi. Atatürk Döneminin Ekonomik ve Toplumsal Sorunları Sempozyumu (1923-1938) (s. 39-52). içinde İstanbul: İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Mezunları Derneği Yayınları. Boratav, K. (2006). Türkiye'de Devletçilik (2 b.). Ankara: İmge Kitabevi Yayıncılık. Boratav, K. (2018). Türkiye İktisat Tarihi 1908-2015 (23 b.). Ankara: İmge Kitabevi. Briggs, A. (1961). The Welfare state in historical perspective. European Journal of Sociology, 2, 221-258. doi:https://doi.org/10.1017/S0003975600000412 Buğra, A. (2018). Kapitalizm,Yoksulluk ve Türkiye'de Sosyal Politika (9 b.). İstanbul: İletişim Yayınları. Cem, İ. (1975). Türkiye'de Geri Kalmışlığın Tarihi(5 b.). İstanbul: Cem Yayınevi. Coşar , N. (1995). Denk Bütçe-Sağlam Para Politikası Ve Devletçilik 1924-1938. N. Coşar içinde, Türkiye'de devletçilik (s. 259-292). İstanbul: Bağlam Yayıncılık. Cumhuriyet Halk Fırkası. (1927). Cumhuriyet Halk Fırkası Büyük Kongresi (15‒23 Teşrin‒i Evvel 1927). Ankara: TBMM Matbaası. Cumhuriyet Halk Fırkası. (1931). C.H.F. Programı. İstanbul: Devlet Matbaası. Cumhuriyet Halk Partisi. (1948). C.H.P. 25 yıl. Ankara: Ulus Basımevi. Çavdar, T. (1992). Türkiye’de Liberalizm (1860-1990). Ankara: İmge Yayınevi. Dilik, S. (1985). Atatürk Döneminde Sosyal Politika. Ankara Ünivesitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 40(1), 93-102. doi:10.1501/SBFder_0000001454 Esping-Andersen, G. (1990). The Three Worlds Of Welfare Capilalism. Cambridge: Polity Press. İnalcık, H. (2005). Osmanlı’da Devlet, Hukuk Ve Adalet (2 b.). İstanbul: Eren Yayıncılık. Işıklı, Alpaslan, A. (1996). İş Hukuku (2 b.). Ankara: İmaj Yayıncılık. İş Kanunu (1936, 15 Haziran), Resmi Gazete, Sayı:3330 Kepenek, Y. (1983). Türkiye’nin Sanayileşme Süreçleri. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, cilt.7, İstanbul: İletişim Yayınları. içinde s. 1760- 1796. Kerwin, R. W. (1995). Türkiye'de Devletçilik 1933-1950. N. Coşar (der), Türkiye'de Devletçilik Ankara: Bağlam Yayıncılık, içinde s. 97-114. Kessler, G. (1949). Zonguldak Ve Karabük'teki Çalışma Şartları. Çev. Ekmel Zadil. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 2, 7-33. Kleinman, M. (2008). Kriz mi? Ne krizi? Avrupa Refah Devletlerinde Süreklilik Ve Değişim. A. Buğra, & Ç. Keyder, Sosyal Politika Yazıları,. İstanbul: İletişim Yayınları.içinde s.33-54,159-193). Koç, Y. (2003). Türkiye İşçi Sınıfı Ve Sendikacılık Hareketi Tarihi. İstanbul: Kaynak Yayınları. Koray, M. (2008). Sosyal Politika(3 b.). Ankara: İmge Kitabevi. Kuruç, B. (1987). Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi. Ankara: Bilgi Yayınevi. Lewis, B. (1993). Modern Türkiye’nin Doğuşu (5 b.). (M. Kıratlı, Çev.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Makal, A. (1999). Türkiye'de Tek Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1920-1946. Ankara: İmge Kitabevi. Neziroğlu, İ., & Yılmaz, T. (2013). Hükümetler, Programları ve Genel Kurul Görüşmeler. Cilt 1 (24 Nisan 1920 – 22 Mayıs 1950). Ankara: TBMM Basımevi. Ökçün, G. (1971). Türkiye İktisat Kongresi 1923 İzmir, Haberler- Belgeler- Yorumlar (2 b.). Ankara: Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını. Özbek, N. (2006). Cumhuriyet Türkiyesi’nde Sosyal Güvenlik ve Sosyal Politikalar. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. Özdemir, S. (2007). Küreselleşme Sürecinde Refah Devleti. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları. Özdoğan, F. (2020). Tek Parti Dönemi Hükümet Programlarında İktisat Politikaları Bağlamında Sosyal Politikaların İncelenmesi.Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Öztamur, P. (2004). Büyük Buhran Ve Cumhuriyet Gazetesinde Yoksulluk Üzerine Söylemler 1929-1931. Toplum ve Bilim(94), 175-188. Pamuk, Ş. (1985). Osmanlı Ekonomisinin Dünya Kapitalizmine Açılışı.Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi (Cilt 3, s. 718-723). içinde İstanbul: İletişim Yayınları. Şenkal, A. (2017). Küreselleşme Sürecinde Sosyal Politika. Kocaeli: Umuttepe Yayınları. Talas , C. (1992). Türkiye'nin Açıklamalı Sosyal Politika Tarihi. Ankara: Bilgi Yayınevi. Talas, C. (1961). İçtimai İktisat (2 b.). Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını. Tanör, B. (1996). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeler(4 b.). İstanbul: Afa Yayınları. Taşçı, F. (2017). Türkiye’de Sosyal Politika Ve Dönüşüm: Zihniyet, Aktörler, Uygulamalar. İstanbul: SETA Yayınları. TBMM Zabıt Ceridesi. (1924). 1340 senesi bütçe kanun lâyihası ve muvazenei maliye encümeni mazbatası (1/296). D.2, C.6, (28 Şubat 1340 Perşembe). TBMM Zabıt Ceridesi. (1924b). D.2, C.10, B.13, (27.11.1924 (1340) Perşembe).s. 397- 410. TBMM Zabıt Ceridesi. (1925). 1341 senesi Muvazenei Umumiye Kanun lâyihası ve Muvazenei Maliye Encümeni mazbatası (1/506). D: 2, Cilt: 18, (14.4.1341/1925 Salı), s.4-36. TBMM Zabıt Ceridesi. (1926). 1926 senesi muvazenei umumiye kanunu lâyihası (1/734) ve D.2, C.25, ( 15 Mayıs 1926 Cumartesi). s. 470. TBMM Zabıt Ceridesi. (1927). 1927 senesi muvazenei umumiye kanunu layihası ve muvazenei maliye encümeni mazbatası. D. 2, C.31, (9.4.1927 Cumartesi), s.9-16. TBMM Zabıt Ceridesi. (1928). 1928 senesi muvazenei umumiye kanunu layihası ve muvazenei maliye encümeni mazbatası. D. 3, C.3, (19 Nisan 1928 Perşembe), s.151-166. TBMM Zabıt Ceridesi. (1929). 1/275 numaralı 1929 senesi bütçe kanunu layihası ve bütçe encümeni mazbatası. D.3, C.12, (18.5.1929 Cumartesi), s.16-49. TBMM Zabıt Ceridesi. (1930a). Belediye kanunu lâyihası. D: 3, C: 18, (3 Nisan 1930 Perşembe), s.3‒8. TBMM Zabıt Ceridesi. (1930b). Umumi Hıfzıssıhha Kanunu görüşmeleri. D: 3, C: 18, (17 Nisan 1930 Perşembe) s.63-79, 86‒102, 105‒117, 121‒123. TBMM Zabıt Ceridesi . (1930c). 1/529 numaralı 1930 senesi bütçekanunu lâyihası ve bütçe encümeni mazbatası. D. 3, C.19, B.59, (17.5.1930 Cumartesi), s.74-96. TBMM Zabıt Ceridesi. (1930d). D: 3, C:21, (02.10.1930 Persembe).s. 34-72 TBMM Zabıt Ceridesi. (1931). D: 4, C:1, (09.05.1931 Cumartesi).s.22-29. TBMM Zabıt Ceridesi. (1933). D.4, C.15, (15 Mayıs 1933 Pazartesi)s. 70-93 ve ekinde: 1/502 numaralı 1933 senesi muvazenei umumiye kanunu lâyihası ve bütçe encümeni mazbatası. s.1-329. TBMM Zabıt Ceridesi. (1934). 1/866 numaralı 1934 senesi muvazenei umumiye kanunu lâyihası ve bütçe encümeni mazbatası. D.4, C.22, B.58, (27 Mayıs 1934 Pazar). s.295:297,300,307.331:334. TBMM Zabıt Ceridesi (1935), D:5, Cilt:1, (7 Mart 1935), s.27-32) TBMM Zabıt Ceridesi. (1937a). D.5, C.18, B.63, (24 Mayıs 1937 Pazartesi). s. 172-205. Ekinde 1937 yılı muvazenei umumiye kanunu lâyihası ve bütçe encümeni mazbatası ekinde Masraf Bütçeleri: s.1-215. TBMM Zabıt Ceridesi. (1937b). D: 5, C:20, (08.11.1937 Pazartesi).s.19-42. TBMM Zabıt Ceridesi. (1939a). D: 5, C:29, (27.01.1939 Cuma). s. 214-220. TBMM Zabıt Ceridesi. (1939b).D.6, C.2, (22 Mayıs 1939 Pazartesi), s.141-165. ve Ekinde 1939 malî yılı muvazenei umumiye kanunu lâyihası ve bütçe encümeni mazbatası -Masraf Bütçeleri, s.105-106. Tekeli, İ., ve İlkin, S. (1977). 1929 Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları. Ankara: ODTÜ. Tezel, Y. S. (1982). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950). Ankara: Yurt Yayınları. Teziç, E. (1977). 1923-1938 Döneminde Siyasi Parti Programlarında Sosyal Ve Ekonomik Görüşler. Atatürk Döneminin Ekonomik ve Toplumsal Sorunları Sempozyumu (1923-1938), İstanbul: İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Mezunları Derneği Yayınları, içinde s. 63-72. Tokgöz, E. (2001). Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi (1914-2001) (6 b.). Ankara: İmaj Yayınevi. Trak, A. (1983). Liberalizm-Devletçilik Tartışması (1923-1939). Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 4, İstanbul: İletişim Yayınları. içinde s. 1085-1089. Tunçay, M. (1981). T.C.'nde Tek-Parti Yönetimi'nin Kurulması (1923-1931) (2 b.). Ankara: Yurt Yayınları. Umumi Hıfzıssıhha Kanunu. (1930, 6 Mayıs). Resmi Gazete, Sayı: 1489. Yerasimos , S. (1976). Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye: I. Dünya Savaşından 1971’e,Cilt 3.(B. Kuzucu, Çev.) İstanbul: Gözlem Yayınları. Yılmaz, M. (2005). CHP İlkelerinin 1937’de Anayasaya Girişi Ve Liberalizmin Yasaklanışı. T. Bora, & M. Gültekingil,Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Liberalizm, Cilt Ed. Murat Yılmaz, Cilt 7 (s. 197-204). İstanbul: İletişim Yayınları, içinde. Zürcher, E. (2000). Modernleşen Türkiye’nin tarihi (7 b.). (Y. Saner , Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.